Gniewkowo
W tym artykule omówimy Gniewkowo, temat, który przykuł uwagę zarówno ekspertów, jak i hobbystów. Gniewkowo to temat, który był przedmiotem debaty we współczesnym społeczeństwie, budząc zainteresowanie różnych dyscyplin i sektorów. Na przestrzeni dziejów Gniewkowo był bohaterem ważnych wydarzeń, które naznaczyły ewolucję ludzkości, a jego znaczenie jest nadal aktualne w dzisiejszym świecie. Poprzez szczegółową, multidyscyplinarną analizę staramy się rzucić światło na wiele aspektów, które sprawiają, że Gniewkowo jest tak intrygującym i znaczącym tematem. Mamy nadzieję, że poprzez badanie jego początków, implikacji i prognoz na przyszłość zaoferujemy czytelnikowi głębsze i szersze zrozumienie Gniewkowo, poszerzając w ten sposób jego perspektywę i wiedzę na ten fascynujący temat.
| miasto w gminie miejsko-wiejskiej | |||||
_ID_739463.jpg) Ratusz w Gniewkowie | |||||
| |||||
| Dewiza: Gniewkowo - odkryj na nowo | |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Województwo | |||||
| Powiat | |||||
| Gmina | |||||
| Data założenia |
X wiek | ||||
| Prawa miejskie |
1268 | ||||
| Burmistrz |
Ilona Wodniak-Kuraszkiewicz | ||||
| Powierzchnia |
9,18 km² | ||||
| Wysokość |
~100 m n.p.m. | ||||
| Populacja (31.12.2022) • liczba ludności • gęstość |
| ||||
| Strefa numeracyjna |
+48 52 | ||||
| Kod pocztowy |
88-140 | ||||
| Tablice rejestracyjne |
CIN | ||||
Położenie na mapie gminy Gniewkowo  | |||||
Położenie na mapie Polski  | |||||
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego  | |||||
Położenie na mapie powiatu inowrocławskiego  | |||||
 52°53′42″N 18°24′23″E/52,895000 18,406389
| |||||
| TERC (TERYT) |
0407034 | ||||
| SIMC |
0928937 | ||||
Urząd miejski ul. 17 Stycznia 1188-140 Gniewkowo | |||||
| Strona internetowa | |||||
| BIP | |||||
Gniewkowo (niem. Argenau) – miasto w Polsce położone w województwie kujawsko-pomorskim, w powiecie inowrocławskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Gniewkowo. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do województwa bydgoskiego. Jest lokalnym ośrodkiem przemysłowym, a także handlowo-usługowym. Według danych GUS z 31 grudnia 2022 r. Gniewkowo liczyło 6722 mieszkańców[1].
Położenie
Gniewkowo leży w południowej części województwa kujawsko-pomorskiego w powiecie inowrocławskim. Obszar miasta obejmuje 918 ha, a zamieszkiwane jest przez 6722 osoby. W pobliżu Gniewkowa znajdują się duże kompleksy leśne. Rzeźba terenu jest płaska. Gniewkowo położone jest na ważnym międzynarodowym szlaku kolejowym (linia kolejowa nr 353: Poznań Wschód - Skandawa).
Historia
Pierwsza wzmianka w źródłach pisanych pojawiła się o Gniewkowie w 1185 roku[2]. Wówczas książę mazowiecki Leszek Bolesławowic nadał kanonikom z Włocławka kaplicę w Gniewkowie (capellam in Gniewco)[2]. Nadanie osadzie praw miejskich nastąpiło między latami 1268-1271[2]. Gniewkowo było siedzibą kasztelanii, a od 1314 roku stolicą jednego z udzielnych księstw kujawskich. W mieście znajdował się gród księcia kujawskiego Kazimierza III gniewkowski. Warownia powstała nieco wcześniej, najpewniej w związku z pogłębianiem się podziałów dzielnicowych i w efekcie wyodrębnienia się na przełomie XIII i XIV wieku kasztelani gniewkowskiej[3]. W 1332 roku podczas kolejnego etapu wojny z Zakonem Krzyżackim Gniewkowo zostało oblężone przez Krzyżaków. Książę Kazimierz III zdając sobie sprawę, że nie jest w stanie obronić grodu, zobowiązał się opuścić miasto, a nie chcąc by urządzenie obronne dostały się w ręce Krzyżaków - gród spalił. Przypuszczalnie to podczas tego najazdu Krzyżacy zamordowali rajcę miejskiego Mikołaja Micholę i innych mieszkańców miasta, o czym zeznawano podczas procesu polsko-krzyżackiego w 1414 roku[4]. Według niepotwierdzonych opinii w Gniewkowie Krzyżacy zbudowali zamek Argenau podczas okupowania przez nich miasta w latach 1332-1343[3]. Po zawartym przez Kazimierza Wielkiego z Krzyżakami Pokoju kaliskim w 1343 roku, książę Kazimierz III odzyskał Gniewkowo i jego syn Władysław Biały władał nim do 1363 roku. Wtedy też książę Władysław Biały oddał w zastaw księstwo Kazimierzowi Wielkiemu za 1000 florenów.
Kronikarz Janko z Czarnkowa zanotował, że w czasach panowania króla Ludwika Węgierskiego zamki we Włocławku, Złotorii, Szarleju i Gniewkowie opanował we wrześniu 1373 roku książę Władysław Biały, który w tym celu wrócił na Kujawy z Dijon we Francji[5]. Władysław Biały zajmował Gniewkowo krótko, ponieważ wobec szybkiej reakcji lojalnej wobec Ludwika szlachty wielkopolskiej i kujawskiej dowodzonej przez Sędziwoja z Szubina, Władysław zmuszony był zwrócić zamek w Gniewkowie, który jednak przy okazji został spalony[5]. Do ponownego konfliktu doszło w 1375, kiedy Władysław, korzystając z pomocy Ulrricha von Osten z Drezdenka, a nawet oddziałów burgundzkich Filipa Śmiałego, ponownie wtargnął na Kujawy, zdobywając zamek w Złotorii, zamek w Raciążku i Gniewkowo. Tym razem obie strony były lepiej przygotowane do starć zbrojnych i jeszcze w 1375 armia królewska pokonała Władysława Białego w bitwie pod Gniewkowem[6]. Aby zażegnać roszczenia w 1377 roku król Ludwik kupił od Władysława Białego księstwo gniewkowskie za 10 tys. florenów. W 1378 roku Gniewkowo od króla Ludwika Węgierskiego w lenno otrzymał książę Władysław Opolczyk i posiadał je do 1391 roku.
W 1418 roku Gniewkowo było celem najazdu dokonanego przez starostę inowrocławskiego Jaranda z Brudzewa[3]. W 1450 roku w przywileju króla Kazimierza Jagiellończyka wspomniano, że w Gniewkowie istniał dwór (curia)[3]. Później Gniewkowo było lennem rodziny Kościeleckich (1457–1599). W średniowieczu miasto być może posiadało drewniano-ziemne umocnienia, o czym m.in. może świadczyć nazwa jednej z ulic Wałowa[3]. W trakcie Potopu szwedzkiego w połowie XVII wieku spalony został dwór starostów gniewkowskich, zabudowa gospodarcza oraz połowa domów w mieście[7].
W wyniku I rozbioru Rzeczypospolitej w 1772 miasto zostało włączone do Prus. W 1879 administracja pruska zgermanizowała nazwę miasta na Argenau. Nazwa utrzymała się do 1920 roku, kiedy to miejscowość na mocy traktatu wersalskiego powróciła do Polski. Od dnia 7 września 1939 roku miasto znajdowało się pod okupacją niemiecką. Podczas okupacji hitlerowskiej Niemcy, korzystając z list sporządzonych przez mieszkańców Gniewkowa i Inowrocławia narodowości niemieckiej, zatrzymali, a następnie zamordowali w lesie na północ od miasta około 4 tys. Polaków (Zbrodnia w lasach gniewkowskich)[8].
Zdobycie Gniewkowa 21 stycznia 1945 przez żołnierzy Armii Czerwonej z 2 Gwardyjskiej Armii Pancernej 1 Frontu Białoruskiego, pozwoliło na włączenie miejscowości w granice Polski Ludowej po pokonaniu III Rzeszy Niemieckiej[9].
Zabytki
- kościół św. Mikołaja i Konstancji z XIV w., przebud. w 1871, siedziba parafii pod tym samym wezwaniem;
- dawna synagoga z 1880, obecnie muzeum miejskie; przed 1950 pełniła funkcję magazynu;
- kościół Najświętszego Serca Pana Jezusa (poewangelicki), neogotycki z końca XIX wieku, siedziba parafii pod tym samym wezwaniem;
- cmentarz rzymskokatolicki z 1891 roku;
- ratusz z 1908 r., ul. Dworcowa 17;
- hotel z 1897 r. (ob. dom z oficyną), ul. Dworcowa 1, 1897;
- Dom z 1767 r., Rynek 14;
- 30-metrowa wieża ciśnień, ul. Pająkowskiego 6
Sport i rekreacja
W mieście działają następujące kluby sportowe:
- MLKS UNIA Gniewkowo, obecnie grający w klasie okręgowej
- Uczniowski Klub Sportowy „MGOKSiR” Gniewkowo
- Stowarzyszenie LZS „Gniewko”
- Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół” Gniewkowo
- Klub koszykarski Harmattan Gniewkowo (1994-2011)
- KS Gniewkowo
Znajduje się tu stadion miejski i boiska „Orlik 2012” oraz hala sportowa Miejsko-Gminnego Ośrodka Kultury, Sportu i Rekreacji w Gniewkowie (w budynku Szkoły Podstawowej przy ulicy Toruńskiej 40).
Edukacja
- Przedszkola
- Przedszkole „Bajkowa Kraina”
- Niepubliczne przedszkole „Parowozik”
- Szkoły Podstawowe
- Szkoła Podstawowa nr 1 im. Wojska Polskiego
- Szkoła Podstawowa nr 2 im. Jana Dreckiego
- Szkoły Ponadgimnazjalne
- Branżowa Szkoła I stopnia w Gniewkowie
- Liceum Ogólnokształcące dla dorosłych w Gniewkowie
- Samorządowy Zespół Ekonomiczno-Administracyjny Szkół w Gniewkowie
Kościoły
Miasto jest siedzibą dekanatu gniewkowskiego.
Kultura
Instytucje, które mają na celu rozwój kultury to m.in.:
- ROD „Siła” i „Gniewko” Gniewkowo
- Towarzystwo Miłośników Gniewkowa
- Miejsko-Gminny Ośrodek Kultury, Sportu i Rekreacji w Gniewkowie
W mieście działa zespół Gniewkowianie.
Turystyka
W pobliżu Gniewkowa rozciągają się duże obszary leśne wchodzące w skład Puszczy Bydgoskiej, a w pobliskiej Suchatówce znajduje się jezioro „Nowe”. Bazę noclegową oferują gospodarstwa agroturystyczne, funkcjonujące w okolicach jeziora oraz motel "Harasówka" w Gniewkowie.
Komunikacja
Przez Gniewkowo przebiega linia kolejowa nr 353. Na dworcu zatrzymują się wszystkie pociągi Regio.
Przez miasto przebiega droga krajowa i wojewódzka:
- droga krajowa nr 15 (Trzebnica – Ostróda), w przebiegu której zbudowano obwodnicę centrum miasta,
- Droga wojewódzka nr 246 (Dąbrowa Biskupia – Paterek).
Demografia
Wykres liczby ludności miasta Gniewkowo na przestrzeni ostatnich 30 lat[10].
Struktura demograficzna mieszkańców Gniewkowa wg danych z 31 grudnia 2022[1]
| Opis | Ogółem | Mężczyźni | Kobiety | |||
|---|---|---|---|---|---|---|
| jednostka | osób | % | osób | % | osób | % |
| populacja | 6722 | 100 | 3230 | 48,05 | 3492 | 51,95 |
| gęstość zaludnienia (mieszk./km²) |
732,2 | 351,9 | 380,3 | |||
- Piramida wieku mieszkańców Gniewkowa w 2014 roku[11].
Ludzie związani z Gniewkowem
Gospodarka
W mieście znajdują się duże zakłady przemysłowe, m.in. Fabryka Świec KCB Interlight oraz zakłady przetwórstwa warzyw Bonduelle. W mieście rozwijają się także handel i usługi. Znajduje się tutaj centrum handlowe "Galeria Gniewkowo"
Urzędy i instytucje
Urzędy i instytucje:
- Urząd Miejski
- Urząd Stanu Cywilnego
- Nadleśnictwo Gniewkowo
Najdłuższa sztafeta w Polsce
17 maja 2016 roku, Gniewkowo uczciło 1050 rocznicę Chrztu Polski. Z tej okazji, podczas Dni Miasta, na Rynku Miejskim odbyła się najdłuższa sztafeta w Polsce. Każdy z uczestników miał do pokonania jedno z 3168 okrążeń gniewkowskiego rynku. Niektórzy wystartowali kilkakrotnie. Po przebiegnięciu 305 metrów, zawodnik przekazywał pałeczkę kolejnej osobie z listy startowej. Sztafeta trwała 4 dni i 4 noce. W sztafetę zaangażowali się mieszkańcy całego województwa - przebiegło ponad 3200 osób. Zanim pierwszy zawodnik stanął na linii startu, ówczesny burmistrz Gniewkowa Adam Roszak wciągnął na maszt flagę 966 i rozległ się Hymn Polski. Patronat honorowy przyjęli: Prymas Polski Wojciech Polak i wojewoda Mikołaj Bogdanowicz, którzy również przebiegli jedno z 3168 okrążeń. Na zakończenie sztafety odbył się koncert polskiej wokalistki Urszuli[12].
Zobacz też
- Synagoga w Gniewkowie
- Cmentarz żydowski w Gniewkowie
- Zamek w Gniewkowie
- Zbrodnia w lasach gniewkowskich
Przypisy
- ↑ a b c GUS, Ludność. Stan i struktura ludności oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym. Stan w dniu 31 grudnia 2022 r. , stat.gov.pl (pol.).
- ↑ a b c Adam Kosecki, Miasta kujawskie w średniowieczu: lokacje, ustrój i samorząd miejski, Wyd. 1, Kraków: Avalon, 2018, ISBN 978-83-7730-385-6 .
- ↑ a b c d e Janusz Pietrzak, ''Zamki i dwory obronne w dobrach państwowych prowincji wielkopolskiej: studium z dziejów państwowych siedzib obronnych na przełomie średniowiecza i nowożytności'', Instytut Archeologii Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2003, s.75-76
- ↑ W. Jóźwiak, Mieszczaństwo Gniewkowa i Solca Kujawskiego do połowy XV wieku, Ziemia Kujawska, 2002, t. 15, s.11.
- ↑ a b Józef Śliwiński, Władysław Biały: ostatni książę kujawski, największy podróżnik spośród piastów (1327/1333 - 20 luty 1388), Wyd. II. poprawione i uzupełnione, edycja broszurowa, Kraków: Avalon, 2017, s. 37-49, ISBN 978-83-7730-250-7 .
- ↑ Józef Śliwiński, Władysław Biały: ostatni książę kujawski, największy podróżnik spośród piastów (1327/1333 - 20 luty 1388), Wyd. II. poprawione i uzupełnione, edycja broszurowa, Kraków: Avalon, 2017, s. 38-46, ISBN 978-83-7730-250-7 .
- ↑ Mirosław Nagielski i inni red., Zniszczenia szwedzkie na terenie Korony w okresie potopu 1655-1660, Warszawa: Wydawnictwo DiG, 2015, ISBN 978-83-7181-732-8 .
- ↑ JSK Internet, Śledztwo w sprawie zabójstwa co najmniej 35 Polaków jesienią 1939 r. w lasach gniewkowskich k. Gniewkowa powiat Inowrocław przez osoby idące na rękę władzy państwa niemieckiego,, „ZBRODNIA POMORSKA 1939” .
- ↑ Dolata 1971 ↓, s. 383.
- ↑ GUS - Bank Danych Lokalnych , bdl.stat.gov.pl .
- ↑ Gniewkowo w liczbach , Polska w liczbach , liczba ludności na podstawie danych GUS.
- ↑ Najdłuższa sztafeta biegowa - Rekord Polski ⋆ BiuroRekordow.pl , biurorekordow.pl (pol.).
Bibliografia
- Bolesław Dolata: Wyzwolenie Polski 1944-1945. Warszawa: 1971.
Linki zewnętrzne
- Gniewkowo, Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. II: Derenek – Gżack, Warszawa 1881, s. 627.
- strona Gniewkowa
- Historia Żydów w Gniewkowie na portalu Wirtualny Sztetl
| Miasto | |
|---|---|
| Wsie | |
| Osady | |
| Osada leśna | |
| Integralne części wsi |
| Miasta na prawach powiatu | |
|---|---|
| Miasta powiatowe | |
| Miasta gminne do 8 tys. mieszkańców |
|
| Miasta gminne powyżej 8 tys. mieszkańców |
