Szczeć

W tym artykule zagłębimy się w temat Szczeć, istotnego aspektu, który wzbudził zainteresowanie w różnych obszarach społeczeństwa. Szczeć to temat, który wywołał debatę i refleksję w różnych kontekstach, ponieważ jego wpływ i wpływ rozciągają się na każdy aspekt naszego codziennego życia. Idąc tym tropem, przeanalizujemy różne aspekty związane z Szczeć, od jego pochodzenia i historii po jego dzisiejsze znaczenie. Ponadto zbadamy jego możliwe implikacje i konsekwencje, a także różne stanowiska i opinie w tej sprawie. Bez wątpienia Szczeć to temat, który nie pozostawia nikogo obojętnym i który zasługuje na potraktowanie z szerokiej i krytycznej perspektywy.

Szczeć
Ilustracja
Morfologia (szczeć pospolita po lewej i owłosiona po prawej)
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

astropodobne

Rząd

szczeciowce

Rodzina

przewiertniowate

Rodzaj

szczeć

Nazwa systematyczna
Dipsacus L.
Sp. Pl. 97. 1753
Typ nomenklatoryczny

Dipsacus fullonum L.[3]

Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku
Kwiatostan szczeci sukienniczej.

Szczeć (Dipsacus L.) – rodzaj roślin z rodziny przewiertniowatych (Caprifoliaceae). Obejmuje około 20[4]–21[5] gatunków. Rośliny te występują w Europie (8 gatunków[6], z czego trzy są rodzime w Polsce: szczeć wykrawana D. laciniatus, szczeć pospolita D. fullonum i szczeć owłosiona D. pilosus, a uprawiana jest także szczeć sukiennicza D. sativus[7]), w basenie Morza Śródziemnego, w tropikalnej Afryce oraz w Azji, sięgając na wschodzie do obszarów górskich na Sri Lance[4]. Szczeć pospolita jest gatunkiem inwazyjnym w Ameryce Północnej[4].

Korzenie tych roślin wykorzystywane są jako lecznicze (zwłaszcza D. asper). Charakterystyczne kwiatostany szczeci sukienniczej z licznymi, sztywnymi przysadkami, co najmniej od starożytności używane były jako zgrzebła do gręplowania wełny. Kwiatostany różnych gatunków używane są po zasuszeniu do tworzenia suchych bukietów[4].

Odziomkowe, sztywne liście o nasadach obejmujących łodygę zbierają w nie wodę i w ten sposób utrudniają dostęp do pędu szkodliwym dla roślin bezkręgowcom. Z kolei sztywne przysadki wspierające kwiaty, a w czasie owocowania – owoce, działają jak katapulta służąca do wystrzeliwania owoców, uruchamiana przez trącające je ptaki i inne zwierzęta[4].

Morfologia

Szczeć owłosiona
Pokrój
Rośliny dwuletnie i krótkowieczne byliny[8], czasem też jednoroczne[6]. Pędy prosto wzniesione, tęgie[8], na kantach pokryte krótkimi kolcami[9], osiągające do 2 m wysokości[6].
Liście
Naprzeciwległe, często nasadami zrośnięte w formę kubeczka[9] zbierającego wodę[6]. Blaszka często pierzasto wcinana[6], lirowata, ząbkowana lub całobrzega[9].
Kwiaty
Zebrane w kuliste lub walcowate koszyczki wyrastające wsparte wyrastającymi w okółku długimi, przypominającymi elastyczne kolce[8] lub krótszymi, lancetowatymi podsadkami. Kwiaty w koszyczkach są drobne, wsparte sztywnymi i kolczasto zakończonymi przysadkami. U ich nasady znajduje się kieliszek czterokanciasty zakończony 4 ząbkami lub wycięty[9]. Kielich kubeczkowaty, na szczycie z pierścieniem włosków[6]. Płatki korony cztery, zrośnięte w krótką rurkę, na szczycie z zaokrąglonymi łatkami, białe, jasnoróżowe lub liliowe[6]. Pręciki cztery, wystające z rurki korony[9]. Zalążnia dolna, jednokomorowa, z pojedynczym zalążkiem. Szyjka słupka pojedyncza[6], zakończona niepodzielonym znamieniem[9].
Owoce
Niełupka[9] zwieńczona szczecinkami stanowiącymi pozostałość po trwałym kielichu[6].

Systematyka

Rodzaj tradycyjnie zaliczany był do rodziny szczeciowatych Dipsacaceae. Rodzina ta od systemu APG II z 2003 włączana jest w randze podrodziny Dipsacoideae Eaton do rodziny przewiertniowatych Caprifoliaceae (opcjonalnie, a od systemu APG III z 2009 już definitywnie)[2][10].

W obrębie rodzaju wyróżniane są dwie sekcje[11]:

  • Dipsacus – rośliny dwuletnie zasiedlające zwykle miejsca suche i nasłonecznione poniżej 1000 m n.p.m. Mają łodygi kolczaste, liście złączone nasadami, kwiatostany okazałe, jajowate.
  • Sphaerodipsacus Lange (≡ szczeciniastka Virga) – rośliny jednoroczne i dwuletnie siedlisk świeżych i wilgotnych, sięgające na obszarach górskich wysokości do 4000 m n.p.m. Mają łodygi niekolczaste[11] lub z drobnymi kolcami[12] i niewielkie, kuliste kwiatostany[11].
Wykaz gatunków[5][13]

Przypisy

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 (ang.).
  2. ↑ a b Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– (ang.).
  3. ↑ Index Nominum Genericorum. .
  4. ↑ a b c d e David J. Mabberley, Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 302, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200.
  5. ↑ a b Dipsacus L., Plants of the World online , Royal Botanic Gardens, Kew .
  6. ↑ a b c d e f g h i Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2002, s. 321. ISBN 0-333-74890-5.
  7. ↑ Zbigniew Mirek i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 71, ISBN 978-83-62975-45-7.
  8. ↑ a b c Geoffrey Burnie i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134.
  9. ↑ a b c d e f g Bogumił Pawłowski, Jasiewicz Adam (red.): Flora polska. Rośliny naczyniowe Polski i ziem ościennych. T. XIII. Warszawa, Kraków: PAN, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1972, s. 10.
  10. ↑ Genus: Dipsacus L.. Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) . USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. .
  11. ↑ a b c K. Kubitzki (red.), The Families and Genera of Vascular Plants. Vol. XIV. Flowering Plants. Eudicots, Springer-Verlag, s. 157, ISBN 978-3-319-28532-0.
  12. ↑ Szafer Władysław, Kulczyński Stanisław, Pawłowski Bogumił: Rośliny polskie. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1986, s. 631. ISBN 83-01-05287-2.
  13. ↑ Adam Jasiewicz, Rodzina:Dipsacaceae, Szczeciowate, Bogumił Pawłowski, Adam Jasiewicz (red.), Flora polska. Rośliny naczyniowe Polski i ziem ościennych, t. XIII, Kraków: PAN, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1972.