Ján Budaj

Ján Budaj

Data i miejsce urodzenia	10 lutego 1952 Bratysława
Zawód, zajęcie	polityk
Stanowisko	minister środowiska (2020–2023)
Multimedia w Wikimedia Commons

Ján Budaj (ur. 10 lutego 1952 w Bratysławie^[1]) – słowacki polityk i samorządowiec, działacz opozycyjny w okresie komunistycznym, przewodniczący Społeczeństwa przeciw Przemocy (VPN), poseł do Rady Narodowej, od 2020 do 2023 minister środowiska.

Po ukończeniu szkoły średniej podjął nieudaną próbę opuszczenia Czechosłowacji. Studiował matematykę i fizykę na wydziale pedagogicznym w Trnawie, jednak na czwartym roku studiów z przyczyn politycznych został relegowany z uczelni^[1]. W latach 1971–1989 wielokrotnie represjonowany, był przesłuchiwany przez funkcjonariuszy komunistycznej bezpieki i pozbawiany wolności, a także objęty zakazem opuszczania kraju. Współpracował ze środowiskami opozycyjnymi, w tym z Kartą 77. W 1980 założył drugoobiegowe czasopismo „Kontakt”. Pracował początkowo jako fotograf i operator kamery w Československá televize, od 1976 był zmuszony utrzymywać się z prac fizycznych^[2][3][4]. Działał na rzecz niezależnej kultury, był założycielem grupy artystycznej^[3], podejmował też niezależne inicjatywy ekologiczne^[2]. Jeden z autorów wydanej w 1987 publikacji Bratislava/nahlas, krytykującej jakość życia w słowackiej stolicy i uznawanej za istotną publikację w walce z komunistycznym reżimem^[1][4].

W 1989 podczas aksamitnej rewolucji był moderatorem w trakcie wieców. Wziął udział w powołaniu Społeczeństwa przeciw Przemocy. Pełnił funkcję jego koordynatora, a od stycznia 1990 przewodniczącego tego ruchu. W listopadzie 1989 został dokooptowany do Słowackiej Rady Narodowej^[1]. W 1990 zrezygnował z ubiegania się o mandat w wolnych wyborach, gdy ujawniono, że jego nazwisko znalazło się na liście tajnych współpracowników policji politycznej StB^[2]. Nie odnaleziono żadnych dokumentów potwierdzających współpracę; upublicznione później dokumenty jednoznacznie zaś wskazywały, że Ján Budaj również w okresie rejestracji był traktowany jako przeciwnik systemu komunistycznego^[3][2].

W latach 1991–1993 zajmował się dziennikarstwem. Od połowy lat 90. działał w Unii Demokratycznej. Od 1998 do 2002 zasiadał w Radzie Narodowej z ramienia Słowackiej Koalicji Demokratycznej. W 2000 stanął na czele nowej partii^[2], która przyjęła później nazwę „Zmena zdola, Demokratická únia Slovenska”^[3]. W 2006 został wybrany na radnego Bratysławy^[2].

Wraz ze swoją formacją nawiązał współpracę z ugrupowaniem Zwyczajni Ludzie. W wyniku wyborów w 2016 powrócił do słowackiego parlamentu^[5]. W 2020 z powodzeniem ubiegał się o poselską reelekcję^[6].

W marcu 2020 został ministrem środowiska w nowo powołanym rządzie Igora Matoviča^[7]. Utrzymał tę funkcję również w utworzonym w kwietniu 2021 gabinecie Eduarda Hegera^[8]. W marcu 2023 wraz z premierem i kilkoma innymi członkami rządu przystąpił do ugrupowania Demokraci^[9]. W maju tegoż roku zakończył sprawowanie urzędu ministra.