Siarkowodór

Wygląd przypnij ukryj Siarkowodór

Nazewnictwo Nomenklatura systematyczna (IUPAC) siarkowodór, siarczek wodoru, sulfan
Ogólne informacje
Wzór sumaryczny	H2S
Masa molowa	34,08 g/mol
Wygląd	Bezbarwny gaz o silnym zapachu zepsutych jaj
Identyfikacja
Numer CAS	7783-06-4
PubChem	402
Właściwości Gęstość 0,001393 g/cm³; gaz Rozpuszczalność w wodzie 3,44 l/l (0 °C) 2,61 l/l (20 °C) w innych rozpuszczalnikach słabo rozpuszczalny w rozpuszczalnikach organicznych Temperatura topnienia −85,5 °C Temperatura wrzenia −59,55 °C Punkt krytyczny 100 °C; 9,00 MPa Kwasowość (pKa) pKa1 = 7,05; pKa2 = 19
Budowa Moment dipolowy 0,97833 D
Niebezpieczeństwa Karta charakterystyki: dane zewnętrzne firmy Sigma-Aldrich Globalnie zharmonizowany system klasyfikacji i oznakowania chemikaliów Na podstawie Rozporządzenia CLP, zał. VI Niebezpieczeństwo Zwroty H H220, H330, H400 Zwroty P P210, P260, P273, P284, P310, P410+P403 Europejskie oznakowanie substancji oznakowanie ma znaczenie wyłącznie historyczne Na podstawie Rozporządzenia CLP, zał. VI Skrajnie łatwopalny (F+) Silnie toksyczny (T+) Groźny dla środowiska (N) Zwroty R R12, R26, R50 Zwroty S S1/2, S9, S16, S36, S38, S45, S61 NFPA 704 Na podstawie podanego źródła 4 4 0   Numer RTECS MX1225000 Dawka śmiertelna LC50 444 ppm (szczur, wdychanie)
Podobne związki
Podobne związki	woda, selenowodór, tellurowodór, wielosiarkowodór
Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą stanu standardowego (25 °C, 1000 hPa)

Siarkowodór (sulfan), H2S – nieorganiczny związek chemiczny z grupy wodorków kowalencyjnych, połączenie siarki i wodoru. W warunkach normalnych jest bezbarwnym, palnym gazem, którego silny, charakterystyczny zapach zgniłych jaj jest wyczuwalny w bardzo niewielkich stężeniach. Próg wyczuwalności w powietrzu od 0,0007 do 0,2 mg/m³. Powyżej 4 mg/m³ zapach jest odczuwany jako bardzo silny, jednak przy stężeniach przekraczających 300 mg/m³ staje się niewyczuwalny z powodu natychmiastowego porażenia nerwu węchowego. Siarkowodór jest silnie trujący. Jako stężenie niebezpieczne dla zdrowia przyjmuje się 6 mg/m³. Stężenie 100 mg/m³ powoduje uszkodzenie wzroku, natomiast przy stężeniu powyżej 1 g/m³ śmierć może nastąpić już w wyniku zaczerpnięcia jednego oddechu. Niebezpieczeństwo zatrucia siarkowodorem zachodzi m.in. podczas prac związanych z opróżnianiem szamba, wierceniem i kopaniem studni, wchodzeniem do studni, studzienek kanalizacyjnych lub niewentylowanych korytarzy podziemnych.

Siarkowodór jest odczynnikiem charakterystycznym dla II grupy kationów w analizie jakościowej związków nieorganicznych.

Polską nazwę wprowadził Filip Neriusz Walter.

Właściwości

Dość dobrze rozpuszcza się w wodzie (3,4 obj. H
2S na 1 obj. H
2O w 0 °C), a jego wodny roztwór zwany jest „wodą siarkowodorową”, która jest bardzo słabym kwasem beztlenowym (kwas siarkowodorowy, pKa1 = 7,05). Siarkowodór spala się w powietrzu do dwutlenku siarki (SO
2) lub wolnej siarki (w niskiej temperaturze i przy niedostatecznym dopływie tlenu).

Osad siarki na skale powstający przy wydobywaniu się siarkowodoru z wnętrza wulkanu

Otrzymywanie i źródła

Metody otrzymywania siarkowodoru:

• syntezę bezpośrednią z wodoru i siarki w stanie gazowym (600 °C);
• w wyniku ogrzewania parafiny zmieszanej z siarką w stosunku masowym 2:1;
• działanie na siarczek żelaza(II) rozcieńczonym kwasem solnym, np. z wykorzystaniem aparatu Kippa:

FeS + 2HCl → FeCl
2 + H
2S↑;

• hydroliza siarczku glinu:

Al
2S
3 + 6H
2O → 2Al(OH)
3 + 3H
2S↑.

W naturze występuje w wyniku rozkładu beztlenowego białek, w niektórych wodach mineralnych oraz w gazach wulkanicznych. Towarzyszy także złożom ropy naftowej. Duże stężenie siarkowodoru w głębinach niektórych mórz powoduje zanik życia, choć występują bakterie, których procesy metaboliczne są oparte na wchłanianiu siarkowodoru zamiast tlenu. Siarkowodór zalega także nad powierzchnią szamba, w kanałach zbiornikach odpadowych, co stało się przyczyną śmiertelnych wypadków z udziałem osób nieświadomych jego trujących właściwości. Siarkowodór powstaje w niewielkich ilościach w przewodzie pokarmowym w wyniku rozkładu białek zawierających siarkę i jest jedną z przyczyn nieprzyjemnego zapachu gazów jelitowych.

Wpływ na organizm

Niewielkie ilości siarkowodoru powstają także w żywych komórkach. Spowalnia metabolizm komórkowy, uruchamiając mechanizmy prowadzące do stanów przypominających hibernację.

Ze środowiska zewnętrznego wchłaniany jest głównie przez płuca i nieznacznie przez skórę. Wydalany jest częściowo w stanie niezmienionym tą samą drogą, a częściowo jest przekształcany do tlenków siarki oraz kwasu siarkowego wydalanych w moczu.

Działanie toksyczne polega na porażaniu oddychania komórkowego przez blokowanie oksydazy cytochromowej prowadzące do ciężkiego niedotlenienia. Hamuje też działanie innych enzymów zawierających metale oraz wiąże hemoglobinę, zakłócając transport tlenu. Siarkowodór działa bezpośrednio toksycznie na komórki nerwowe.

Objawy i mechanizm ostrego zatrucia są zbliżone do zatrucia cyjanowodorem. Lżejsze objawiają się drapaniem w gardle, kaszlem, podrażnieniem spojówek, mdłościami i wymiotami. Przy dużych stężeniach przebieg jest gwałtowny – następuje nagłe zatrzymanie oddechu i utrata przytomności. Do śmierci przez uduszenie dochodzi w ciągu kilku minut.

Skutkami długotrwałego narażenia na małe ilości siarkowodoru mogą być bóle i zawroty głowy, łatwe męczenie się, nudności. Często występują zmiany zapalne układu oddechowego.

Przypisy

1. ↑ a b CRC Handbook of Chemistry and Physics, David R.D.R. Lide (red.), wyd. 88, Boca Raton: CRC Press, 2007, s. 8–40, ISBN 978-0-8493-0488-0  (ang.).
2. ↑ a b c Lide 2009 ↓, s. 4–67.
3. ↑ Hydrogen sulfide, GESTIS-Stoffdatenbank, Institut für Arbeitsschutz der Deutschen Gesetzlichen Unfallversicherung, ZVG: 1130   (niem. • ang.).
4. ↑ a b siarkowodór, Encyklopedia techniki. Chemia, WładysławW. Gajewski (red.), Warszawa: Wydawnictwa Naukowo-Techniczne, 1965, s. 645, OCLC 33835352 .
5. ↑ a b Lide 2009 ↓, s. 6–52.
6. ↑ Lide 2009 ↓, s. 9–51.
7. ↑ a b Siarkowodór, Classification and Labelling Inventory, Europejska Agencja Chemikaliów   (ang.).
8. ↑ Hydrogen sulfide (nr 295442) – karta charakterystyki produktu Sigma-Aldrich (Merck) na obszar Polski. . (przeczytaj, jeśli nie wyświetla się prawidłowa wersja karty charakterystyki)
9. ↑ Siarkowodór (nr 295442) (ang.) – karta charakterystyki produktu Sigma-Aldrich (Merck) na obszar Stanów Zjednoczonych. . (przeczytaj, jeśli nie wyświetla się prawidłowa wersja karty charakterystyki)
10. ↑ Baza niebezpiecznych substancji chemicznych , Centralny Instytut Ochrony Pracy  .
11. ↑ II grupa kationów. Akademicki Zespół Szkół Ogólnokształcących w Chorzowie. . .
12. ↑ WłodzimierzW. Trzebiatowski WłodzimierzW., Chemia nieorganiczna, wyd. VIII, Warszawa: PWN, 1978 .brak strony (książka)
13. ↑ Philip JohnP.J. Durrant Philip JohnP.J., BrylB. Durrant BrylB., Zarys współczesnej chemii nieorganicznej, Warszawa: PWN, 1965 .brak strony (książka)
14. ↑ Centrum Zarządzania Kryzysowego: Zatrucia drogą oddechową. . .
15. ↑ Jack D. Thrasher: Toxicology of Hydrogen Sulfide. . (ang.).

Bibliografia

• WitoldW. Seńczuk WitoldW. (red.), Toksykologia. Podręcznik dla studentów, lekarzy i farmaceutów Wydanie IV, Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2002, ISBN 83-200-2648-2 .brak strony (książka)
• David R.D.R. Lide David R.D.R. (red.), CRC Handbook of Chemistry and Physics, wyd. 90, Boca Raton: CRC Press, 2009, ISBN 978-1-4200-9084-0  (ang.).

Kwasy nieorganiczne

Kwasy beztlenowe i ich analogi

kwasy tlenowcowodorowe H 2S aq H 2Se aq H 2Te aq H 2Po aq kwasy halogenowodorowe HF aq HCl aq HBr aq HI aq HAt aq kwasy pseudohalogenowodorowe HN 3 aq HCN aq HOCN HCNO HSCN HNSC Inne HAuCl 4 HAuBr 4 HBF 4 H 2PtCl 6 H 2SiF 6 HPF 6 HSbF 6 HAsF 6

Kwasy tlenowe

grupa 6 H 2CrO 4/H 2Cr 2O 7 H 2MoO 4 H 2WO 4 grupa 7 HMnO 4 HTcO 4 HReO 4 grupa 13 HBO 2 H 3BO 3 grupa 14 H 2CO 3 H 4SiO 4/H 2SiO 3 grupa 15 HNO 2 HNO 3 HNO 4 H 3PO 2 H 3PO 3 H 3PO 4 HPO 3 H 4P 2O 6 H 4P 2O 7 H 3AsO 3 H 3AsO 4 grupa 16 H 2S 2O 4 H 2SO 2 H 2SO 3 ⇄ HSHO3 H 2S 2O 2 H 2SO 4 H 2S 2O 7 H 2SO 5 H 2S 2O 8 H 2S 2O 3 H 2S 2O 6 H 2SeO 3 H 2SeO 4 H 2TeO 3 H 6TeO 6 grupa 17 HClO HClO 2 HClO 3 HClO 4 HBrO HBrO 2 HBrO 3 HBrO 4 HIO HIO 2 HIO 3 HIO 4 pochodne HSO 3F HSO 3Cl H 2NSO 3H HNOSO 4 H 2CS 3 H 2PO 3F HPO 2F 2

• Kategoria:Kwasy nieorganiczne

Kontrola autorytatywna (rodzaj indywiduum chemicznego):

• LCCN: sh85063433
• GND: 4180440-5
• NDL: 00575761
• BnF: 119674435
• BNCF: 26979
• NKC: ph241638
• J9U: 987007533739305171
• LNB: 000295561

Encyklopedia internetowa:

• Britannica: science/hydrogen-sulfide, science/hydrosulfuric-acid
• Universalis: sulfure-d-hydrogene
• SNL: hydrogensulfid
• Catalana: 0187524
• DSDE: svovlbrinte