Kukułka krwista

W dzisiejszym świecie Kukułka krwista stał się tematem o dużym znaczeniu i zainteresowaniu dużej liczby osób. Od momentu odkrycia do dziś Kukułka krwista był przedmiotem wielu badań, debat i postępów naukowych, które przyczyniły się do poszerzenia naszej wiedzy na ten temat. W tym artykule zbadamy różne aspekty związane z Kukułka krwista, analizując jego wpływ na społeczeństwo, jego ewolucję w czasie i możliwe konsekwencje, jakie ma dla przyszłości. Z perspektywy multidyscyplinarnej będziemy starali się dogłębnie zrozumieć wszystko, co Kukułka krwista ma do zaoferowania i jak jego wpływ rozciąga się na różne obszary naszego codziennego życia.

Kukułka krwista
Ilustracja
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

liliopodobne (≡ jednoliścienne)

Rząd

szparagowce

Rodzina

storczykowate

Podrodzina

storczykowe

Rodzaj

kukułka

Gatunek

kukułka krwista

Nazwa systematyczna
Dactylorhiza incarnata (L.)Soó[3]
Synonimy
  • Dactylorchis incarnata (L.) Verm.
  • Dactylorhiza incarnata (L.) Soó subsp. incarnata
  • Orchis incarnata L.
  • Orchis latifolia var. incarnata (L.) Coss. & Germ.
  • Orchis latifolia subsp. incarnata (L.) Hook.f.
  • Orchis mixta var. incantata (L.) Retz[3].
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons
Owoce

Kukułka krwista, stoplamek krwisty, storczyk krwisty, kukułka krwista typowa, stoplamek krwisty typowy, storczyk krwisty typowy[4] (Dactylorhiza incarnata (L.)Soó) – gatunek rośliny z rodziny storczykowatych (Orchidaceae).

Rozmieszczenie geograficzne

Kukułka krwista typowa występuje w Europie i Azji. Zwarty zasięg występowania obejmuje niemal całą Europę. Jego północna granica biegnie przez północną Skandynawię, południowa przez północną Hiszpanię, środkowe Włochy i wschodnią Grecję. Poza tym zwartym obszarem występuje wyspowo na izolowanych obszarach w Hiszpanii, na Krymie, Bałkanach i w północno-wschodniej Europie. W Azji występuje wyspowo na wielu miejscach, jednak dokładna wschodnia granica zasięgu nie jest znana[5]. W Polsce roślina dość pospolita, głównie na niżu. Do tej pory stwierdzono występowanie na ponad 1000 stanowiskach. Największa ich grupa znajduje się w północnej, środkowej i wschodniej części kraju. Na południu i południowym zachodzie jest rzadka. W Karpatach roślina ta znana była z 10 stanowisk, na niektórych ostatnio nie udało się jej znaleźć[6].

Morfologia

Łodyga
Wzniesiona, sztywna i pusta, dość gruba i mięsista o wysokości 30 – 60, czasami nawet do 100 cm[6].
Liście
W liczbie 5–8, pochwiasto obejmujące łodygę, ustawione skrętolegle. Są bezplamkowe, jasnozielone i kapturkowato zwinięte na szczycie. Dolne są równowąskolancetowate, wzniesione sztywno i ostro zakończone[5]. Mają długość ok. 5-krotnie większą od szerokości, u nasady zwężają się do ok. 1,8 cm. Górne liście sięgają kwiatostanu[5].
Kwiaty
Zebrane w gęsty, wąskowalcowaty kłos długości 5–12 cm. Znajduje się w nim 15–60 jasnoczerwonych kwiatów. Wyrastają w kątach lancetowatych przysadek. Dolne z nich są dwukrotnie dłuższe od zalążni. Działki okwiatu mają długość 5–6 mm, zewnętrzne są wzniesione. Ostroga ma podobne rozmiary jak działki okwiatu, jest krótsza od zalążni i pozioma lub skierowana w dół. Warżka o szerokości 5,5 – 8 mm i długości 6–9 mm, o słabo zaznaczonych 3 łatkach. Jej środkowa część jest jaśniejsza i pokryta drobnym wzorkiem w kształcie podwójnej pętli[5].
Bulwa
Podwójna, głęboko wcinana[7].
  • Ustawione skrętolegle liście
    Ustawione skrętolegle liście
  • Rozwijające się kwiaty
    Rozwijające się kwiaty
  • Kwiatostan
    Kwiatostan
  • f. alba
    f. alba

Biologia i ekologia

Bylina, geofit ryzomowy. Kwiaty owadopylne, zwabiają owady imitując budową kwiaty roślin miododajnych, jednak nie wytwarzają nektaru. Siedlisko: wilgotne łąki i torfowiska. W Europie zasięg pionowy wynosi 0–2400 m n.p.m.[5]. W Polsce najwyżej sięga do wysokości 500 m n.p.m. Kwitnie od początku czerwca, czasami do pierwszych dni lipca. Rozmnaża się przez nasiona, ale również wegetatywnie. Nie wszystkie pędy zakwitają. Tak np. we wsi Kruhel Wielki w 1996 było 19 pędów kwitnących i 8 płonnych[6]. Liczba chromosomów 2n = 40[8].

Zmienność

Kukułka krwista (Dactylorhiza incarnata (L.) Soó) w Polsce występuje w dwóch podgatunkach[8]:

  • kukułka krwista typowa (Dactylorhiza incarnata (L.) Soó subsp. incarnata) – kwiaty czerwone do różowych, niekiedy białe. Opisany w tym artykule
  • kukułka krwista żółtawa (Dactylorhiza incarnata (L.) Soó subsp. ochroleuca (Poll) Hunt. et Summ.) – kwiaty jasnożółte ze środkowa częścią warżki silnie zabarwioną. W Polsce rzadki.

Pozostałe podgatunki[9]:

  • Dactylorhiza incarnata subsp. coccinea (Pugsley) Soó
  • Dactylorhiza incarnata subsp. cruenta (O.F.Müll.) P.D.Sell
  • Dactylorhiza incarnata subsp. gemmana (Pugsley) P.D.Sell
  • Dactylorhiza incarnata subsp. lobelii (Verm.) H.A.Pedersen
  • Dactylorhiza incarnata subsp. pulchella (Druce) Soó

Kukułka krwista typowa tworzy mieszańce z Dactylorhiza baltica, D. fuchsii, D. iberica, D. lapponica, D. maculata, D. majalis, D. nieschalkiorum, D. osmanica, D. praetermissa, D. sambucina, D. traunsteineri, a także międzyrodzajowe z Coeloglossum viride i Gymnadenia conopsea[5].

Zagrożenia i ochrona

Od 2014 roku roślina jest objęta w Polsce częściową ochroną gatunkową[10]. W latach 1983–2014 gatunek znajdował się pod ochroną ścisłą[11]. Zagrażać mu mogą melioracje, osuszanie gruntów, jak również zarastanie łąk przez wysokie byliny i krzewy. Ze względu na dość dużą liczbę stanowisk nie jest bezpośrednio zagrożona wyginięciem. Podgatunek Dactylorhiza incarnata subsp. ochroleuca wpisany został do Polskiej Czerwonej Księgi Roślin[12] oraz na polską czerwoną listę. Podgatunek typowy umieszczono na polskiej czerwonej liście w kategorii NT (bliski zagrożenia)[13].

Przypisy

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 (ang.).
  2. ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– (ang.).
  3. ↑ a b The Plant List. .
  4. ↑ Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
  5. ↑ a b c d e f Helmut Baumann: Storczyki Europy i obszarów sąsiednich. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2010. ISBN 978-83-7073-698-9.
  6. ↑ a b c Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa: Czerwona księga Karpat Polskich. Kraków: Instytut Botaniki PAN, 2008. ISBN 978-83-89648-71-6.
  7. ↑ Halina Piękoś-Mirkowa, Zbigniew Mirek: Rośliny chronione. Warszawa: Multico Oficyna Wyd., 2006. ISBN 978-83-7073-444-2.
  8. ↑ a b Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.
  9. ↑ The Plant List Dactylorhiza. .
  10. ↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin (Dz.U. z 2014 r. poz. 1409).
  11. ↑ Rozporządzenie Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego z dnia 30 kwietnia 1983 r. w sprawie wprowadzenia gatunkowej ochrony roślin (Dz.U. z 1983 r. nr 27, poz. 134).
  12. ↑ Halina Piękoś-Mirkowa, Zbigniew Mirek: Rośliny chronione. Wyd. II. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2006, seria: Flora Polski. ISBN 83-7073-444-8.
  13. ↑ Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.