Muzy

Ten artykuł dotyczy postaci mitologicznych. Zobacz też: inne znaczenia słowa „Muza”.

Muzy (lm gr. Μοῦσαι Moûsai, łac. Musae, lp. gr. Μούσα Moúsa, łac. Musa) – w mitologii greckiej boginie sztuki i nauki. Ośrodkami kultu muz były Delfy, Parnas i Helikon w Beocji.

W zależności od autora różniły się składem, imionami i rodowodem.

Hezjod, Apollodoros i inni autorzy wymieniają dziewięć tzw. muz olimpijskich (gr. Μοῦσαι Ὀλυμπιάδες Moûsai Olympiádes^[1]), będących córkami Zeusa i Mnemosyne. Każda muza opiekowała się konkretną dziedziną poezji, sztuki czy nauki i miała przydzielony atrybut:

• Kalliope (gr. Καλλιόπη Kalliópē, łac. Calliope) – poezja epicka oraz filozofia i retoryka, przedstawiano ją z tabliczką i rylcem
• Klio (gr. Κλειώ Kleiṓ, łac. Clio) – historia, przedstawiano ją ze zwojem papirusu
• Erato (gr. Ἐρατώ Eratṓ, łac. Erato) – poezja miłosna, przedstawiano ją z kitarą
• Euterpe (gr. Eὐτέρπη Eutérpē, łac. Euterpe) – poezja liryczna, gra na flecie, przedstawiano ją z aulosem
• Melpomene (gr. Μελπομένη Melpoménē, łac. Melpomene) – tragedia i śpiew, przedstawiano ją z maską tragiczną
• Polihymnia (gr. Πολύμνια Polýmnia, łac. Polihymnia) – muza pieśni, poezja chóralna, pantomima, przedstawiano ją zawsze głęboko zamyśloną, bez atrybutu
• Talia (gr. Θάλεια Tháleia, łac. Thalia) – komedia, przedstawiano ją z maską komiczną
• Terpsychora (gr. Τερψιχόρη Terpsichórē, łac. Terpsichore) – taniec, przedstawiano ją z lirą i plektronem
• Urania (gr. Οὐρανία Ouranía, łac. Urania) – astronomia i geometria, przedstawiano ją z cyrklem i kulą nieba (gwiezdnym globusem)

Wszystkie muzy miały zdolność wieszczenia i występowały w orszaku Apollina, nazywanego przodownikiem muz (gr. Μουσηγέτης Mousēgétēs)^[2].

Początkowo była jedna muza – opiekunka aojdów, muza pamięci, później trzy^[2]:

• Aojde (gr. Ἀοιδή Aoidḗ, łac. Aoede) – śpiew i poezja
• Melete (gr. Μελέτη Melétē, łac. Melete) – ćwiczenie, nauka, praca
• Mneme (gr. Μνήμη Mnḗmē, łac. Mneme) – pamięć, wspomnienia

Zwane były muzami helikońskimi (gr. Ἑλικωνιάδες Μοῦσαι Helikōniádes Moûsai), ponieważ czczono je na Helikonie, bądź muzami tytanidami (gr. Μοῦσαι Τιτανίδες Moûsai Titanídes), jako że wedle Pauzaniasza były córkami Uranosa^[3].

W O naturze bogów Cyceron z kolei wymienia cztery muzy – córki Uranosa^[3][2]:

• Telksinoe (gr. Θελξινόη Thelxinóē, łac. Thelxinoë – ‘czarująca umysł’)
• Arche (gr. Ἀρχή Archḗ, łac. Arche – ‘początek’)
• Aojde
• Melete

Zgodnie z przekazem Plutarcha w Delfach znano trzy muzy apollonidy (gr. Μοῦσαι Ἀπολλωνίδες Moûsai Apollōnídes), które są również nazwami trzech antycznych muzycznych strun liry^[4]:

• Nete (gr. Νήτη Nḗtē, łac. Nete) – najniższa nuta
• Mese (gr. Μήση Mḗsē, łac. Mese) – środkowa nuta
• Hypate (gr. Ὑπάτη Hypátē, łac. Hypate) – najwyższa nuta

U Eumelosa pojawiają się inne córki Apollina^[4]:

• Kefiso (gr. Κηφισώ Kēphisṓ, łac. Cephisso)
• Apollonis (gr. Ἀπoλλωνίς Apollōnís, łac. Apollonis)
• Borystenis (gr. Βορυσθενίς Borysthenís, łac. Borysthenis)

Film lub twórczość filmową określa się mianem „dziesiątej muzy”^[5], telewizję – „jedenastej muzy”^[6], internet i gry zaś- „dwunastej muzy”^{[potrzebny przypis]}.

Informacje w projektach siostrzanych

Multimedia w Wikimedia Commons

Teksty źródłowe w Wikiźródłach

Cytaty w Wikicytatach

Definicje słownikowe w Wikisłowniku

• kameny
• Pierydy

• Aaron J. Atsma: Mousai. The Theoi Project: Greek mythology. Exploring mythology in classical literature and art . 2000–2011. . (ang.).
• Aaron J. Atsma: Mousai Apollonides. The Theoi Project: Greek mythology. Exploring mythology in classical literature and art . 2000–2011. . (ang.).
• Aaron J. Atsma: Mousai Titanides. The Theoi Project: Greek mythology. Exploring mythology in classical literature and art . 2000–2011. . (ang.).
• Muses. Greek myth index . 2007. . (ang.).
• Hezjod: Narodziny bogów (Theogonia); Prace i dni; Tarcza. Warszawa: Prószyński i S-ka, 1999. ISBN 83-7255-040-9. Brak numerów stron w książce
• Carlos Parada: Muses. Greek Mythology Link . . (ang.).
• William Smith: Dictionary of Greek and Roman Biography and Mythology, 1867: Musae. The Ancient Library. The complete classics bookshelf on the web. . 2005. . (ang.).