Stanisław Skarszewski

Wygląd przypnij ukryj Stanisław Skarszewski

Leszczyc
Rodzina	Skarszewscy herbu Leszczyc
Data urodzenia	1602
Data i miejsce śmierci	4 kwietnia 1685 Rzeczniów
Ojciec	Mikołaj Skarszewski, stolnik sandomierski
Matka	Anna Biskupska z Rudnik h. Lis
Żona	Katarzyna z Ginwiłł-Piotrowskich h. Ślepowron, wdowa po Hieronimie Wierzbowskim, wojewodzie sieradzkim
Dzieci	Jan Antoni (ur. 1669)

Kościół oo. Reformatów w Warszawie fundowany przez Stanisława Skarszewskiego. Widok od strony Ogrodu Saskiego

Stanisław Skarszewski herbu Leszczyc z Rzeczniowa (ur. w 1602 roku – zm. 4 kwietnia 1685 roku) – kasztelan wojnicki w latach 1667-1685, kasztelan małogoski w latach 1661-1667, podstoli sandomierski od 1623 roku, wielkorządca krakowski od 24 czerwca 1665 roku do 24 czerwca 1675 roku, starosta stężycki w latach 1648-1650, starosta wasilkowski w 1648 roku, starosta radomski w latach 1650-1654, starosta drohobycki w latach 1662-1685, starosta złotoryjski w latach 1671-1679, starosta barwałdzki w latach 1671-1682, dzierżawca ekonomii samborskiej w latach 1656-1665 i 1673-1679, dzierżawca żup krakowskich w latach 1661-1668, dzierżawca karbarii wielickich w latach 1671-1675, dworzanin królewski przed 1648 rokiem, w 1656 i 1676 roku, sekretarz królewski, dyplomata, dziedzic dóbr rzeczniowskich, fundator i dobroczyńca zakonów.

Rodzina

Pochodził z zasłużonej dla kraju i Kościoła rodziny Skarszewskich h. Leszczyc z kaliskiego. Był synem Mikołaja Skarszewskiego, stolnika sandomierskiego i Anny Biskupskiej z Rudnik h. Lis. Braćmi jego byli: Zygmunt; Mikołaj, kanonik krakowski i kaliski (zm. 1648) i Jan (zm. 1662), kanonik płocki i krakowski.

Kariera

• wraz z braćmi otrzymał staranne wychowanie, uczył się w Kolegium jezuitów w Kaliszu.
• 1625 – wyjechał na dalszą naukę do Włoch, zapisał się do księgi nacji polskiej w Padwie.
• 22 lutego 1631 – uzyskał w Rzymie doktorat obojga praw.
• 1632 – wrócił do Polski na elekcję Władysława IV, został dworzaninem królewskim, uzyskał podstolstwo sandomierskie.
• 1637–1676 – wielokrotnie posłował z województwa sandomierskiego na sejm. Był członkiem różnych komisji (m.in. do spraw granic węgierskiej, śląskiej i brandenburskiej) oraz pełnił funkcję sekretarza królewskiego oraz regenta kancelarii mniejszej koronnej.
• 1647/1648 – otrzymał starostwo stężyckie, które trzymał do roku 1650.
• 1648 – był elektorem Jana II Kazimierza Wazy z województwa sandomierskiego, podpisał jego pacta conventa.
• 1649 – reprezentował województwo sandomierskie na sejmie koronacyjnym.
• 1650 – otrzymał starostwo radomskie, poseł sejmiku opatowskiego na sejm 1650 roku.
• 1651 – wraz z bratem Zygmuntem wystawił sześciokonny poczet do chorągwi dworzańskiej Jana Kazimierza i uczestniczył w bitwie pod Beresteczkiem.
• 1655 – był wierny królowi polskiemu w czasie potopu szwedzkiego.
• 1656 – otrzymał od króla Jana Kazimierza zgodę na sprzedaż soli samborskiej w całej Rzeczypospolitej.
• 1659 – rzekomy kasztelan radomski.
• 1660 – otrzymał starostwo drohobyckie w woj. ruskim.
• 1661 – otrzymał od króla Jana Kazimierza godność kasztelana małogoskiego i wprowadzony został do senatu Rzeczypospolitej, dzierżawił żupy krakowskie.
• 1662 – kupił w Warszawie część folwarku Kałęczyn (w okolicy dzisiejszej Tamki); ufundował nowy, murowany kościół o.o reformatom na miejscu wcześniejszego drewnianego, zniszczonego przez Szwedów. Kościół wzniesiono w latach 1668–1680.
• 1665 – podczas rokoszu Lubomirskiego stanął po stronie króla i za lojalność otrzymał wielkorządy krakowskie po zmarłym woj. sieradzkim Hieronimie Wierzbowskim.
• 1666 – kupił plac z domem w Krakowie, przez pewien czas był właścicielem kamienicy (obecnie Krzysztofory) przy Rynku Głównym w Krakowie.
• 14 sierpnia 1667 – otrzymał kasztelanię wojnicką.
• 10 kwietnia 1668 – ślubował Katarzynie z Ginwiłł Piotrowskich herbu Ślepowron, córce kuchmistrza litewskiego i wdowie po Hieronimie Wierzbowskim; ślubu udzielił nuncjusz papieski Antonio Pignatelli, co świadczyło o wysokiej pozycji społecznej Stanisława Skarszewskiego, zaś na weselu w pałacu podkanclerzego litewskiego Michała Radziwiłła obecny był król wraz z całym dworem.
• 16 września 1668 – na sejmie abdykacyjnym podpisał akt potwierdzający abdykację Jana II Kazimierza Wazy.

• 1669 – uczestniczył w elekcji, został sędzią generalnego sądu kapturowego, oddał głos na Michała Korybuta Wiśniowieckiego z województwa krakowskiego, brał też udział w sejmie koronacyjnym.
• 1670 – przewodniczył komisji do spraw żup wielickich i bocheńskich, złożył wotum klasztorowi Klarysek w Starym Sączu i polecił się opiece św. Kindze.
• 1674 – uczestniczył w elekcji i oddał głos na Jana III Sobieskiego z województwa krakowskiego.
• w czerwcu 1678 we Lwowie przedstawił królowi Janowi III Sobieskiemu swego dziewięcioletniego syna Jana Antoniego, który wręczył Janowi III Sobieskiemu czarę pełną portugałów
• umarł 4 kwietnia 1685 roku w Rzeczniowie i został pochowany 3 maja tego roku w kościele Reformatów w Warszawie
• był członkiem konfederacji generalnej zawiązanej 5 listopada 1668 roku na sejmie konwokacyjnym.

Poseł na sejm w 1637, 1638, koronacyjny 1649, 1650, 1659, 1668, koronacyjny 1676 roku.

Ze związku z Katarzyną z Ginwiłł Potrowskich pozostawił syna Jana Antoniego (ur. 1 kwietnia 1669).

Wespazjan Kochowski poświęcił Stanisławowi Skarszewskiemu wiersz Brog zawsze w pełni cnót ze zbioru Niepróżnujące próżnowanie z roku 1674.

Kasper Niesiecki w swoim herbarzu tak pisał o Stanisławie Skarszewskim:

Mikołaj stolnik Sendomierski, ten synów trzech spłodził: Stanisława, Zygmunta i Mikołaja. Z tych Stanisław, że był pięknego dowcipu, wymowy gładkiej, i obrotu wielkiego, Król Władysław IV. do dworu go swego pociągnął, kędy mu przypadł był do serca, przetoż go w legacyi do Ferdynanda III. Cesarza i do Siedmiogrodzkiego książęcia zażył, a potem starostwa dwoje konferował mu, Stężyckie i Wasilkowskie, które wziąwszy, podstolego Sendomierskiego honoru ustąpił: Kazimierz zaś Król, ekonomią mu Samborską i Drohobycką w administracyą puścił, był i regentem kancellaryi koronnej, sędzią kapturowym Compositi judicii w Warszawie 1648. r. aż też i w senacie osadzony, krzesło kasztelani Wojnickiej zasiadł, złączył się był dożywotnie z Katarzyną Piotrowską, pozostałą wdową po Hieronimie Wierzbowskim, wojewodzie Sieradzkim.

Zobacz też

• szlachta w Polsce
• kaplica Skotnickich na Wawelu
• kasztelani i starostowie małogoscy

Przypisy

1. ↑ Herb Leszczyc czyli Bróg jest jednym z najstarszych herbów polskich. Nadany został przez Bolesława Chrobrego (Paprocki) . Pieczętował się nim wielkopolsko – kujawski ród Leszczyców, w Liber beneficiorum Długosza zwany też Wyszami, w innych źródłach Brożynami od Broga. Długosz określa go, jako rdzennie polski
2. ↑ Franciszek Leśniak, Wielkorządcy krakowscy XVI-XVIII wieku, Kraków 1996, s. 272.
3. ↑ według spisu urzędników sandomierskich miał ten urząd od roku 1623
4. ↑ Svffragia Woiewodztw, y Ziem Koronnych, y Wielk. Xięstwa Litewskiego. Zgodnie na Naiaśnieyszego Iana Kazimierza Obranego Krola Polskiego . Dane, między Warszawą, a Wolą, Dnia 17. Listopada, Roku 1648,
5. ↑ Porządek na seymie walnym elekcyey między Warszawą a Wolą przez opisane artykuły do samego aktu elekcyey należące, vchwalony y postanowiony roku Pańskiego M.DC.XLVIII, dnia VI października, s. 21.
6. ↑ Stefania Ochmann-Staniszewska, Zdzisław Staniszewski, Sejm Rzeczypospolitej za panowania Jana Kazimierza Wazy. Prawo – doktryna – praktyka, tom II, Wrocław 2000, s. 370.
7. ↑ Ekonomię samborską Skarszewski dzierżyø do roku 1665 i ponownie w latach 1673–1679
8. ↑ W roku 1679 świątynię konsekrował biskup poznański Stefan Wierzbowski
9. ↑ Kontrakt dzierżawny sporządzono na sześć lat. Dzierżawa była kilkakrotnie odnawiana aż do roku 1675. Skarszewski uporządkował administrację wielkorządową
10. ↑ W latach 1660-1668 nuncjuszem papieskim w Polsce był opat Antonio Pignatelli, późniejszy papież Innocenty XII. W lipcu 1665 roku nuncjusz Pignatelli udzielił ślubu Janowi III Sobieskiemu i Marii Kazimierze d’Arquien (znanej dziś jako królowa Marysieńka)
11. ↑ Volumina Legum, t. IV, Petersburg 1860, 481.
12. ↑ Porządek na seymie Walnym Electiey. Między Warszawą a Wolą przez opisane artykuły do samego tylko aktu Elekcyey należące uchwalony y postanowiony, roku 1669 dnia wtorego maia,
13. ↑ Porządek na seymie Walnym Electiey. Między Warszawą a Wolą przez opisane artykuły do samego tylko aktu Elekcyey należące uchwalony y postanowiony, roku 1669 dnia wtorego maia, s. A3.
14. ↑ Volumina Legum, t. V, Petersburg 1860, s. 148.
15. ↑ według własnego życzenia sine omni pompa
16. ↑ Volumina Legum, t. IV, Petersburg 1860, s. 498.
17. ↑ Przemysław Czyżewski, Starostowie wasilkowscy w XVI-XVIII w., w: Małe miasta. Elity., Supraśl 2005, s. 302.

Bibliografia

• Kasper Niesiecki, Herbarz Polski, tom VIII, Lipsk, 1839, s. 377–379
• Polski Słownik Biograficzny, t. 38, s. 48–50

Linki zewnętrzne

• Katalog biskupów, prałatów i kanoników krakowskich. T.4 Prałaci i kanonicy krakowscy
• Herbarz Niesieckiego w formacie DjVu
• Wypis z herbarza Niesieckiego, tom VII, s. 312. piotrowscy2006.republika.pl. .

Kontrola autorytatywna (osoba):

• ISNI: 0000000071728593
• VIAF: 102282422
• PLWABN: 9810704674005606
• NUKAT: n2009080810
• WorldCat: viaf-102282422