Wyka długożagielkowa

Wyka długożagielkowa

Systematyka[1][2]
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	różopodobne
Rząd	bobowce
Rodzina	bobowate
Podrodzina	bobowate właściwe
Rodzaj	wyka
Gatunek	wyka długożagielkowa
Nazwa systematyczna
Vicia tenuifolia Roth Tent. Fl. Germ. 1: 309 (1788)[3]
Synonimy
Cracca tenuifolia (Roth) Opiz Ervum tenuifolium (Roth) Trautv. Vicia cracca subsp. tenuifolia (Roth) Gaudin[3]
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[4]
najmniejszej troski
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Wyka długożagielkowa (Vicia tenuifolia Roth) – gatunek z rodziny bobowatych. Występuje w Europie, Azji w strefie umiarkowanej oraz w Afryce północno-zachodniej. W Polsce spotykany w całym kraju, w niektórych regionach częsty, w górach i lokalnie na niżu rzadki. Rośnie w miejscach nasłonecznionych, w murawach, zaroślach i świetlistych lasach.

Gatunek występuje w Afryce północno-zachodniej (w Algierii i Maroku), w całej Europie z wyjątkiem Irlandii, Islandii i północnej części Półwyspu Skandynawskiego (w Wielkiej Brytanii obecny jest jako gatunek introdukowany), w Azji zachodniej i środkowej po Himalaje, zachodnie Chiny i Mongolię oraz na izolowanych stanowiskach na Półwyspie Koreańskim^[3][5] i w Japonii^[5]. Ze względu na zasięg gatunek opisywany jest jako euro-syberyjsko-śródziemnomorsko-irano-turański^[6].

W Polsce występuje częściej w pasie wyżyn, na Pojezierzu Wielkopolskim i wzdłuż Doliny Dolnej Wisły, poza tym rozproszony, bardzo rzadki na pogórzu i w górach^[7].

Pokrój

Roślina zielna o pędzie wzniesionym i pnącym się, czepiającym się innych roślin za pomocą wąsów, o długości pędów sięgającej zwykle do 110 cm, rzadziej 150 cm. Pędy są szarozielone, w dole i w środkowej części zwykle silnie rozgałęzione. Łodyga sztywna, drewniejąca w dole i osiągająca do 5 mm średnicy, żeberkowana i przylegająco owłosiona^[8].

Liście

Parzystopierzasto złożone z 9–12 par listków, zakończone słabo rozgałęziającym się wąsem. Listki sztywne, równowąskie, osiągają od 13 do 40 mm długości i 2–4,5 mm szerokości, na szczycie zaostrzone. Blaszka jest naga z wierzchu, od spodu z nielicznymi, przylegającymi włoskami. U nasady liści obecne są przylistki lancetowate w górnej części łodygi i półstrzałkowate w dolnej (tylko z dolną łatką), osiągające do 13 mm długości i 2 mm szerokości^[8].

Kwiaty

Zebrane po 20–40^[8][9][5] w wydłużone, dość luźne grona. Szypuły kwiatostanowe są sztywne i do 2,5 raza dłuższe od wspierających je liści. Kwiaty motylkowe, zwisające, osiągające 11–17 mm długości. Kielich o rurce skośnie uciętej, z górnymi dwoma ząbkami bardzo krótkimi (do 0,5 mm), i dłuższymi trzema dolnymi, z których środkowy osiąga długość rurki korony. Korona niebieska do niebieskopurpurowej, rzadko biała. Żagielek (górny, duży płatek) o blaszce jajowatej, odgiętej, na szczycie wyciętej, u dołu wyraźnie zwężonej w dwukrotnie krótszy od niego paznokieć. Skrzydełka (boczne płatki) krótsze od żagielka, a łódeczka (dolne płatki) z kolei krótsza od nich. Szyjka słupka owłosiona^[8].

Owoce

Strąki zwisające, lancetowate, z dwóch stron zaostrzone, nagie^[8][5], do ok. 3 cm długie i szerokie na 6–7 mm. Łupiny strąków grube i sztywne z białą tkanką gąbczastą między nasionami. Nasiona w liczbie 2–7, owalne, rzadko kuliste, o średniej długości 3,5 mm, brązowe do brązowoszarych z ciemniejszymi plamkami^[8].

Gatunek podobny

Wyka ptasia Vicia cracca ma kwiaty mniejsze (do 12 mm długości), zupełnie bezwonne, o żagielku węższym od paznokcia i równym jego długości. Strąki z łupiną wewnątrz gładką i lśniącą^[10].

• 
  Pęd
• 
  Liść
• 
  Przylistek
• 
  Kwiatostan
• 
  Kwiaty

Bylina kwitnąca w Europie Środkowej od maja do połowy lipca^[8], w innych warunkach klimatycznych do sierpnia^[9], owocująca od czerwca do sierpnia^[5]. Wyraźne oddzielenie kwitnienia od owocowania jest jedną z cech różniących od podobnej wyki ptasiej – wszystkie kwiatostany rozwijają się i przekwitają w podobnym czasie, na tych samych roślinach nie występują równocześnie kwiatostany i dojrzałe strąki (co zdarza się u wyki ptasiej)^[8]. Kwiaty pachną słabo, choć liczne kwiatostany razem mają już woń wyraźną^[8]. Zapylenia dokonują owady. Roślina jest samosiewna^[6].

Rośnie w miejscach nasłonecznionych, na zboczach, w murawach, świetlistych zaroślach i lasach, na miedzach i czasem w uprawach^[8]. W Europie Środkowej jest gatunkiem charakterystycznym dla ciepłolubnych zbiorowisk okrajkowych z klasy zespołów roślinnych Trifolio-Geranietea sanguinei, w którego obrębie tworzy własny zespół roślinności Campanulo-Vicietum tenuifoliae, spotykany często na obrzeżach zarośli tarniny^[11].

Liczba chromosomów 2n = 24^[10].

W obrębie gatunku wyróżnianych jest 5 podgatunków^[3]:

• Vicia tenuifolia subsp. tenuifolia – podgatunek nominatywny (obecny w całym zasięgu gatunku)
• Vicia tenuifolia subsp. atroviolacea (Bornm.) Greuter & Burdet (Azja Mniejsza)
• Vicia tenuifolia subsp. delmasii (Emb. & Maire) Dobignard (Maroko)
• Vicia tenuifolia subsp. subalpina (Grossh.) Zernov (Kaukaz)
• Vicia tenuifolia subsp. villosa (Batt.) Greuter (Algieria i Maroko)

Wyróżniany w niektórych ujęciach podgatunek^[12]:

• Vicia tenuifolia subsp. dalmatica (A. Kern.) Greuter – traktowany jest jako odrębny gatunek Vicia dalmatica A.Kern.^[13]

Sam gatunek w przeszłości traktowany był w niektórych ujęciach jako podgatunek wyki ptasiej – Vicia cracca subsp. tenuifolia (Roth) Gaudin^[8].

Zaliczany jest do drobnych gatunków tworzących szeroko ujmowany gatunek zbiorowy Vicia cracca agg. razem z: V. cracca, V. oreophila i V. dalmatica^[14].