Zachodnia Dywizja Strzelców

Zachodnia Dywizja Strzelców

Historia
Państwo	Rosyjska FSRR
Sformowanie	15 października 1918
Rozformowanie	9 czerwca 1919
Tradycje
Rodowód	Rewolucyjny Czerwony Pułk Warszawski
Kontynuacja	52 Dywizja Strzelców
Dowódcy
Pierwszy	Stefan Żbikowski
Ostatni	Roman Łągwa
Działania zbrojne
Wojna domowa w Rosji
Organizacja
Podległość	Armia Zachodnia
Skład	trzy brygady

Zachodnia Dywizja Strzelców Polskich – dywizja Armii Czerwonej złożona z Polaków, uczestniczyła w wojnie domowej w Rosji i w wojnie polsko-radzieckiej^[1].

Utworzona została 15 października 1918 w Rosji Sowieckiej. Sformowana przez rozwinięcie istniejącego wcześniej Rewolucyjnego Czerwonego Pułku Warszawskiego zatwierdzona na podstawie dekretu nr 115 Rewolucyjnej Rady Wojennej RFSRR z 15 października 1918.

Dywizję utworzono z Polaków służących do tej pory w różnych jednostkach Armii Czerwonej. Okres szkolenia przeszła w Moskwie. W latach 1918–1920 jej żołnierze walczyli na Froncie Południowym przeciw Kozakom atamana Piotra Krasnowa, następnie z wojskami Amii Ochotniczej generała Antona Denikina i Piotra Wrangla.

Pod koniec 1918 została skierowana na granicę zachodnią Rosji, w celu wzięcia udziału w zajmowaniu obszaru Ober-Ostu przez bolszewików po uznaniu przez Radę Komisarzy Ludowych RFSRR po rozejmie w Compiègne (11 listopada 1918) traktatu brzeskiego za nieistniejący.

Pierwszym dowódcą dywizji był Stefan Żbikowski, który później został zastąpiony przez Romana Łągwę. Komisarzami politycznymi byli Adam Sławiński i Stanisław Bobiński.

Dywizja liczyła około 8 tysięcy żołnierzy i oficerów, dzieliła się na trzy brygady, a te z kolei na pułki, posiadała również własną artylerię.

Wchodziła w skład radzieckiej Armii Zachodniej, a następnie w skład Armii Litewsko-Białoruskiej, przekształconej w czerwcu 1919 w 16 Armię.

Prowadząc działania bojowe w składzie Armii Zachodniej 5 stycznia 1919 roku zdobyła Wilno^[1]. Wiosną na Froncie Litewsko-Białoruskim walczyła, m.in. pod Baranowiczami przeciw oddziałom Wojska Polskiego dowodzonym przez generała Stanisława Szeptyckiego, ponosząc wysokie straty.

9 czerwca 1919 została przemianowana na 52 Dywizję Strzelców i bezpowrotnie przestała istnieć jako polska formacja wojskowa – uzupełniona Rosjanami, Białorusinami i Ukraińcami utraciła swój polski charakter.

Dowódcy:

• Stefan Żbikowski
• Roman Łągwa

Komisarze polityczni:

• Adam Sławiński
• Stanisław Bobiński

Skład dywizji ulegał zmianom^[2]:

• I Brygada Strzelców
  • Rewolucyjny Czerwony Pułk Warszawski (od grudnia 1918 pn. Warszawski Pułk Zachodniej Dywizji Strzeleckiej)
  • 3 Rewolucyjny Pułk Siedlecki (do listopada 1918)
  • 2 Rewolucyjny Pułk Lubelski (od 11 listopada 1918)
  • 1 Warszawski Pułk Czerwonych Huzarów
  • I dywizjon artylerii lekkiej
• II Brygada Strzelców
  • 2 Rewolucyjny Pułk Lubelski (do 11 listopada 1918)
  • 3 Rewolucyjny Pułk Siedlecki (od listopada 1918)
  • 4 Rewolucyjny Pułk Warszawski
  • Mazowiecki Pułk Czerwonych Ułanów
  • II dywizjon artylerii lekkiej
• III Brygada Strzelców
  • 5 Rewolucyjny Pułk Wileński
  • 6 Rewolucyjny Pułk Grodzieński
  • 1 Warszawski Pułk Czerwonych Huzarów (źródła nie w pełni potwierdzone^[2])
  • III dywizjon artylerii
• oddział zwiadowców konnych
• batalion łączności
• batalion inżynieryjny
• park samochodowy
• grupa lotnicza
• szpital polowy
• oddział sanitarny
• oddział weterynaryjny.

W Armii Czerwonej, poza Zachodnią Dywizją Strzelców, znajdowały się także inne polskie jednostki:

• Polska Rota Rewolucyjna w Irkucku
• Polski Oddział Zbiorczy w Usmaniu
• Polski Oddział Straży Kolejowej w Pietrozawodsku
• Polski Oddział Straży Kolejowej w Woroneżu
• Batalion Polski im. Józefa Mireckiego w Orle
• Drużyna Polska w Odessie
• Rewolucyjny Batalion w Mińsku Białoruskim
• Drużyna Bojowa w Saratowie

• EligiuszE. Kozłowski EligiuszE., MieczysławM. Wrzosek MieczysławM., Historia oręża polskiego 1795-1939, Warszawa: Wiedza Powszechna, 1984, ISBN 83-214-0339-5, OCLC 830242396 .
• Richard Pipes: The Russian Revolution (1990); wyd. polskie - Rewolucja Rosyjska Warszawa 1994; Wyd. PWN; ISBN 83-01-11521-1.
• Andrzej Szcześniak: Wojna polsko-radziecka 1918-1920. Warszawa: 1989.