Medal „Opiekun Miejsc Pamięci Narodowej”

Medal Opiekuna Miejsc Pamięci Narodowej (do 2016)
	; Awers srebrnego medalu (1976–2018)
	; Awers złotego medalu (1976–2018)
	; Rewers złotego medalu (wzór 1988)
	; Baretka Złotego Medalu; (1976–2018)
	; Baretka Srebrnego Medalu; (1976–2018)
Wielkość	∅ 32 mm
Kruszec	metal
Projektant	Tytus Walczak
	Multimedia w Wikimedia Commons

Medal „Opiekun Miejsc Pamięci Narodowej” (od 2016)
	; Awers (wzór 2018)
	; Rewers (wzór 2018)
	; Baretka (wzór 2018)
Ustanowiono	ust. 15 lipca 1976; zref. 30 października 2018
Wielkość	∅ 45 mm (wz. 2018)
Kruszec	tombak (wz. 2018)
	Multimedia w Wikimedia Commons

Medal „Opiekun Miejsc Pamięci Narodowej”, do 2016 pod nazwą Medal Opiekuna Miejsc Pamięci Narodowej – polskie resortowe odznaczenie cywilne nadawane, przez ministra właściwego do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego z własnej inicjatywy albo na wniosek Prezesa Instytutu Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, organizacji społecznej lub innej jednostki organizacyjnej, zajmujących się upamiętnianiem i opieką nad miejscami pamięci narodowej.

Historia

Medal został ustanowiony 15 lipca 1976 uchwałą Prezydium Rady Ochrony Pomników Walk i Męczeństwa w celu wyróżnienia osób i jednostek organizacyjnych zasłużonych w upamiętnianiu oraz badaniu i upowszechnianiu miejsc walk i męczeństwa narodu polskiego^[1]^[2]^[3].

Podzielony był na dwa stopnie:

I stopień – Medal Złoty
II stopień – Medal Srebrny

oraz dodatkowa:

Odznaka Opiekuna Miejsc Pamięci Narodowej (złota i srebrna), której posiadanie było zwykle warunkiem otrzymania srebrnego medalu^[1]^[2]

Początkowo był nadawany przez ROPWiM z jej własnej inicjatywy lub na wniosek właściwego komitetu, zwykle w kwietniu z okazji Miesiąca Pamięci Narodowej lub 9 maja z okazji Dnia Zwycięstwa. Łącznie do 1988 przyznano około 4000 złotych i 7000 srebrnych medali^[2].

Od zmiany nazwy instytucji na Rada Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa 28 stycznia 1988 medal nadawał jej przewodniczący^[4], aż do jej likwidacji w 2016, z własnej inicjatywy lub na wniosek: Prezydium Rady, Sekretarza Generalnego Rady, Wojewódzkich Komitetów Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa lub właściwej polskiej placówki dyplomatycznej, jeżeli dotyczy obywatela obcego państwa lub jednostki organizacyjnej położonej w obcym państwie. Przyznawany osobom i jednostkom organizacyjnym za szczególne zasługi w upowszechnianiu idei pamięci narodowej oraz wyróżniającą się działalność związaną z upamiętnianiem miejsc walk i męczeństwa Narodu Polskiego, a także opiekę nad tymi miejscami.

Od 16 czerwca 2016 do 15 maja 2018 przyznawany był przez Prezesa Instytutu Pamięci Narodowej na uzasadniony wniosek organizacji społecznej lub instytucji zajmujących się upamiętnianiem i otaczaniem opieką miejsc walk i męczeństwa Polaków, po zasięgnięciu opinii właściwego komitetu ochrony pamięci walk i męczeństwa^[5]. Prace mające na celu zmianę wyglądu zreformowanego odznaczenia (jednoklasowego, o zmienionej nazwie, bez symboliki zlikwidowanego ROPWiM) trwały dwa lata – w tym okresie medal nie był nadawany.

Od 15 maja 2018, w związku z nowelizacją ustawy o Instytucie Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, przyznawany przez ministra właściwego do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego z własnej inicjatywy albo na wniosek Prezesa Instytutu Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, organizacji społecznej lub innej jednostki organizacyjnej, zajmujących się upamiętnianiem i opieką nad miejscami pamięci narodowej^[6].

Nadanie medalu osobom fizycznym potwierdza się legitymacją wręczaną wraz z medalem^[7], a do 2018 w przypadku osób prawnych legitymację zastępował dyplom^[1].

Utrata medalu następuje w razie prawomocnego skazania osoby wyróżnionej na karę dodatkową pozbawienia praw publicznych lub jeżeli zostało stwierdzone, że odznaczenie nastąpiło na skutek wprowadzenia w błąd albo że odznaczona osoba lub jednostka organizacyjna stała się niegodna medalu^[8].

Opis odznaki

Lata 1976–2018

Odznaką medalu był metalowy krążek o średnicy 32 mm. Na awersie pole podzielone było regularnymi ośmioma wypukłymi promieniami-żeberkami, a pośrodku umieszczono w srebrzystym lub złotym obrzeżu na tle z czarnej emalii znak przedstawiający od góry pionowo dwa srebrzyste miecze grunwaldzkie skierowane ostrzem w dół. U dołu znicz z trzema płomieniami z czerwonej emalii. Na rewersie umieszczono tłoczony napis w czterech wierszach: „RADA / OCHRONY / PAMIĘCI WALK / I MĘCZEŃSTWA”, a do 1988 napis miał brzmienie „RADA / OCHRONY / POMNIKÓW WALK / I MĘCZEŃSTWA”. Medal zawieszany był na jedwabnej wstążce koloru czerwonego o szerokości 34 mm z pięcioma pionowymi białymi paskami na przemian z czterema paskami czerwonymi, po 2 mm szerokości każdy. Autorom projektu był Tytus Walczak, a wykonaniem oznak zajmowała się Mennica Polska w Warszawie^[1].

Oznaką Odznaki Opiekuna Miejsc Pamięci Narodowej był sam znak ROPWiM (widniejący w centralnej części medalu) wykonany w metalu (odpowiednio złoconym lub srebrzonym), emaliowany na czarno i czerwono.

Od 2018 roku

Po likwidacji podziału na stopnie i zmianie wyglądu odznaczenia z 30 października 2018, odznaką medalu jest krzyż o grubości 5 mm i średnicy 45 mm, wykonany z tombaku patynowanego i nakładki z białego srebra w postaci skrzyżowanych gałązek cierniowej i laurowej oplatających centralną część krzyża. Na awersie umieszczono płaskorzeźbę przedstawiającą na każdym ramieniu krzyża miecz na tle ornamentacji, a na rewersie wygrawerowano napis „OPIEKUN MIEJSC PAMIĘCI NARODOWEJ”. Krzyż zawieszony jest na wstążce o długości 55 mm i szerokości 35 mm, koloru niebieskiego z pasem koloru czarnego o szerokości 18 mm, przez który przebiega pas w kolorach barw Rzeczypospolitej Polskiej o szerokości 3 mm^[7].

Medal nosi się zawieszony na wstążce na lewej piersi, po orderach i odznaczeniach państwowych.

Odznaczeni

Z tym tematem związana jest kategoria: Odznaczeni Medalem „Opiekun Miejsc Pamięci Narodowej”.

Przypisy

↑ ^a ^b ^c ^d Stefan Oberleitner: Ordery, odznaczenia, odznaki III Rzeczypospolitej Polskiej 1990–1999. Toruń: Wyd. Adam Marszałek, 2001, s. 157–158.
↑ ^a ^b ^c Stefan Oberleitner: Polskie ordery, odznaczenia i niektóre wyróżnienia zaszczytne 1705–1990. T. II (Polska Rzeczpospolita Ludowa 1944–1990). Zielona Góra: Wyd. Kanion, 1999, s. 234–236.
↑ Zygmunt Traczyk: Ziemia Gubińska 1939 – 1949…. Gubin: Stowarzyszenie Przyjaciół Ziemi Gubińskiej, 2011, s. 28. ISBN 978-83-88059-54-4.
↑ Ustawa z dnia 21 stycznia 1988 r. o Radzie Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa (Dz.U. z 1988 r. nr 2, poz. 2. Art. 9).
↑ Ustawa z dnia 29 kwietnia 2016 r. o zmianie ustawy o Instytucie Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2016 r. poz. 749. Art. 53n. 1).
↑ Ustawa z dnia 26 stycznia 2018 r. o zmianie ustawy o Instytucie Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, ustawy o grobach i cmentarzach wojennych, ustawy o muzeach oraz ustawy o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary (Dz.U. z 2018 r. poz. 369. Art. 3).
↑ ^a ^b Rozporządzenie Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z dnia 30 października 2018 r. w sprawie medalu „Opiekun Miejsc Pamięci Narodowej” (Dz.U. z 2018 r. poz. 2146 – kopia).
↑ Regulamin nadawania Medalu Opiekuna Miejsc Pamięci Narodowej z 1 kwietnia 1996. bip.radaopwim.gov.pl (Biuletyn Informacji Publicznej Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa).

[so-1] Stefan Oberleitner: Ordery, odznaczenia, odznaki III Rzeczypospolitej Polskiej 1990–1999. Toruń: Wyd. Adam Marszałek, 2001, s. 157–158.

[so2-2] Stefan Oberleitner: Polskie ordery, odznaczenia i niektóre wyróżnienia zaszczytne 1705–1990. T. II (Polska Rzeczpospolita Ludowa 1944–1990). Zielona Góra: Wyd. Kanion, 1999, s. 234–236.

[traczyk-3] Zygmunt Traczyk: Ziemia Gubińska 1939 – 1949…. Gubin: Stowarzyszenie Przyjaciół Ziemi Gubińskiej, 2011, s. 28. ISBN 978-83-88059-54-4.

[4] Ustawa z dnia 21 stycznia 1988 r. o Radzie Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa (Dz.U. z 1988 r. nr 2, poz. 2. Art. 9).

[5] Ustawa z dnia 29 kwietnia 2016 r. o zmianie ustawy o Instytucie Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2016 r. poz. 749. Art. 53n. 1).

[6] Ustawa z dnia 26 stycznia 2018 r. o zmianie ustawy o Instytucie Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, ustawy o grobach i cmentarzach wojennych, ustawy o muzeach oraz ustawy o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary (Dz.U. z 2018 r. poz. 369. Art. 3).

[rozp2018-7] Rozporządzenie Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z dnia 30 października 2018 r. w sprawie medalu „Opiekun Miejsc Pamięci Narodowej” (Dz.U. z 2018 r. poz. 2146 – kopia).

[8] Regulamin nadawania Medalu Opiekuna Miejsc Pamięci Narodowej z 1 kwietnia 1996. bip.radaopwim.gov.pl (Biuletyn Informacji Publicznej Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa).

[wojna-9] Ordery i odznaczenia nadawane w czasie wojny i do pięciu lat po niej, obecnie wstrzymane

[10] Odznaczenia nadawane do 16 października 1992, obecnie nadawanie zakończono

[do1999-11] Odznaczenia nadawane do 8 maja 1999, obecnie nadawanie zakończono

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[A]

[B]

[C]

II RP na obczyźnie^[B]	Krzyż Kampanii Wrześniowej Krzyż Pamiątkowy Monte Cassino Medal Lotniczy Medal Morski Medal Morski Polskiej Marynarki Handlowej Medal Wojska
Organizacje PPP^[C]	Krzyż Armii Krajowej Krzyż Batalionów Chłopskich Krzyż Narodowego Czynu Zbrojnego
RP-PRL 1944–1989^[C]	Krzyż Bitwy pod Lenino Krzyż Czynu Bojowego Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie Krzyż Oświęcimski Krzyż Partyzancki Krzyż za udział w Wojnie 1918–1921 Medal za Odrę, Nysę, Bałtyk Medal za Warszawę 1939–1945 Medal „Za udział w wojnie obronnej 1939” Śląski Krzyż Powstańczy Warszawski Krzyż Powstańczy Wielkopolski Krzyż Powstańczy

PRM	Odznaka Honorowa „Za zasługi w zapewnianiu bezpieczeństwa państwa poza granicami RP” Odznaka Honorowa za Zasługi dla Legislacji Odznaka honorowa „Za Zasługi dla Wynalazczości” Odznaka honorowa „Zasłużony dla repatriacji” Odznaka honorowa za Zasługi dla Komunikacji Elektronicznej Odznaka Honorowa za Zasługi dla Polonii i Polaków za Granicą Odznaka Honorowa za Zasługi dla Służby Cywilnej
MAP	Odznaka honorowa „Zasłużony dla Górnictwa RP” Odznaka honorowa „Zasłużony dla Łączności”
MEiN	Medal Komisji Edukacji Narodowej Medal „Zasłużony dla Nauki Polskiej Sapientia et Veritas”
MF	Odznaka „Zasłużony dla Krajowej Administracji Skarbowej” Odznaka honorowa „Za Zasługi dla Finansów Publicznych RP”
MI	Odznaka honorowa „Zasłużony dla drogownictwa” Odznaka honorowa „Zasłużony dla Kolejnictwa” Odznaka honorowa „Zasłużony dla transportu RP” Odznaka honorowa „Zasłużony Pracownik Morza”
MKiŚ	Odznaka Honorowa za Zasługi dla Energetyki Odznaka honorowa „Zasłużony dla Leśnictwa” Odznaka Honorowa za Zasługi dla Ochrony Środowiska i Klimatu Odznaka honorowa „Zasłużony dla polskiej geologii” Odznaka honorowa „Zasłużony dla Przemysłu Naftowego i Gazowniczego”
MKiDN	Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” Odznaka honorowa „Zasłużony dla Kultury Polskiej” Odznaka „Za opiekę nad zabytkami”
MON	Medal „Siły Zbrojne w Służbie Ojczyzny” Medal „Za zasługi dla obronności kraju” Medal Wojska Polskiego Wojskowa odznaka „Za Rany i Kontuzje” Medal 100-lecia utworzenia Akademii Marynarki Wojennej Medal 100-lecia utworzenia Lotniczej Akademii Wojskowej
MRiPS	Odznaka Honorowa Primus in Agendo Odznaka Honorowa Meritis pro Familia
MRiRW	Odznaka honorowa „Zasłużony dla Rolnictwa”
MRiT	Odznaka honorowa „Za zasługi dla budownictwa” Odznaka honorowa „Za Zasługi dla Geodezji i Kartografii” Odznaka Honorowa za Zasługi dla Rozwoju Gospodarki RP
MSiT	Odznaka honorowa „Za Zasługi dla Turystyki” Odznaka „Za Zasługi dla Sportu”
MSWiA	Medal za Zasługi dla Straży Granicznej Medal za Zasługi dla Policji Medal imienia podkomisarza Policji Andrzeja Struja Odznaka „Zasłużony Policjant” Odznaka „Zasłużony dla Ochrony Przeciwpożarowej” Odznaka Honorowa „Za zasługi w działaniach poza granicami RP” Odznaka Honorowa za Zasługi dla Samorządu Terytorialnego Odznaka okolicznościowa Medal Stulecia Utworzenia Policji Państwowej Odznaka okolicznościowa Medal 20-lecia Utworzenia Centralnego Biura Śledczego Odznaka okolicznościowa Medal Trzydziestolecia Powołania Straży Granicznej Odznaka Świętego Floriana „Za Zasługi dla Społeczności Lokalnej” Odznaka okolicznościowa Medal Stulecia Powołania Formacji Ochronnej
MSZ	Odznaka Honorowa „Bene Merito”
MS	Odznaka „Za zasługi dla więziennictwa” Odznaka Honorowa za Zasługi dla Wymiaru Sprawiedliwości
MZ	Odznaka „Honorowy Dawca Krwi – Zasłużony dla Zdrowia Narodu” Odznaka honorowa „Za zasługi dla ochrony zdrowia” Odznaka „Dawca Przeszczepu”
inne organy i urzędy	Medal Honorowy za zasługi dla Żandarmerii Wojskowej Medal „Opiekun Miejsc Pamięci Narodowej” Medal „Reipublicae Memoriae Meritum” Medal „Pro Bono Poloniae” Medal „Pro Patria” Odznaka „Weteran Walk o Wolność i Niepodległość Ojczyzny” Krzyż Więźnia Politycznego Odznaka Honorowa „Za Rozminowanie Kraju” Odznaka Honorowa Służby Ochrony Państwa Odznaka Honorowa imienia gen. Stefana Roweckiego „Grota” Odznaka honorowa „Działacza opozycji antykomunistycznej lub osoby represjonowanej z powodów politycznych” Odznaka Honorowa za Zasługi dla Ochrony Pracy Odznaka Honorowa za Zasługi dla Ochrony Praw Dziecka Odznaka Honorowa Zasłużonego dla Bezpieczeństwa w Górnictwie Odznaka honorowa „Za Zasługi dla bankowości RP” Odznaka honorowa „Za Zasługi dla Ochrony Praw Człowieka” Odznaka honorowa „Za zasługi dla statystyki RP” Odznaka honorowa „Zasłużony dla Systemu Badań i Certyfikacji” Odznaka honorowa „Zasłużony Honorowy Dawca Krwi” Odznaka „Semper paratus”
wycofane	Medal za Wybitne Osiągnięcia Sportowe Odznaka „Mistrz Sportu” Odznaka „Zasłużony Mistrz Sportu” Medal „Pro Memoria” Odznaka „Zasłużony Działacz Kultury” Odznaka „Zasłużony dla Służby Celnej” Odznaka „Za zasługi dla transportu” Odznaka „Za zasługi w pracy penitencjarnej” Odznaka Honorowa Biura Ochrony Rządu Odznaka honorowa „Za wzorową pracę w służbie zdrowia” Odznaka honorowa „Wzorowy Kierowca” Odznaka „Wzorowego Sprzedawcy” Odznaka honorowa „Zasłużony dla Energetyki” Odznaka honorowa „Zasłużony dla górnictwa” Odznaka honorowa „Zasłużony dla bankowości” Odznaka „Za zasługi dla celnictwa” Odznaka Honorowa za Zasługi dla Skarbowości RP Odznaka „Za Zasługi dla Obrony Cywilnej” Odznaka „Za zasługi w zwalczaniu powodzi” Odznaka honorowa „Za Zasługi dla Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej”

Rodzaj odznaczenia	order krzyż medal gwiazda odznaka dystynktorium
Elementy insygniów	godło łańcuch orderowy gwiazda orderowa rozetka galonik okucie wstęga orderowa
Formy zredukowane	cywilna: miniaturka orderowa mundurowa: baretka
Lista odznaczeń w	Afryce Ameryce Południowej Ameryce Północnej i Środkowej Australii i Oceanii Azji Europie
Lista baretek w	Afryce Ameryce Południowej Ameryce Północnej i Środkowej Australii i Oceanii Azji Europie organizacjach międzynarodowych
Prawo	kapituła orderu odznaczenie państwowe order domowy order kobiecy
System odznaczeń w Polsce	Komisja Heraldyczna polski system orderowo-odznaczeniowy (lista) polskie odznaczenia resortowe polskie odznaczenia samorządowe