Pocysterskie opactwo w Krzeszowie
Wygląd przypnij ukryj nr rej. A/1989/489 z 1959-02-20 20 lutego 1959(dts)
| |
 Zabudowania klasztorne | |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość | |
| Kościół | |
| Rodzaj klasztoru | |
| Obiekty sakralne | |
| Bazylika | |
| Kościół | |
| Zabudowania klasztorne |
Dom Opata, Klasztor Benedyktynek, Wielka Kalwaria Krzeszowska, Betlejem (Krzeszów), Kaplica św. Anny na Górze Świętej Anny |
| Fundator | |
| Styl | |
| Data budowy |
1242 |
Położenie na mapie gminy wiejskiej Kamienna Góra  Pocysterskie opactwo w Krzeszowie
| |
Położenie na mapie Polski Pocysterskie opactwo w Krzeszowie
| |
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego Pocysterskie opactwo w Krzeszowie
| |
Położenie na mapie powiatu kamiennogórskiego Pocysterskie opactwo w Krzeszowie
| |
 50°44′04″N 16°04′20″E/50,734444 16,072222
| |
| Strona internetowa | |
Pocysterskie opactwo w Krzeszowie – kompleks najwyższej światowej klasy zabytków, którego początki sięgają XIII wieku. Opactwo nazywane „europejską perłą baroku” przynależy do diecezji legnickiej, wcześniej zamieszkane przez benedyktynów i cystersów. Znajduje się w Krzeszowie, w województwie dolnośląskim. W 2004 uznane za pomnik historii. Część obiektów udostępniona jest dla zwiedzających. Na miejscu funkcjonują Parafia Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny. W części klasztornej znajduje się Opactwo Sióstr Benedyktynek, ekspatriowane w 1946 r. z klasztoru i kościoła pw. Wszystkich Świętych we Lwowie.
Historia
- Dom opata i kościół Józefa
- Fasada bazyliki
- Kościół św. Józefa
- Budynek bramny
W roku 1242 Anna Przemyślidka, wdowa po Henryku II Pobożnym założyła w Krzeszowie parafię benedyktyńską i sprowadziła benedyktynów z Opatovic we wschodnich Czechach. Z niewiadomych przyczyn benedyktyni opuścili Krzeszów w roku 1289. Bolko I Surowy ustanowił w 1292 nową fundację dla cystersów, nadając im 14 wsi i miasto Lubawka. Sprowadził mnichów z Henrykowa.
Podczas wojen husyckich w latach 1414–1426 klasztor został spustoszony. Gdy Śląsk został w 1741 roku zdobyty przez Prusy, nastąpiła jego stopniowa sekularyzacja, natomiast kościół klasztorny został przemianowany na parafialny. Ze względu na zły stan gotyckiej części claustrum podjęto decyzję o jego częściowej rozbiórce, a pozostałe skrzydło przeznaczono na szkołę i mieszkania. Dom gościnny stał się siedzibą nadleśnictwa. W wyniku pożaru w 1913 r. spłonął hełm północnej wieży, jego odbudowę rozpoczęto dopiero 3 sierpnia 1930 r., rekonstrukcję ukończono 12 lipca 1931 r. Na pamiątkę tego wydarzenia od 2022 roku (109. rocznica pożaru) odbywa się Bieg na Wieżę. W biegu uczestniczą strażacy z OSP Krzeszów przebrani w mundury z epoki.
W roku 1919 opustoszały klasztor został przejęty przez wysiedlonych z Pragi benedyktynów z klasztoru Emaus, wśród których był Nikolaus von Lutterotti, który opracował dotychczasowe dzieje klasztoru i osób z nim związanych. Papież Pius XI podniósł konwent w 1924 roku do rangi opactwa, dzięki czemu zyskał na znaczeniu jako punkt odnowy duchowej.
3 września 1940 prawie cały klasztor przejęły władze III Rzeszy, w związku z czym większość benedyktynów została zmuszona do jego opuszczenia. Część z nich powołano do wojska, czternastu zginęło na wojnie. W klasztorze urządzono tymczasowy ośrodek pobytu, najpierw, jeszcze w 1940 r. dla przesiedlanych z Rumunii Niemców karpackich z Bukowiny, od 5 października 1941 był w nim obóz dla Żydów śląskich przed ich wywiezieniem do obozu Theresienstadt, w roku 1943 ośrodek dla reemigrantów wracających z Lotaryngii, natomiast zimą 1944–1945 dla niemieckich przesiedleńców z Węgier. Pod koniec wojny w klasztorze ukryto duże archiwalia z Wrocławia oraz zbiory Biblioteki Pruskiej z Berlina. Ocalałe zbiory zostały przejęte przez władze polskie i zdeponowane w Bibliotece Jagiellońskiej. W 1946 wysiedlono pozostałych jeszcze niemieckich benedyktynów, poza ich przeorem Nikolausem von Lutterottim, który mieszkał w Krzeszowie do lat 50. XX w., a klasztor objęły w 1946 ss. benedyktynki ze Lwowa. Po wojnie techniczny stan klasztoru pogarszał się, co spowodowało ciągnące się latami remonty, nie dające trwałej poprawy. Kompleksowy remont całego zespołu przeprowadzono po 1997 roku.
Cały kompleks składa się z: kościoła klasztornego, klasztoru, ogrodu, kościoła bractwa św. Józefa, domu gościnnego opata oraz budynków pomocniczych. Pierwszy powstał romański kościół, który został wzniesiony w końcu XIII wieku i poświęcony w roku 1292, gdy przybyli do niego pierwsi zakonnicy. Obecny barokowy kościół projektowali architekci z kręgu Kiliana Ignaca Dientzenhofera w latach 1728–1735. Fasadę o dwóch wieżach projektował Ferdynand Maksymilian Brokoff.
Opaci cysterscy
- Teodoryk 1292–1298
- Henryk I 1298–1303
- Mikołaj I 1303–1310
- Wilhelm 1310–1312
- Henryk II Camerarius 1312–1332
- Mikołaj II 1332–1352
- Hellwig, 1352-1357
- Henryk III von Probsthain 1357–1359
- Mikołaj III Kestner 1360–1374
- Henryk IV von Probsthain 1374–1383
- Jan I Karaluch 1383–1387
- Piotr I Appenrode, z Jauer 1387–1394
- Mikołaj IV von Liegnitz 1395–1399
- Henryk V 1399–1401
- Mikołaj V Goldberg 1401–1429
- Paweł Körnichen 1429–1431
- Michał I 1431–1436
- Jan II 1436–1440
- Michał II 1440–1460
- Mikołaj VI von Liebau 1460–1490
- Jan III von Hayn 1490–1506
- Tomasz Koch 1506–1516
- Franciszek Büthner 1517–1533
- Michał III Lorenz 1533–1542
- Jan IV Ilgner-Walowitz 1542–1544
- Jan V Kellner 1544–1554
- Benedykt I Bartsch 1554–1556
- Antoni Neukirch 1556–1558
- Jan VI Tharlan 1558–1567
- Kacper I Hauser 1567–1571
- Krzysztof Scholtz 1571–1574
- Mikołaj VII Ruperti 1574–1576
- Kacper II Ebert 1576–1609
- Jerzy I Henning 1609–1611
- Tomasz Haller 1611–1616
- Marcin Clavei 1616–1620
- Jerzy II Henning 1621–1622
- Adam Wolfgang 1622–1632
- Walenty Rüling 1632–1653
- Andrzej Michaelis 1653–1660
- Bernard Rosa 1660–1696
- Dominik Geyer 1696–1726
- Innocenty Fritsch 1727–1734
- Benedykt II Seidel 1734–1763
- Malachiasz Schönwiese 1763–1767
- Placyd Mundfering 1768–1787
- Piotr II Keylich 1787–1797
- Jan VII Langer 1797–1800
- Ildefons Reuschel 1800–1810
Galeria
- Budynek klasztorny
- Rzeźby na fasadzie
- Cmentarz klasztorny
- Bazylika w parku miniatur w Kowarach
Przypisy
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo dolnośląskie , Narodowy Instytut Dziedzictwa, 31 marca 2024 .
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 14 kwietnia 2004 r. w sprawie uznania za pomnik historii , isap.sejm.gov.pl (pol.).
- ↑ RafałR. Bijak RafałR., Przeniesienie Opactwa Mniszek Benedyktynek pw. Wszystkich Świętych we Lwowie do Krzeszowa w połowie lat 40. XX wieku, „Krzeszów benedyktyński 75. rocznica przybycia Opactwa Mniszek Benedyktynek pw. Wszystkich Świętych ze Lwowa do Krzeszowa”, 2021 .1 stycznia
- ↑ Stanisław Rybandt. 0 pobycie benedektynów słowiańskich w Oleśnicy. „Sobótka. Śląski Kwartalnik Historyczny”. 4 (XXV), s. 665–677, 1970. Wrocławskie Towarzystwo Miłośników Historii. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
- ↑ Krystian Michalik, Przewodnik opowiada: Historia kołem się toczy, w: Krzeszowska Pani nr 2 (51) – Marzec / Kwiecień 2017, s. 26.
- ↑ MarcinM. Jaksoń MarcinM., Pierwszy raz na wieżę , powiatowa.info, 22 października 2022 (pol.).
- ↑ II Bieg na wieżę krzeszowskiej Bazyliki – w 110. rocznicę pożaru. opactwo.eu. .
- ↑ a b c Dobrzyniecki 2022, s. 12.
- ↑ Dobrzyniecki 2022, s. 12–13.
- ↑ Dziedzictwo architektoniczne. Restauracje. oficyna.pwr.edu.pl.
- ↑ Opat założyciel zm. 3 lutego 1298
- ↑ Opat zmarł w czwartym roku panowania, data nieznana
- ↑ Opat zrezygnował w 1310 po sześciu latach sprawowania urzędu, żył jako przeor do 1315
- ↑ Opat zm. 1312 w drugim roku panowania
- ↑ Opat zrezygnował w 1357, zmarł około 1362
- ↑ Opat zmarł po trzyletnim panowaniu
- ↑ Opat pochodził ze Świdnicy
- ↑ Opat zrezygnował 1387, zmarł po 1399
- ↑ Opat prawdopodobnie zmarł 1403
- ↑ Opat zmarł 1432
- ↑ Opat zm. 1462
- ↑ Opat pochodził z Kulmbach
- ↑ Opat zmarł 1798
- ↑ Opat zmarł 1823
- ↑ paci cysterscy w latach 1292–1810. .
- ↑ Rzeźby autorstwa Ferdynanda Maksymiliana Brokoffa
Bibliografia
- Baldwin Ziętara,Obraz Matki Bożej Łaskawej w Krzeszowie, H. Dziurla i K. Bobowski, Krzeszów uświęcony łaską, Wyd. Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 1997 r., s. 9–12 ISBN 83-229-1275-7.
- Narodowy Instytut Dziedzictwa. .
- Strona fundacji EUROPEJSKA PERŁA BAROKU oraz Parafii pw. Wniebowzięcia NMP w Krzeszowie – www.opactwo.eu
- Dobrzyniecki A., 2022: Pasje kolekcjonerskie i badawcze o. Nikolausa von Lutterottiego OSB (1892–1955) W: Dobrzyniecki A., Kurbiel J.: Święte obrazki. Pasje kolekcjonerskie i badawcze o. Nikolausa von Lutterottiego OSB (1892–1955). Muzeum Narodowe we Wrocławiu, stron 63.
- Łużyniecka E., Średniowieczny klasztor cysterski w Krzeszowie na podstawie ostatnich badań architektonicznych, „Czasopismo Techniczne. Architektura” 2011, R. 108, z. 23, 7-A, s. 441–460
- Kapałczyński W., Prace remontowo-konserwatorskie w okresie powojennym. Stan obecny zabytków zespołu w Krzeszowie, H. Dziurla, K. Bobowski (red.), Krzeszów uświęcony łaską, Wydawnictwo UWr, Wrocław 1997, s. 360–375.
- Provinzial-Konservator der Kunstdenkmäler Niederschlesien zu Breslau, Archiwum Państwowe we Wrocławiu, nr 252, nr 250 – Kościół klasztorny w Krzeszowie
- Miejsca działalności benedyktynów i benedyktynek w Polsce współcześnie i w przeszłości
| Opactwa i klasztory funkcjonujące współcześnie |
| ||||
|---|---|---|---|---|---|
| Opactwa i klasztory niefunkcjonujące współcześnie |
|
.svg)
- Miejsca działalności cystersów w Polsce współcześnie i w przeszłości
| Opactwa i klasztory cystersów istniejące współcześnie |
| ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Zachowane obiekty opactw i klasztorów nieistniejących |
| ||||||
| Opactwa niezachowane |
