Metodologia historii
Wygląd przypnij ukryjMetodologia historii – dziedzina wiedzy zajmująca się badaniem metod stosowanych dla stworzenia historycznego opisu świata. Metodologia historii kooperuje zatem z grupą dziedzin wiedzy noszących wspólną nazwę epistemologia czy też teoria poznania. Metodologia historii bada także znaczenie historiografii, wiedzy historycznej i historycznego myślenia w dziejach poszczególnych kultur i cywilizacji – wówczas kooperuje z takimi dziedzinami wiedzy jak: historia historiografii, kulturoznawstwo, filozofia kultury.
Sposoby refleksji
Ze względu na specyfikę stawianych problemów badawczych i sposób ich rozwiązywania wyróżnia się obecnie trzy sposoby refleksji w ramach metodologii historii:
- Normatywny: w obrębie którego formułowane są zalecenia dla historyków – „jak badać i opisywać dzieje”? Dziedziny wiedzy kooperujące: źródłoznawstwo, logika pragmatyczna.
- Opisowy: nastawiony na niewartościujący opis różnych sposobów badania i opisywania dziejów obecnych w różnych pracach historycznych. Dziedzina wiedzy kooperująca: historia historiografii.
- Eksplanacyjny: stara się wyjaśnić rolę nauki historycznej i historiografii w kulturze. Dziedziny wiedzy kooperujące: filozofia historii, kulturoznawstwo, socjologia wiedzy i antropologia wiedzy.
Subdyscypliny metodologii historii
- Teoria historii: dziedzina wiedzy badająca historiografię z perspektywy teorii kultury (dziedzina kooperująca: kulturoznawstwo).
- Logika wiedzy historycznej: dziedzina wiedzy badająca logiczne narzędzia zastosowane do tworzenia historycznego opisu świata. (np. dedukcja, indukcja, redukcja, kategoryzacja, klasyfikacja, definicja).
- Retoryka narracji historycznej: dziedzina wiedzy badająca językowe środki użyte do zbudowania historycznego opisu świata (takie jak: metafora, metonimia, synekdocha).
Nurty historiografii współczesnej takie jak: antropologia historyczna, mikrohistoria, historia globalna, historia postkolonialna, historia kobiet, są silnie nasycone refleksją teoretyczną i metodologiczną, gdyż badaniom nad źródłami historycznymi towarzyszy tam namysł nad znaczeniem tych badań dla współczesnego społeczeństwa.
Światowi klasycy metodologii historii
- Giambattista Vico
- Johann Martin Chladni (Chladenius)
- Robin George Collingwood
- Marc Bloch
- Fernand Braudel
- Michel Foucault
- Paul Ricœur
Metodologia historii w Polsce
Najbardziej znani polscy przedstawiciele metodologii historii:
Współcześni polscy przedstawiciele metodologii historii (z tytułem profesora lub doktora habilitowanego):
- Wojciech Wrzosek, UAM,
- Jan Pomorski, UMCS,
- Krzysztof Zamorski, UJ,
- Tomasz Pawelec, UŚ,
- Ewa Domańska, UAM,
- Wiktor Werner, UAM,
- Wojciech Piasek, UMK
Bibliografia
 |
Ta sekcja od 2021-06 zawiera treści, przy których brakuje odnośników do źródeł.Należy dodać przypisy do treści niemających odnośników do źródeł. Dodanie listy źródeł bibliograficznych jest problematyczne, ponieważ nie wiadomo, które treści one uźródławiają. Sprawdź w źródłach: Encyklopedia PWN • Google Books • Google Scholar • Federacja Bibliotek Cyfrowych • BazHum • BazTech • RCIN • Internet Archive (texts / inlibrary) Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tej sekcji. |
- Maciej Bugajewski, (red.), Czy przeszłość powinna być inna? Studia z teorii i historii historiografii, Poznań: Instytut Historii UAM 2008.
- Maciej Bugajewski, Historiografia i czas, Poznań 2002.
- Ewa Domańska, Mikrohistorie, Poznań 1999, wyd. II poprawione i uzupełnione, 2005.
- Ewa Domańska, Historie niekonwencjonalne. Refleksja o przeszłości w nowej humanistyce, Poznań 2006.
- Ewa Domańska, Historia egzystencjalna. Krytyczne studium narratywizmu i humanistyki zaangażowanej, Warszawa 2012.
- Ewa Domańska, Historiografia insurekcyjna, „Literatura na świecie”, 2008, nr 1-2, s. 355–368.
- Ewa Domańska (red.), Pamięć, etyka i historia. Angloamerykańska teoria historiografii lat dziewięćdziesiątych, Poznań 2002.
- Ewa Domańska, O poznawczym uprzywilejowaniu ofiary. (Uwagi metodologiczne), (Nie)obecność. Pominięcia i przemilczenia w narracjach XX wieku, pod red. Hanny Gosk i Bożeny Karwowskiej, Warszawa: Elipsa 2008, s. 19–36.
- Karolina Polasik, Antropologiczny rekonesans historyka. Szkice o antropologii historycznej, Bydgoszcz 2007.
- Jan Pomorski, W poszukiwaniu modelu historii teoretycznej, Lublin 1984.
- Jan Pomorski, Historyk i metodologia, Lublin 1991.
- Jan Pomorski, Paradygmat „New Economic History”. Droga do „Nobla, Lublin 1986 (wyd. 2 – 1995).
- Jan Pomorski (red.), Metodologiczne problemy narracji historycznej, Lublin 1990.
- Jan Pomorski (red.), Światopoglądy historiograficzne, Lublin 2002.
- Jerzy Topolski, Świat bez historii, Poznań 1998.
- Jerzy Topolski, Metodologia historii, Warszawa 1984.
- Jerzy Topolski, Wprowadzenie do historii, Poznań 1998.
- Jerzy Topolski, Teoretyczne problemy wiedzy historycznej. Antologia tekstów, wybrała, do druku przygotowała i wstępem opatrzyła Ewa Domańska. Poznań: Wydawnictwo Nauka i Innowacje, 2016.
- Maria Solarska, Historia zrewoltowana. Pisarstwo historyczne Michela Foucaulta jako diagnoza teraźniejszości i projekt przyszłości, Poznań 2006.
- Jerzy Topolski, Jak się pisze i rozumie historię. Tajemnice narracji historycznej, Warszawa 1997.
- Wiktor Werner, Historyczność kultury. W poszukiwaniu myślowego fundamentu współczesnej historiografii, Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM 2009.
- Piotr Witek, Kultura. Film. Historia. Metodologiczne problemy doświadczenia audiowizualnego, Lublin 2005.
- Piotr Witek, Mazur Mariusz, Solska Ewa (red.), Historia w kulturze współczesnej. Niekonwencjonalne podejścia do przeszłości, Lublin 2011.
- Piotr Witek, Marek Woźniak (red.), Świat z historią, Lublin 2010.
- Marek Woźniak, Doświadczanie historii. Kulturowy i społeczny wymiar mitu rewolucji, Lublin 2003.
- Marek Woźniak, Przeszłość jako przedmiot konstrukcji. O roli wyobraźni w badaniach historycznych, Lublin 2010.
- Wojciech Wrzosek, Historia – kultura- metafora. Powstanie nieklasycznej historiografii, Wrocław 1995.
- Wojciech Wrzosek (red.) Świat historii. Prace z metodologii historii i historii historiografii dedykowane Jerzemu Topolskiemu z okazji siedemdziesięciolecia urodzin, Poznań 1998
- Wojciech Wrzosek (red.) Problemy współczesnej metodologii, Bydgoszcz: Epigram 2009.
- Wojciech Wrzosek, Metodologia historii a metodyka nauczania historii, Między Historią a edukacja historyczną, red. Violetta Julkowska, Poznań: IH UA, 2003, s. 278–281.
- Wojciech Wrzosek, Czy historia ma przyszłość, (red.) W. Wrzosek, G.A. Dominiaki, J. Ostoja-Zagórski, Gra i konieczność. Zbiór rozpraw z filozofii i historii historiografii, Bydgoszcz: Oficyna Wydawnicza Epigram 2005, s. 11–16.
- Anna Ziębińska-Witek, Holocaust. Problemy przedstawiania, Lublin 2005.
- Anna Ziębińska-Witek, Historia w muzeach. Studium ekspozycji Holokaustu, Lublin 2011.
Linki zewnętrzne
- Wiktor Werner, Historyczność i mit. Między rozróżnieniem a samookreśleniem, Bartosz Korzeniewski (red.) Narracje o Polsce, Wydawnictwo PTPN, Poznań 2008(2009), s. 85–96
- Wiktor Werner, Historyczność i środki jej wyrazu. Przeszłość, teraźniejszość i perspektywy przyszłości. B. Płonka-Syroka, M. Staszczak (red.) „E-Kultura, e-nauka, e-społeczeństwo.” Oficyna Wydawnicza Arboretum, Wrocław 2008, s. 15–28.
| działy historiografii |
| ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| nauki o poszczególnych epokach |
| ||||||||||
| nauki pomocnicze historii | |||||||||||
| nauki o pismach | |||||||||||
| nauki o innych przedmiotach sztucznych | |||||||||||
| inne nauki dotykające przeszłości | |||||||||||
| inna twórczość związana z przeszłością |