Ulica Bytomska w Mysłowicach

W dzisiejszym świecie Ulica Bytomska w Mysłowicach to temat, który wywołał duże zainteresowanie i debatę w różnych obszarach. Jego znaczenie i wpływ są niezaprzeczalne, a jego wpływ rozciąga się na szeroki zakres aspektów życia codziennego. W miarę upływu czasu Ulica Bytomska w Mysłowicach pozostaje w dalszym ciągu przedmiotem analiz, refleksji i badań, gdyż jego znaczenie nie ogranicza się do pojedynczego obszaru, ale przekracza granice i dotyka ludzi z różnych kultur, w różnym wieku i o różnych warunkach społecznych. W tym artykule szczegółowo zbadamy ten temat, analizując jego różne perspektywy i konsekwencje, aby lepiej zrozumieć jego zakres i znaczenie w dzisiejszym społeczeństwie.

ulica Bytomska
Stare Miasto, Szopena-Wielka Skotnica
Ilustracja
Fragment ulicy na wysokości mysłowickiego Rynku w 2010 roku
Państwo

 Polska

Województwo

 śląskie

Miejscowość

Mysłowice

Długość

900 m

Przebieg
↑ Rynek
65 m ul. Starokościelna ↗
105 m ← ul. H. Kołłątaja
130 m ul. Żwirki i Wigury →
155 m ← ul. Przemszy
190 m ul. Jagiellońska →
250 m pl. Mieroszewskich
290 m ul. J. Słowackiego →
325 m ul. Zamkowa →
390 m ul. J. Dąbrowskiego →
490 m ↙ ul. B. Świerczyny
590 m ↖ ul. B. Świerczyny
650 m ul. Towarowa ↗
790 m ← linia kolejowa 138 →
900 m ↙ ul. Katowicka ↗
Położenie na mapie Mysłowic
Mapa konturowa Mysłowic, u góry nieco na lewo znajduje się punkt z opisem „ulica Bytomska”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole znajduje się punkt z opisem „ulica Bytomska”
Położenie na mapie województwa śląskiego
Mapa konturowa województwa śląskiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „ulica Bytomska”
Ziemia50°14′49,6″N 19°08′03,0″E/50,247111 19,134167
Multimedia w Wikimedia Commons

Ulica Bytomska w Mysłowicach – ulica w Mysłowicach, położona w północnej części miasta, w granicach dzielnic Stare Miasto i Szopena-Wielka Skotnica.

Jest to najdłuższa ulica zabytkowego założenia urbanistycznego mysłowickiego Starego Miasta, którego historia sięga czasów lokacyjnych miasta z przełomu XIII i XIV wieku. W jej rejonie stanęły dwa mysłowickie kościoły: Mariacki i Świętego Krzyża, a także zabudowa dworska. Od drugiej połowy XIX wieku ulica uległa przeobrażeniu – zaczęły powstawać przy niej kamienice mieszczańskie, a także stała się jedną z głównych ulic handlowych miasta.

Nazwa ulicy pochodzi od nazwy miasta Bytom, w kierunku którego ta ulica prowadzi.

Przebieg

Ulica Bytomska na wysokości ulicy B. Świerczyny (2010)

Ulica Bytomska przebiega przez teren mysłowickich dzielnic Stare Miasto i Szopena-Wielka Skotnica, a na części długości stanowi ona dodatkowo granicę z Piaskiem[1].

Numeracja budynków przy ulicy Bytomskiej zaczyna się od strony południowo-wschodniej, gdzie krzyżuje się ona z Rynkiem w jego południowo-zachodnim narożniku. Ulica za skrzyżowaniem z ulicą Starokościelną biegnie w kierunku północno-zachodnim lekkim łukiem skręcającym w lewą stronę. Do skrzyżowana z ulicą B. Świerczyny ulica Bytomska po lewej stronie krzyżuje się kolejno z ulicami: Żwirki i Wigury, Jagiellońską, J. Słowackiego, Zamkową i J. Dąbrowskiego, a po prawej z ulicami H. Kołłątaja i Przemszy oraz z placem Mieroszewskich. Na tym odcinku równolegle do jezdni biegnie dodatkowo linia tramwajowa[2].

Za skrzyżowaniem z ulicą B. Świerczyny ulica Bytomska ciągnie się w kierunku zachodnim, dalej zataczając lekki łuk w lewą stronę. Kieruje się ona do ulicy Katowickiej, gdzie kończy ona swój bieg na rondzie[2]. Na tym odcinku ulica stanowi granicę pomiędzy dzielnicami Piasek (na północ od jezdni ulicy) i Stare Miasto[1], natomiast za torami kolejowymi linii kolejowej nr 138[3] ulica Bytomska wchodzi na teren dzielnicy Szopena-Wielka Skotnica[1]. Na odcinku pomiędzy ulicami B. Świerczyny i Katowicką ulica krzyżuje się jedynie z ulicą Towarową po swojej lewej stronie[2].

Charakterystyka

Początkowy fragment ulicy Bytomskiej w 2013 roku; w tle kościół Narodzenia Najświętszej Maryi Panny

Ulica Bytomska to droga powiatowa nr 8806S o klasie drogi zbiorczej (Z)[4]. Jest także najdłuższą ulicą na mysłowickim Starym Mieście[5], której długość wynosi około 900 m. Prócz początkowego fragmentu przy Rynku ulica posiada nawierzchnię bitumiczną o szerokości 7,1 m[4]. W systemie TERYT widnieje ona pod numerem 02528[6], a kod pocztowy dla adresów wzdłuż niej to 41-400[7].

Według stanu z czerwca 2023 roku, wzdłuż ulicy Bytomskiej na odcinku pomiędzy ulicą B. Świerczyny a ulicą Katowicką kursują autobusy na zlecenie Zarządu Transportu Metropolitalnego (ZTM). Na sąsiedniej ulicy Towarowej znajduje się przystanek Mysłowice Bytomska, z którego odjeżdżały wówczas autobusy kursujące w kierunku Katowic (centrum przesiadkowe Zawodzie), Jaworzna i Sosnowca[8][9]. Ponadto wzdłuż ulicy Bytomskiej na odcinku pomiędzy ulicą Starokościelną a ulicą B. Świerczyny ciągnie się linia tramwajowa łącząca Mysłowice z Katowicami[10][4].

Ulica Bytomska jest najgęściej zabudowaną ulicą w rejonie mysłowickiego Starego Miasta, z czego najwięcej zabudowy koncentruje się na odcinku pomiędzy ulicą Żwirki i Wigury a ulicą Jagiellońską. Zabudowę tworzą głównie mieszczańskie kamienice z przełomu XIX i XX wieku. Część z nich cechuje się znacznymi wartościami architektonicznymi[11], reprezentujących różne style architektoniczne, przeważnie eklektyzm[12].

Ulica Bytomska jest częścią średniowiecznego założenia urbanistycznego miasta Mysłowice z czworobocznym Rynkiem, od którego w liniach prostych rozbiegają się cztery ulice, w tym Bytomska[13]. Jest on wpisany do rejestru zabytków nieruchomych pod nr. A/1183/72[14].

Bezpośrednio przy ulicy Bytomskiej znajduje się park Zamkowy – jego starsza część o typowo parkowym charakterze z alejkami i elementami małej architektury[15].

Wzdłuż ulicy Bytomskiej na odcinku pomiędzy placem Mieroszewskich a ulicą Towarową biegnie czerwony szlak turystyczny – Szlak im. Mariana Kantora-Mirskiego[16].

Historia

Do XIX wieku

Kościół Świętego Krzyża na zdjęciu wydanym w 1928 roku

Pierwotne, średniowieczne założenie miejskie Mysłowic lokowane na prawie magdeburskim[17] wykształciło się na przełomie XIII i XIV wieku[13][18]. Zostało ono usytuowane około 200 m na południowy wschód od przedlokacyjnej osady. W środku obszaru wytyczono czworoboczny rynek, od którego w prostych liniach rozbiegały się ulice[19]. Miasto znajdowało się na trasie szlaku solnego prowadzącego z Wieliczki do Wrocławia przez Kraków i Bytom. Dostępu do miasta strzegły bramy, w tym znajdująca się od strony zachodniej Brama Bytomska[13].

Prawdopodobnie jeszcze w drugiej połowie XIII wieku w rejonie skrzyżowania ulic Bytomskiej i Starokościelnej został wzniesiony kościół Narodzenia Najświętszej Maryi Panny (kościół Mariacki). Był on wówczas obiektem w stylu gotyckim. W 1587 roku uległ on zniszczeniu i po odbudowie został on konsekrowany w 1598 roku[20].

W latach 1536–1546 na obszarze późniejszego parku Zamkowego przy ulicy Bytomskiej Salomonowie herbu Łabędź wznieśli pierwszą siedzibę szlachecką. Był to prawdopodobnie drewniany dwór alkierzowy na kamiennej podmurówce. W XVII wieku zamieszkali w nim nowi właściciele Mysłowic – Mieroszewscy herbu Ślepowron[21].

Na skrzyżowaniu późniejszych ulic Bytomskiej i B. Świerczyny powstał kościół Świętego Krzyża, o którym najstarsza wzmianka pochodzi z 1598 roku[22]. Powstał on prawdopodobnie na miejscu kaplicy zamkowej. Około 1720 roku drewniany kościół uległ zniszczeniu, a w 1740 roku został odbudowany, ponownie z drewna[23].

Ulica Bytomska była już zaznaczona na najstarszych planach miasta Mysłowice[24]. Na przełomie XVI i XVII wieku była ona główną ulicą miasta. Przylegała do niej Czarna Przemsza, której koryto silnym łukiem zbliżyło się do miasta. Ulica dochodziła do kościoła Świętego Krzyża, skąd w prawo biegła w kierunku Szopienic droga łącząca Mysłowice z Bytomiem (m.in. późniejsze ulice B. Świerczyny w Mysłowicach i Wiosny Ludów w Katowicach)[25]. Lewą stronę ulicy Bytomskiej zajmowały wówczas ogrody i stodoły, które ciągnęły się za kościołem Świętego Krzyża[25]. Zabudowa bardziej zwarta znajdowała się natomiast na części ulicy bliżej Rynku[26]. W tym czasie zabudowa miasta była drewniana i stosunkowo uboga[27].

W 1617 roku doszło do pożaru spowodowanego przez nieuwagę żony mieszczanina, na skutek którego spłonął m.in. kościół Mariacki, wujostwo, południowa pierzeja Rynku, 23 domy i 5 stodół przy ulicy Bytomskiej[28]. Kościół Mariacki został odbudowany w latach 1617–1619, a w latach 1740–1744 został on rozbudowany w stylu barokowym[20].

Układ miasta w drugiej połowie XVIII wieku nie uległ większym zmianom. Ulica Bytomska była wówczas zabudowana drewnianymi domami i stodołami, a jedynym murowanym budynkiem w Mysłowicach był wówczas kościół Mariacki[29]. W latach 1780–1806 w miejscu drewnianego dworku szlacheckiego ordynat Felicjan Mieroszewski wzniósł murowany dwór w stylu klasycystycznym. Ostatnim jego mieszkańcem był Aleksander Mieroszewski. Po jego śmierci w 1846 roku budynek podupadał w ruinę, aż w latach 1875–1880 został on rozebrany[21].

XIX wiek i okres przedwojenny

Kamienice przy ulicy Bytomskiej na wysokości ulicy Przemszy (2010)

W pierwszej połowie XIX wieku zmiany urbanistyczne Mysłowic przebiegały bardzo powoli, a życie miasta skupiało się na obszarze od kościoła Świętego Krzyża przez ulicę Bytomską po Rynek wraz z jego otoczeniem[30][31]. 13 kwietnia 1807 roku, w czasie wojen napoleońskich kościół Świętego Krzyża został spalony przez walczące oddziały księcia Jana Nepomucena Sułkowskiego (strona napoleońska) i rotmistrza Wittowskiego (wojska pruskie). Został on odbudowany w 1810 roku jako obiekt murowany, a wraz z tym zlikwidowano okalający kościół cmentarz[23].

Uruchomienie linii kolejowej do Mysłowic 1 października 1846 roku[32] w kolejnych latach wywarło znaczący wpływ na zabudowę miasta[33]. Po pożarach z 1853 i 1856 roku, które doszczętnie pochłonęły wszystkie drewniane budynki, parcele wzdłuż ulicy zaczęto wypełniać murowanymi budynkami z cegły i kamienia[34]. Zwarta zabudowa ulicy rozluźniała się w rejonie kościoła Świętego Krzyża[35].

Z biegiem czasu zabudowa ulicy Bytomskiej była systematycznie wypełniana, a większość z nich stanowiły masywne, wielokondygnacyjne budynki mieszkalne osób prywatnych oraz Katowickiej Spółki Akcyjnej dla Górnictwa i Hutnictwa. Sporadycznie występowały tu jeszcze piętrowe budynki drewniane. Od ulicy Bytomskiej wychodziły ulice boczne, które uzupełniono dwu- lub trójkondygnacyjnymi budynkami wielorodzinnymi[36].

W 1853 roku przy ulicy Bytomskiej stanęły pierwsze olejowe latarnie uliczne[37]. W latach 1880–1885 utwardzoną nawierzchnię miały już wszystkie ulice dostosowane do ruchu kołowego na Starym Mieście, w tym ulica Bytomska[38]. W 1894 roku przez ulicę poprowadzono wodociąg[39], a w tym samym roku ulica była także już wyposażona w sieć kanalizacyjną[40].

Tramwaj linii nr 14 na ulicy Bytomskiej na wysokości parku Zamkowego (2010)

Rosnący ruch pasażerski o charakterze turystycznym w latach 1870–1914 przyczynił się do rozwoju mysłowickiego handlu oraz gastronomii[33]. Nastąpiło to szczególnie po 1890 roku, a większość placówek znajdowała się m.in. na ulicy Bytomskiej. W rejonie mysłowickiego Starego Miasta wykształciła się w tym okresie nowoczesna dzielnica handlowa[41]. W 1913 roku w Mysłowicach było 96 placówek gastronomicznych i pod względem ich liczebności miasto było wówczas na drugim miejscu na Górnym Śląsku (zaraz za Katowicami), a wśród nich była m.in. restauracja Salo Jakobowitza przy ulicy Bytomskiej 31[42].

Ukształtowany do końca XIX wieku układ komunikacyjny Mysłowic okazał się niewystarczający, gdyż w mieście wzrastał ruch kołowy. Władze prowadziły wysiłki nad regulacją ulic, lecz w przypadku ulicy Bytomskiej z uwagi na jej chaotyczną zabudowę niewiele w tej kwestii udało się zrobić[43]. Pod koniec XIX wieku przygotowano pierwsze plany poprowadzenia do Mysłowic linii tramwajowej. Trasę z Hajduk Wielkich (Chorzowa-Batorego) do Mysłowic przez Katowice i Szopienice oddano do użytku 31 października 1900 roku. Poprowadzono ją przez Piasek do kościoła Świętego Krzyża i dalej wzdłuż ulicy Bytomskiej, a następnie w kierunku ulic Krakowskiej i Powstańców do dworca kolejowego[44].

Zdjęcie lotnicze mysłowickiego Starego Miasta z 20 sierpnia 1919 roku, z widoczną ulicą Bytomską

W 1913 roku przy ulicy Bytomskiej funkcjonowały różnego typu działalności gospodarcze, w tym m.in.: pracownie kuśnierza i rymarza, placówki gastronomiczne (karczmy i piwiarnia), sklepy różnych branż (m.in. z artykułami spożywczymi, sklep obuwniczy, sklep z artykułami kolonialnymi czy sklep skórzany i z cygarami), rzeźnik, szewc, drogeria, piekarnia, stowarzyszenia, Szpital Górniczy i inne[45].

W 1922 roku Mysłowice zostały włączone do państwa polskiego[46], a do tego czasu ulica Bytomska nosiła nazwę Beuthenerstrasse[4]. W latach międzywojennych historyczny układ urbanistyczny Mysłowic pozostawał bez zmian, a jego główna oś biegła od ulicy Bytomskiej przez Rynek do dworca kolejowego[47].

W latach międzywojennych ośrodkiem handlowym miasta Mysłowice dalej był ciąg ulic i placów na Starym Mieście (w tym ulica Bytomska), gdzie znajdowały się najbardziej ekskluzywne sklepy[48]. Wśród nich były to m.in.: Skład Farb i Materiałów Budowlanych (ul. Bytomska 1)[49], Skład Towarów Kolonialnych, Likierów i Win, Apteka „Szczęść Boże”, drogeria, Sklep Towarów Kolonialnych (ul. Bytomska 21), Sklep Towarów Żelaznych i Specjalny Wybór Maszyn i Narzędzi Rzeźniczo-Masarskich (ul. Bytomska 10), Dom Towarowy (ul. Bytomska 10) czy Sklep Artykułów Spożywczych i Kolonialnych – Artykułów Tytoniowych i Spirytualiów (ul. Bytomska 29)[50]. Przy ulicy Bytomskiej 27 funkcjonowała drukarnia[51], a przy ulicy Bytomskiej 13 dwa zakłady stolarskie Marcina Robaka i jego syna Karola: Górnośląska Fabryka Mebli Wyścielanych i S-ka oraz Mysłowicka Fabryka Mebli i Okien. Zakłady te miały liczne zamówienia – w tym na wykonanie drzwi, okien, balustrad i mebli do gmachu Śląskiego urzędu Wojewódzkiego w Katowicach[52].

Okres powojenny

Fragment ulicy Bytomskiej w 2011 roku; w tle kościół Mariacki

W czasach Polski Ludowej ulica nosiła swoją współczesną nazwę. W tym też okresie, 5 maja 1972 roku układ urbanistyczny miasta Mysłowice wraz z ulicą Bytomską został wpisany do rejestru zabytków nieruchomych województwa katowickiego[12][53].

Na początku XXI wieku funkcje historycznego centrum miasta Mysłowice zaczęły słabnąć, dlatego też Stare Miasto silniej odczuwało kryzys ekonomiczny, stają się jego jednym z głównych obszarów problemowych. Rewitalizację podjęto doraźnie, remontując do 2014 roku jedynie kilka kamienic, w tym przy ulicy Bytomskiej 9[54]. W lipcu 2013 roku przy ulicy Bytomskiej koncentrowało się najwięcej, bo 18,5% wszystkich działalności gospodarczych Starego Miasta i nadal stanowiła ona główną oś komunikacyjną tej części miasta[5]. Jednocześnie znajdowało się tutaj kilkanaście nieużywanych lokali, a stan techniczny zabudowy wzdłuż ulicy był na ogół zły[55].

20 maja 2021 roku podpisano umowę na przebudowę ulic: Bytomskiej, Starokościelnej, K. Szymanowskiego i Powstańców, w ramach którego przewidziano przebudowę linii tramwajowej przebiegającej w tej części Mysłowic na odcinek dwutorowy, a wraz z tym modernizację innych elementów infrastruktury, w tym jezdni i chodników, a także całej infrastruktury podziemnej[56]. Prace budowlane rozpoczęły się na początku sierpnia tego samego roku[57].

W połowie 2021 roku zakończył się pierwszy etap remontu kamienicy przy ulicy Bytomskiej 37, w wyniku którego odnowiono jej elewację, a do tego czasu odnowiono także kamienicę pod nr. 21. W tym też czasie trwały prace na kamienicach pod numerami 13, 27-29 i 33[58]. Remont tej ostatniej ukończono na początku 2022 roku[59].

Obiekty historyczne i zabytkowe

Budynek oficyny pod nr. 18d (2022)
Zabytkowa kamienica przy ulicy Bytomskiej 37 w 2010 roku
  • Kamienica (ul. Bytomska 9) – wyposażenie sklepu mięsnego z początku XX wieku (boazeria i posadzka) znajdujące się wewnątrz budynku wpisane jest do rejestru zabytków pod nr. B/628/92[60],
  • Kamienica (ul. Bytomska 10) – w stylu modernizmu[61],
  • Kamienica (ul. Bytomska 17 i 17a)[62],
  • Budynki bramne (ul. Bytomska 18a i 18b) – w zespole mysłowickiego dworu, na terenie parku Zamkowego[21],
  • Oficyna kuchenna (ul. Bytomska 18d) – w zespole mysłowickiego dworu, na terenie parku Zamkowego[21],
  • Kamienica (ul. Bytomska 19) – w stylu neobaroku[61],
  • Kamienica (ul. Bytomska 37) – z 1907 roku według projektu E. Knauta; jest to obiekt wolnostojący, trójkondygnacyjny z poddaszem i secesyjną attyką, zwieńczony dachem łamanym z lukarnami; fasada kamienicy na poziomie parteru jest boniowana, a na wyższych kondygnacjach jest ona licowana białą cegłą z detalami z cegły zielonej oraz w tynku[63]; kamienica wpisana do gminnej ewidencji zabytków[64],
  • Pawilon główny Szpitala nr 2 w Mysłowicach (ul. Bytomska 39) – z 1910–1911 roku z elementami stylu neogotyku i neoromantyzmu; jest to obiekt murowany z cegły, pięciokondygnacyjny i wieloskrzydłowy, zwieńczony dachem wielospadowym krytym dachówką; elewacja północno-zachodnia gmachu posiada maswerk z blendami zakończonymi ostrymi łukami[65]; gmach wpisany jest do gminnej ewidencji zabytków[64],
  • Pawilon boczny Szpitala nr 2 w Mysłowicach (ul. Bytomska 39)[62],
  • Budynek administracyjny Szpitala nr 2 w Mysłowicach (ul. Bytomska 41) – z około 1900 roku; jest to obiekt murowany z cegły, wolnostojący, piętrowy z poddaszem, zwieńczony dachem dwuspadowym; elewacja budynku jest siedmioosiowa, z drobnymi detalami wokół okien[66]; wpisany jest do gminnej ewidencji zabytków[64],
  • Wiadukt kolejowy (ul. Bytomska) – w ciągu linii kolejowej nr 138[67].

Dodatkowo u zbiegu ulic Bytomskiej i B. Świerczyny znajduje się kościół Świętego Krzyża, a przy skrzyżowaniu ulic Bytomskiej i Starokościelnej kościół Narodzenia Najświętszej Maryi Panny z XVIII wieku, reprezentujący styl barokowy[12].

Gospodarka i instytucje

Na początku 2024 roku w systemie REGON zarejestrowanych było 129 podmiotów gospodarczych z siedzibą przy ulicy Bytomskiej, w tym m.in.: Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej Szpital nr 2 im. dr. Tadeusza Boczonia w Mysłowicach (ul. Bytomska 41) i inne placówki ochrony zdrowia, Stowarzyszenie Miłośników Śląskiej Tradycji Kultury i Historii (ul. Bytomska 7), sklepy wielobranżowe, przedsiębiorstwa handlowo-usługowe, wspólnota mieszkaniowa, spółdzielnie socjalna, agencje ubezpieczeniowe, kancelarie prawne, biuro rachunkowe, związki zawodowe, przedsiębiorstwa budowlane, fotograf, przedsiębiorstwo usług turystycznych, zegarmistrz, fryzjer i inne[68].

Wierni rzymskokatoliccy mieszkający przy ulicy Bytomskiej przynależą do parafii Świętego Krzyża[69].

Przypisy

  1. ↑ a b c Urząd Miasta Mysłowice: Zintegrowany System Informacji Przestrzennej Miasta Mysłowice – CRD MIIP. zsip.myslowice.pl. . (pol.).
  2. ↑ a b c Główny Urząd Geodezji i Kartografii: Geoportal krajowy. geoportal.gov.pl. . (pol.).
  3. ↑ Ogólnopolska Baza Kolejowa: Railmap - mapa kolejowa. www.bazakolejowa.pl. . (pol.).
  4. ↑ a b c d Geoportal Województwa Śląskiego – ORSIP. Wojewódzki Ośrodek Dokumentacji Geodezyjnej i Kartograficznej w Katowicach. . (pol.).
  5. ↑ a b Dragan 2016 ↓, s. 81.
  6. ↑ Główny Urząd Statystyczny: Rejestr TERYT. Wyszukiwanie. eteryt.stat.gov.pl. . (pol.).
  7. ↑ Poczta Polska: Wyszukiwarka kodów pocztowych (Pocztowych Numerów Adresowych). kody.poczta-polska.pl. . (pol.).
  8. ↑ Zarząd Transportu Metropolitalnego: Rozkład jazdy ZTM. rj.metropoliaztm.pl. . (pol.).
  9. ↑ Górnośląsko-Zagłębiowska Metropolia: Mapa połączeń publicznego transportu zbiorowego ZTM. noweinfogzm.metropoliagzm.pl, 2023-06-09. . (pol.).
  10. ↑ Dragan 2016 ↓, s. 76.
  11. ↑ Dragan 2016 ↓, s. 73.
  12. ↑ a b c Gminny… 2021 ↓, s. 71.
  13. ↑ a b c Gminny… 2021 ↓, s. 27.
  14. ↑ Gminny… 2021 ↓, s. 34.
  15. ↑ Dragan 2016 ↓, s. 77.
  16. ↑ Śląska Organizacja Turystyczna: Szlak pieszy - Czerwony - Katowice – Mysłowice im. M. Kantora-Mirskiego. www.slaskie.travel. . (pol.).
  17. ↑ Sulik 2017a ↓, s. 15.
  18. ↑ Mysłowickie Towarzystwo Historyczne im. Jacoba Lustiga, KALENDARIUM HISTORII MYSŁOWIC I MAJĄTKU MYSŁOWICKIEGO , sites.google.com (pol.).
  19. ↑ Sulik 2017a ↓, s. 16.
  20. ↑ a b Witecka 2008 ↓, s. 106.
  21. ↑ a b c d Remigiusz Garbiec: Zamek (dwór) w Mysłowicach. sites.google.com, 2022-11. . (pol.).
  22. ↑ Katalog… 2005 ↓, s. 447.
  23. ↑ a b Witecka 2008 ↓, s. 105.
  24. ↑ Pochmara 1963 ↓, s. 19.
  25. ↑ a b Sulik 2017a ↓, s. 37.
  26. ↑ Pochmara 1963 ↓, s. 20.
  27. ↑ Pochmara 1963 ↓, s. 21.
  28. ↑ Sulik 2017a ↓, s. 65.
  29. ↑ Sulik 2017a ↓, s. 85.
  30. ↑ Sulik 2017a ↓, s. 244.
  31. ↑ Gminny… 2021 ↓, s. 28.
  32. ↑ Witecka 2008 ↓, s. 29.
  33. ↑ a b Gminny… 2021 ↓, s. 30.
  34. ↑ Sulik 2017a ↓, s. 246.
  35. ↑ Sulik 2017a ↓, s. 247.
  36. ↑ Sulik 2017a ↓, s. 252.
  37. ↑ Sulik 2017a ↓, s. 280.
  38. ↑ Sulik 2017a ↓, s. 275.
  39. ↑ Sulik 2017a ↓, s. 277.
  40. ↑ Sulik 2017a ↓, s. 279.
  41. ↑ Gminny… 2021 ↓, s. 31.
  42. ↑ Sulik 2017a ↓, s. 163.
  43. ↑ Sulik 2017a ↓, s. 260.
  44. ↑ Gminny… 2021 ↓, s. 32.
  45. ↑ Dragan 2016 ↓, s. 113-116.
  46. ↑ Witecka 2008 ↓, s. 12.
  47. ↑ Gminny… 2021 ↓, s. 33.
  48. ↑ Sulik 2017b ↓, s. 103.
  49. ↑ Sulik 2017b ↓, s. 91.
  50. ↑ Sulik 2017b ↓, s. 105.
  51. ↑ Sulik 2017b ↓, s. 70.
  52. ↑ Sulik 2017b ↓, s. 69.
  53. ↑ Prezydium Wojewódzkiej Redy Narodowej. Wydział Kultury. Wojewódzki Konserwator Zabytków w Katowicach, Decyzja w sprawie wpisania dobra kultury do rejestru zabytków, Katowice, 5 maja 2972, s. 1 (pol.).
  54. ↑ Dragan 2016 ↓, s. 80.
  55. ↑ Dragan 2016 ↓, s. 72.
  56. ↑ Tramwajowa rewolucja w Mysłowicach – umowa podpisana. www.myslowice.pl, 2021-05-20. . (pol.).
  57. ↑ Ruszyła przebudowa linii tramwajowej nr 14 – zmiany w organizacji ruchu. www.myslowice.pl, 2021-08-04. . (pol.).
  58. ↑ Kamienica przy Bytomskiej odzyskała blask. ctmyslowice.pl, 2021-09-24. . (pol.).
  59. ↑ Wiktoria Żesławska: Odnowiono kamienicę przy Bytomskiej w Mysłowicach - wygląda pięknie. myslowice.naszemiasto.pl, 2022-01-12. . (pol.).
  60. ↑ Gminny… 2021 ↓, s. 51.
  61. ↑ a b Sulik 2017a ↓, s. 259.
  62. ↑ a b Studium… 2021 ↓, s. 65.
  63. ↑ Adam Padlewski, Karta adresowa zabytku. Mysłowice ul. Bytomska 37 , old.bip.myslowice.pl, 30 stycznia 2020, s. 2 (pol.).
  64. ↑ a b c Gminny… 2021 ↓, s. 53.
  65. ↑ Adam Padlewski, Karta adresowa zabytku. Mysłowice ul. Bytomska 39 , old.bip.myslowice.pl, 30 marca 2020, s. 1-2 (pol.).
  66. ↑ Adam Padlewski, Karta adresowa zabytku. Mysłowice ul. Bytomska 41 , old.bip.myslowice.pl, 30 stycznia 2020, s. 1-2 (pol.).
  67. ↑ Studium… 2021 ↓, s. 69.
  68. ↑ Główny Urząd Statystyczny: Baza internetowa REGON. wyszukiwarkaregon.stat.gov.pl. . (pol.).
  69. ↑ Katalog… 2005 ↓, s. 448.

Bibliografia

Wybrane ulice i place w Mysłowicach
Ulice
Place i skwery