Historia alternatywna

Wygląd przypnij ukryj

Historia alternatywna – gatunek literacki lub filmowy zaliczany zazwyczaj do fantastyki naukowej, którego akcja dzieje się w świecie, gdzie historia potoczyła się innym torem niż w rzeczywistości; pod tym względem alternatywna historia odpowiada na pytanie „co by było, gdyby...?”.

Opis

Charakterystyczną cechą historii alternatywnej jest występowanie „punktu rozbieżności” (ang. point of divergence), czyli momentu, w którym dochodzi do rozejścia się historii prawdziwej i fikcyjnej. Do najczęściej występujących punktów rozbieżności należą m.in. wygrana III Rzeszy w II drugiej wojnie światowej czy przedwczesna śmierć Hitlera dzięki której nie dochodzi do wybuchu II wojny światowej. W literaturze polskiej często pojawiającym się punktem dywergencji są powstanie styczniowe (np. Gambit Wielopolskiego Adama Przechrzty czy Orzeł bielszy niż gołębica Konrada T. Lewandowskiego), wojna polsko-bolszewicka (np. Xavras Wyżryn Jacka Dukaja, Jedna przegrana bitwa Marcina Wolskiego), czy sojusz Polski i III Rzeszy (Pakt Ribbentrop-Beck Piotra Zychowicza, Wallenrod Marcina Wolskiego, Kryptonim Posen i Rache znaczy zemsta Piotra Bojarskiego).

Utwory dziejące się w czasach, które dla ich autora były przyszłością, ale które już minęły (np. Rok 1984 George’a Orwella) nie są zaliczane do historii alternatywnej, chyba że opisywany obraz przyszłości wynika z odmiennego przebiegu wydarzeń w przeszłości w stosunku do daty powstania utworu (Cyril M. Kornbluth, Dwa przeznaczenia; Isaac Asimov, Koniec wieczności, Adam Przechrzta Gambit Wielopolskiego). Historie alternatywne zawierają często również elementy charakterystyczne dla science fiction lub fantasy, takie jak podróż w czasie, interwencja sił nadprzyrodzonych w bieg historii, czy inwazja z kosmosu. Przykładem powieści zaliczanych do historii alternatywnej są Człowiek z Wysokiego Zamku Philipa K. Dicka, Vaterland Roberta Harrisa, Spisek przeciwko Ameryce Philipa Rotha, Opowieści o Alvinie Stwórcy Orsona Scotta Carda, Lód Jacka Dukaja, Burza. Ucieczka z Warszawy ’40 Macieja Parowskiego czy Wallenrod Marcina Wolskiego.

Historia alternatywna pojawia się również w filmach i serialach, np. Bękarty wojny Quentina Tarantino, Ambassada Juliusza Machulskiego, Człowiek z wysokiego zamku (Amazon, na podstawie powieści Philipa K. Dicka), 1983 (Netflix), Spisek przeciwko Ameryce (HBO, na podstawie powieści Philipa Rotha).

Istnieje też wiele projektów opracowujących alternatywną historię poprzez – nieraz bardzo rozbudowane – paranaukowe zbiory materiałów poglądowych (artykuły, mapy, słowniki). Przykładem jest świat Ill Bethisad – projekt stale rozbudowywany przez grupę kilkudziesięciu internetowych entuzjastów.

Od 1996 w USA przyznawana jest Nagroda Sidewise za Historię Alternatywną za najlepszą długą i krótką formę w historii alternatywnej.

Zjawisko historii alternatywnej stało się również przedmiotem badań. Naukowo historią alternatywną zajmują się m.in. Gavriel D. Rosenfeld (Fairfield University), Catherine Gallagher (Uniwersytet Kalifornijski w Berkeley), Karen L. Hellekson, Natalia Lemann (Uniwersytet Łódzki), Magdalena Wąsowicz (Uniwersytet Jagielloński), Magdalena Górecka (Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej).

Historie alternatywne polskich autorów

Historie alternatywne autorów obcojęzycznych

Przypisy

  1. ↑ MagdalenaM. Wąsowicz MagdalenaM., Historie alternatywne w literaturze polskiej: typologia, tematyka, funkcje, „Zagadnienia Rodzajów Literackich”, 59/118 z. 2, 2016, s. 91–105, ISSN 0084-4446   (pol.).

Linki zewnętrzne

Fantastyka naukowa
Podgatunki
Nagrody
anglojęzyczne
inne języki
polskie
filmowe
Organizacje
Czasopisma
Inne
Nauki historyczne
działy historiografii
historia idei
historia kultury
materialnej
historia społeczna
historia polityczna
inne
nauki o poszczególnych
epokach
nauki pomocnicze historii
nauki o pismach
nauki o innych
przedmiotach sztucznych
inne nauki dotykające
przeszłości
inna twórczość związana
z przeszłością
Kontrola autorytatywna (gatunek fantastyki):Encyklopedia internetowa: