Okręg Stanisławów Armii Krajowej
W poniższym artykule poruszony zostanie temat Okręg Stanisławów Armii Krajowej, który w ostatnich latach przykuł uwagę badaczy, ekspertów i ogółu społeczeństwa. W miarę postępu społeczeństwa i stojących przed nowymi wyzwaniami Okręg Stanisławów Armii Krajowej stał się przedmiotem zainteresowania i debaty ze względu na jego wpływ na różne aspekty codziennego życia. Dlatego istotne jest dogłębne zbadanie tego tematu, aby zrozumieć jego znaczenie, wpływ i możliwe przyszłe konsekwencje. W tym artykule zbadane zostaną różne aspekty związane z Okręg Stanisławów Armii Krajowej w celu przedstawienia kompleksowej i wzbogacającej wizji, która zachęci do refleksji i debaty.
| |
| Historia | |
| Państwo | |
|---|---|
| Rozformowanie |
1944 |
| Organizacja | |
| Kryptonim |
Kawon, Karaś, Struga, Światła |
| Rodzaj sił zbrojnych |
partyzantka |
| Formacja | |
| Podległość | |
Okręg Stanisławów SZP, ZWZ, wreszcie Armii Krajowej noszący kryptonimy „Kawon”, „Karaś”, „Struga”, „Światła”.
Formowanie i zmiany organizacyjne
Okręg rozwijał się w trudnych warunkach geopolitycznych. Jego inspektoraty, położone nad granicą, inwigilowane były przez NKWD i inne służby specjalne ZSRR. W 1942 i ponownie w 1943 Niemcy rozbili sztab okręgu, aresztując jego kadrę. Do organizowania nowego sztabu KG Armii Krajowej delegowała z Warszawy nowych oficerów.
W planach operacyjnych Obszaru Lwowskiego Armii Krajowej do jego zadań zaliczano unieruchomienie przez przynajmniej trzy dni węzłów kolejowych w Stanisławowie i Chodorowie, telekomunikacji oraz ruchu na szosach Podkarpacia. Rozpatrywano też opanowanie Stanisławowa. Okręg otrzymał również zadanie osłony ludności polskiej przed nasilającymi się o pogromami Polaków ze strony UPA.
Na początku marca 1944 okręg stanisławowski liczył ponad 5 tys. ludzi w szeregach Armii Krajowej oraz około 2 tys. osób cywilnych w szeregach samoobrony[1], uzbrojonych 300 karabinów i 2000 granatów[a]. Zorganizowany był w 90 plutonów pełnych i 16 szkieletowych.
10 marca 1944 kpt. Herman wydał rozkaz operacyjny do „Burzy”.
Warunki geopolityczne
Okręg Stanisławów Armii Krajowej obejmował obszar około 16.000 km². Liczba ludności wynosiła około 1,4 miliona. Charakteryzował się najmniejszym procentem ludności narodowości polskiej wśród okręgów Armii Krajowej. Do używania języka polskiego przyznawało się 22,4% ludności, do ukraińskiego i ruskiego – 68,9%. Do obrządku rzymskokatolickiego przyznawało się 16,6%, a greckokatolickiego 72,9%. Występowały tu silne tendencje nacjonalistyczne. Polacy skupieni byli w trzech większych miastach – Kołomyi, Stanisławowie i Stryju, gdzie język polski używało 42% do 65%, a rzymskich katolików było około 35%. Liczbę grekokatolików szacowano na 18 do 28%[2].
Struktura organizacyjna w 1944
Struktura organizacyjna podana za Atlas polskiego podziemia niepodległościowego[3]:
- Inspektorat Stanisławów Armii Krajowej
- Inspektorat Kołomyja Armii Krajowej
- Inspektorat Stryj Armii Krajowej
- Samodzielny Obwód Stanisławów-Miasto
30 czerwca 1944 komenda Obszaru Lwów swoim rozkazem dokonała reorganizacji wprowadzając trzy podokręgi[b]. Powstał Podokręg Stanisławów Armii Krajowej w składzie[4]:
- Inspektorat Stryj Armii Krajowej
- Inspektorat Drohobycz Armii Krajowej
- Samodzielny Obwód Stanisławów.
Obsada personalna okręgu
- Komendanci
- por. Jan Wyszyński „Roman Leszczyński” (komendant Okręgu ZWZ-2 Stanisławów do marca 1940)[5]
- ppłk Jan Rogowski „Włodzimierz” (20 stycznia 1942 – 10 listopada 1942)
- 11 listopada 1942 – 15 stycznia 1943, vacat
- kpt. Władysław Herman „Żuraw” (15 stycznia 1943 – 31 lipca 1944)
- Szef sztabu
- kpt.-mjr Rudolf Jan Majewski (luty 1942 – 10 listopada 1942)
Uwagi
Przypisy
- ↑ T. Krząstek, W 54 rocznicę powstania..., s. 33.
- ↑ Jerzy Węgierski: Armia Krajowa w okręgach Stanisławów i Tarnopol. s. 8–11.
- ↑ Wnuk 2007 ↓, s. 58.
- ↑ J. Kwiek, Materiały sympozjum „Operacja zbrojna Armii Krajowej krypotonim Burza...”, s. 43.
- ↑ Polskie podziemie 1939-1941. T.1: Lwów-Kołomyja-Stryj-Złoczów. Warszawa; Kijów: Centralne Archiwum Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji RP; Państwowe Archiwum Służby Bezpieczeństwa Ukrainy; Rytm, 1998 ISBN 83-901333-8-5, s. 85.
Bibliografia
- Jerzy Węgierski: Armia Krajowa w okręgach Stanisławów i Tarnopol. Kraków: Platan, 1996. ISBN 83-85222-85-5.
- Struktura Organizacyjna Armii Krajowej, Marek Ney-Krwawicz w: Mówią wieki nr 9/1986.
- Rafał Wnuk: Atlas polskiego podziemia niepodległościowego 1944-1956 = The atlas of the independence underground in Poland 1944-1956. Warszawa: Lublin: Instytut Pamięci Narodowej. Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, 2007. ISBN 978-83-60464-45-8.
- Światowy Związek Żołnierzy Armii Krajowej, Materiały sympozjum nt: Operacja zbrojna Armii Krajowej kryptonim Burza na ziemiach południowo-wschodnich II RP w 1944. Biblioteczka Na Kresach Południowo-Wschodnich 1939-1945 nr 7. Kraków 1994
- Tadeusz Krząstek, Jerzy Tomczyk: W 55 rocznicę powstania Armii Krajowej”. Warszawa: Ministerstwo Obrony Narodowej, 1997. ISBN 83-86268-63-8.
- Jerzy Węgierski: Armia Krajowa w okręgach Stanisławów i Tarnopol. Kraków 1996: Wydawnictwo Platan. ISBN 83-85222-85-5.
