Róg myśliwski

Dzisiaj Róg myśliwski jest tematem o dużym znaczeniu i zainteresowaniu szerokiego spektrum ludzi. Niezależnie od tego, czy ze względu na swój wpływ na społeczeństwo, konsekwencje w życiu codziennym czy znaczenie historyczne, Róg myśliwski stał się kluczowym punktem dyskusji w różnych obszarach. Od momentu pojawienia się do ewolucji na przestrzeni czasu Róg myśliwski przyciągał uwagę naukowców, profesjonalistów i ciekawskich. W tym artykule zbadamy różne aspekty związane z Róg myśliwski, od jego pochodzenia po obecne skutki, z zamiarem zaoferowania wszechstronnej i wzbogacającej perspektywy na ten bardzo istotny temat.

Róg myśliwski
róg sygnałowy, róg
Ilustracja
Klasyfikacja naukowa

423.121.21
Aerofon piszczałkowy (instrument dęty właściwy)

Klasyfikacja praktyczna

instrument dęty

Podobne instrumenty

cynk, olifant, szofar, alboka(inne języki), pepa(inne języki), pibgorn(inne języki)

Multimedia w Wikimedia Commons

Róg myśliwski, róg sygnałowy, róg – instrument muzyczny dęty, sygnałowy(inne języki), wykonany z rogu zwierzęcego – tura, żubra lub bydła domowego, niekiedy z kości lub metalu[1][2][3]. Prototyp rogu naturalnego[a] z XVIII wieku[4], który później rozbudowany został do rogu wentylowego (waltorni)[5][4]. Służy do wabienia byków jeleni w okresie rykowiska; dawniej był używany także do dawania sygnałów na polowaniu[1], znajdował zastosowanie w pasterstwie oraz wojskowości, grali na nim wędrowni muzykanci i żonglerzy[6].

Historia

Szofar

Pierwsze rogi budowano ze znajdowanych rogów zwierząt kopytnych, wydrążonych zębów, kości, drzewa, a następnie – na wzór kształtów rogów zwierzęcych – z blachy[7].

Pochodzące z Mezopotamii inskrypcje sumeryjskiego kapłana-króla Gudei wzmiankują instrument o nazwie si-im – róg bydlęcy. Spis darów ofiarowanych ok. 1400 p.n.e. egipskiemu faraonowi Amenhotepowi III przez króla Tuszrattę wymienia 40 pozłacanych rogów, część wysadzanych kamieniami szlachetnymi, z czego siedemnaście nazywa wyraźnie bawolimi. Wizerunek krótkiego i grubego rogu przedstawiony jest na płaskorzeźbie pochodzącej z ok. 1250 p.n.e. z miasta Karkemisz. Od czasów Gudei, różne źródła wspominają si, dodając czasami określenie metalu (niekiedy złota)[8].

Z epoki koczowniczej Hebrajczków pochodzi używany współcześnie w judaizmie szofar – instrument wykonywany z rogu koziego lub baraniego. Sporządza się go zmiękczając parą, spłaszczając i wygniatając[9].

Olifant

W Europie zwierzęce rogi używane były od wczesnego średniowiecza przez wojowników, myśliwych i strażników[10] – ich wizerunki zachowały się do czasów współczesnych w ikonografii. Wykopaliska natomiat nie dostarczyły żadnych dowodów – powodem jest szybki rozkład pustych rogów w ziemi[11]. W X wieku z Bizancjum[10], i jako trofeum z wypraw wojennych do Afryki[7], dotarł do Europy olifant – róg wykonany z ciosu słonia[7][10]. W Afryce miał zadęcie boczne, w Bizancjum i w Europie podłużne[10]. W Europie stał się częścią obowiązkowego ekwipunku rycerskiego[7]. W Afryce był instrumentem królewskim, stanowiącym insygnium władzy królów i wodzów, a w Europie – wyłącznym i wysoko cenionym atrybutem książąt i rycerstwa[10]. Wykonany z rogu tura róg myśliwski króla Zygmunta III Wazy w wyniku grabieży w XVII wieku znajduje się w muzeum w Sztokholmie[12]. Dla pasterzy i żołnierzy najemnych przeznaczone były drewniane rogi wojskowe oraz małe metalowe rogi sygnałowe o formie półkolistej i wyraźnie hiperbolicznym profilu[7].

Współczesna forma rogu sygnałowego nazywanego myśliwskim

W XIV wieku pojawiły się rogi sygnałowe o wyraźnie większej długości i ślimakowatym kształcie[7]. Dały one początek rogowi pocztowemu, używanemu w XVI i XVII wieku przez pocztylionów, oraz większemu, opracowanemu w XVIII wieku i używanemu w orkiestrach rogowi leśnemu, czyli naturalnej waltorni[13]. Teoretyk muzyki Marin Mersenne opisał i zilustrował kilka typów rogu myśliwskiego w traktacie Harmonie universelle(inne języki) z 1636. Znalazły się tam zarówno typowy róg zwierzęcy, jak i trąbka pocztowa z jednym zwojem oraz ślimakowata sygnałówka[14][15]. Przekształcenie rogu o kształcie odzwierzęcym do naturalnego (waltorniowego) odbyło się niezależnie w różnych regionach Europy. Curt Sachs – twórca nowoczesnej instrumentologii[16] – napisał: „W Anglii instrument określano nazwą French horn (róg francuski), ponieważ tam jakoby miało dokonać się to przekształcenie; inne źródła utrzymują, że we Francji był on rzadkością przyjętą w «ostatnim czasie» i że zwano go tam cor allemand (róg niemiecki)”[14]. Wynalazcą francuskiej wersji, nazywanej od jego nazwiska rogiem dampierowskim, był Marc-Antoine de Dampierre[7].

Melodia zagrana na rogu myśliwskim

Współcześnie rogiem myśliwskim nazywa się zarówno instrumenty wykonywane z rogów zwierzęcych, jak i blaszane instrumenty formą przypominające róg bawoli oraz trąbkę pocztową[17]. W Polsce tradycja gry utrzymywana jest przez Polski Związek Łowiecki, który patronuje również festiwalom i konkursom, m.in. „Ogólnopolski Festiwal Muzyki Myśliwskiej”, „Ogólnopolski Konkurs Sygnalistów Myśliwskich”[18], „Pomorski Konkurs Sygnałów i Muzyki Myśliwskiej”[19], „Festiwal Kultury Łowieckiej”[20].

Sfragistyka i heraldyka

Róg występuje na pieczęciach i herbach od początku istnienia państwowości polskiej; jest najczęściej pojawiającym się instrumentem muzycznym[21]. Charakterystycznym motywem jest wizerunek stojącego na baszcie i dmącego w róg trębacza[22]. Trzymany w rękach trębaczy instrument nazywany jest potocznie trąbą, ale współczesna instrumentologia zalicza go do rogów – jest to instrument prosty w budowie, cechuje się szeroką menzurą oraz zakrzywionym i konicznym profilem[6].

Uwagi

  1. ↑ róg naturalny ma wąski, pozbawiony otworów bocznych koniczny profil, zwinięty w okrąg i rozszerzający się gwałtownie u wylotu w czarę głosową[4]

Przypisy

  1. ↑ a b róg myśliwski, Encyklopedia PWN , Wydawnictwo Naukowe PWN .
  2. ↑ publikacja w otwartym dostępie – możesz ją przeczytać róg Wielki słownik języka polskiego , Instytut Języka Polskiego PAN .
  3. ↑ Aneta Skibińska, Polskie Instrumenty Ludowe, Polskie ludowe instrumenty muzyczne , NIMiT (pol.).
  4. ↑ a b c Baculewski et al. 2006 ↓, s. 768.
  5. ↑ róg, Encyklopedia PWN , Wydawnictwo Naukowe PWN .
  6. ↑ a b Kopoczek 1981 ↓, s. 62.
  7. ↑ a b c d e f g Drobner 1997 ↓, s. 157.
  8. ↑ Sachs 2005 ↓, s. 62.
  9. ↑ Sachs 2005 ↓, s. 99.
  10. ↑ a b c d e Sachs 2005 ↓, s. 266.
  11. ↑ Kamiński 1971 ↓, s. 47.
  12. ↑ Róg myśliwski Zygmunta III Wazy, Polonika , Narodowy Instytut Polskiego Dziedzictwa Kulturowego za Granicą „Polonika” (pol.).
  13. ↑ Drobner 1997 ↓, s. 158.
  14. ↑ a b Sachs 2005 ↓, s. 371.
  15. ↑ Un cor demi-lune estampillé VILEDIEV , Vichy Enchères, 28 kwietnia 2021 (fr.).
  16. ↑ Baculewski et al. 2006 ↓, s. 776.
  17. ↑ Michał Kanawka, Róg myśliwski , waltornia.pl, 7 lutego 2012 (pol.).
  18. ↑ XXVII Ogólnopolski Festiwal Muzyki Myśliwskiej , Klub Sygnalistów Myśliwskich PZŁ (pol.).
  19. ↑ XXIV Pomorski Konkurs Sygnałów i Muzyki Myśliwskiej im. Kazimierza Żywickiego , Klub Sygnalistów Myśliwskich PZŁ (pol.).
  20. ↑ Magdalena Raban, Zaproszenie na XXIX Wielkopolski Festiwal Kultury Łowieckiej i Edukacji Ekologicznej Goraj-Zamek , Polski Związek Łowiecki, 16 maja 2023 (pol.).
  21. ↑ Kopoczek 1981 ↓, s. 64.
  22. ↑ Kopoczek 1981 ↓, s. 61.

Bibliografia