Royal Canadian Air Force

Royal Canadian Air Force

Flaga RCAF
Państwo	Kanada
Siły zbrojne	Kanadyjskie Siły Zbrojne
Nazwa skrócona	RCAF
Data utworzenia	1920
Znak rozpoznawczy
Multimedia w Wikimedia Commons

Royal Canadian Air Force, RCAF (fr. Aviation royale canadienne, Królewskie Kanadyjskie Siły Lotnicze) – siły powietrzne Kanadyjskich Sił Zbrojnych, w latach 1975–2011 działały pod nazwą Canadian Forces Air Command.

Kanadyjskie siły lotnicze odegrały ważną rolę podczas II wojny światowej. W szczytowym punkcie, w styczniu 1944, służyło w nich 215 tys. ludzi (w tym 15 tys. kobiet). Z tego 100 tys. brało udział w programie szkolenia pilotów (British Commonwealth Air Training Plan), 65 tys. stacjonowało w Kanadzie, a 46 tys. stacjonowało poza Kanadą (głównie w Europie). RCAF miało wtedy 78 dywizjonów, z tego 43 stacjonowało w Kanadzie, a 35 za granicą. Podczas wojny straty RCAF wyniosły 13 657 zabitych i 1889 zaginionych. Ponadto około 3 tys. ludzi zginęło w wypadkach.

Koniec wojny doprowadził do redukcji RCAF do pokojowej liczebności z 12 tys. osób personelu i 5 dywizjonami. Głównymi zadaniami dla sił powietrznych w tym czasie stały się misje związane z eksploracją Arktyki, dozorem, fotomapingiem, transportem, misjami poszukiwawczo-ratunkowymi. Zagrożenie ze strony bloku wschodniego doprowadziło do decyzji w 1948 o znacznej rozbudowie potencjału bojowego, w tym wprowadzeniem nowego myśliwca F-86 Sabre (lokalnie CL-13 Sabre), który miał być budowany na licencji przez zakłady Canadair w Montrealu. W ramach zobowiązań wobec NATO założonego w 1949, Kanada miała skierować do Europy 12 eskadr myśliwskich stacjonujących w czterech bazach – we Francji (Marville i Grostenquin) i Niemczech Zachodnich (Zweibrücken i Rheinmünster), zorganizowanych jako No. 1 Air Division RCAF. W tym celu między 1952 i 1953 RCAF odebrało 290 Sabre Mk.2, których większość skierowano do Europy. Od 1954 zastępowały je 370 Sabre Mk.5, a 210 Sabre-2 trafiło do Turcji i Grecji. Finalny Sabre Mk.6 oblatano w 1954, których do 1958 wyprodukowano 390 sztuk dla RCAF. Od 1950 do 1958 RCAF prowadziło w Ontario i na Summerside szkolenia dla pilotów i nawigatorów z krajów NATO. W 1953 do służby wszedł kanadyjski myśliwiec przechwytujący Avro Canada CF-100 Canuck, działający niezależnie od warunków atmosferycznych, cztery eskadry Canucków stacjonował w Europie w latach 1956–1962, do czasu zastąpienia ich przez CF-104. W 1953 RCAF były pierwszymi siłami powietrznymi, które do celów transportowych wprowadziły odrzutowe samoloty De Havilland Comet. Do końca wojny w Korei w 1955 RCAF urosły do 54 tys. osób i 41 dywizjonów.

W obawie przed zagrożeniem ze strony radzieckich bombowców strategicznych od 1953 roku Kanada prowadziła samodzielne pracę nad myśliwcem przechwytującym nowej generacji, które doprowadziły do oblatania w 1958 roku samolotu Avro Canada CF-105 Arrow. Arrow chociaż był powodem do dumy dla małego narodu, to z powodów politycznych USA i Wielka Brytania nie były zainteresowane jego zakupem, a kontynuowanie programu groziło drenażem budżetu obronnego Kanady. W 1959 rząd skasował program Arrow, decyzję tłumacząc zagrożeniem ze strony ICBM (w 1957 odpalono Sputnika), które miały zastąpić bombowce, zaoszczędzone fundusze miały być przekazane na program pocisków BOMARC. W 1948 Kanada i USA utworzyły dowództwo obrony powietrznej NORAD. USAF zaproponowały uwolnienie dla RCAF 56 F-101B Vodoo i 10 F-101F, które dzięki dostępności F-102 i F-106 mogły odpowiadać za przestrzeń powietrzną w kanadyjskim sektorze NORAD-u. Po długich negocjacjach umowę zakupu samolotów podpisano w 1961, w tym samym roku rozpoczęto dostawy. CF-101 zastąpiły CF-100 w stosunku pięć za dziewięć eskadr. Szczególnie kontrowersyjne było stacjonowanie na terenie Kanady, pod nadzorem USA, pocisków AIR-2 Genie z głowicą atomową, które zmagazynowano w arsenale RCAF od 1965 do 1984. Między 1970 i 1972 56 przestarzałych CF-101 wymieniono na kolejne 66 F-101 z mniejszym nalotem i dodatkowym wyposażeniem.

Od 1957 do patrolowania wybrzeży Kanady wprowadzono 33 Canadair CP-107 Argus (CL-28), czyli odmiana Bristol Britannia. Argusy w 1981 zastąpiły Lockheed CP-140 Aurora.

Od 1962 pozostałe w Europie Sabre i CF-100 zastąpiło osiem eskadr CF-104 Starfighter (CF-111, CL-90), z których 200 jednomiejscowych wyprodukował Canadair, a 38 dwumiejscowych sztuk Lockheed. Samoloty używane do 1986 dedykowano do roli taktycznych bombowców, co przy lotach na niskim pułapie i ich dużym nalocie doprowadziło do rozbicia w Europie 110 Starfighterów. W 1967 RCAF opuściło Francję, a 1 AD przemianowano na No. 1 Canadian Air Group. Liczebność Canadian Forces w Europie zredukowano w 1969 do dwóch niemieckich baz z trzema eskadrami.

W 1968 do służby weszły Canadair CF-5, licencyjna odmiana lekkiego myśliwca Northrop F-5 Freedom Fighter, budowane także na eksport. Ogółem 89 CF-116A i 46 CF-116D używano do 1995 (pierwotnie planowano wycofać je w latach 80.) na terenie Kanady. W 1980 Kanada wybrała w drodze konkursu samolot McDonnell Douglas F/A-18 Hornet, który pod oznaczaniem CF-18 zakupiono 98 sztuk jednomiejscowych i 40 dwumiejscowych. Dostawy zrealizowano w latach 1982–1988, samoloty kosztowały wtedy 4 mld CAD, czyli 8,9 mld $ w cenach z 2011.

W 1968 trzy rodzaje kanadyjskich sił zbrojnych zostały zjednoczone w nową formacje jako Kanadyjskie Siły Zbrojne (Canadian Forces). W ramach tej struktury zlikwidowano Royal Canadian Air Force i w latach 1968-75 istniały one równolegle z resztą wojsk jako jedno dowództwo. Od 1975 siły lotnicze Kanady zreorganizowano jako Canadian Forces Air Command, w skrócie AIRCOM (czyli Dowództwo Powietrzne Kanadyjskich Sił Zbrojnych), formacja ta powstała jako odpowiedź na niesprawdzenie się struktury z centralnym dowództwem i kontynuowała tradycje RCAF aż do 2011, gdy nowy konserwatywny rząd postanowił zmienić problematyczne nazewnictwo, wracając do tradycyjnych trzech rodzajów sił zbrojnych: Canadian Army, Royal Canadian Navy i Royal Canadian Air Force (identyczne nazewnictwo jest stosowane przez Brytyjskie Siły Zbrojne i Australijskie Siły Obrony).

Znakami przynależności państwowej są flaga na stateczniku pionowym, okrąg z liściem klonu na kadłubie i skrzydłach oraz logotyp Canada. Wszystkie wykorzystywane przez kanadyjskie wojsko statki powietrzne otrzymują unikalne oznaczenie składające się z dwóch liter: C od Canadian, druga litera oznacza typ statku, np. F jak Fighter, a po nich następuje trzycyfrowy kod, z reguły jest rozbudowaną wersją tego nadanego przez producenta. Taki ustandaryzowany system nazewnictwa był wzorowany na tym jakie w 1962 wprowadziły Siły Zbrojne Stanów Zjednoczonych.

Zdjęcie	Samolot	Producent	Typ	Wejście do służby	Wersja (kanadyjskie oznaczenie)	Liczba sztuk	Uwagi
Samoloty myśliwskie
	McDonnell Douglas CF-18 Hornet	Stany Zjednoczone	Myśliwiec wielozadaniowy	1982–1988	CF-188A CF-188B	72 31	Dostarczono 138: 98 CF-188A I 40 CF-188B. Od 1984 utracono 15 CF-188A i 2 CF-188B. 1 CF-188A i 7 CF-188B wycofano ze służby.
Samoloty szkolno-treningowe
	Beechcraft T-6 Texan II	Stany Zjednoczone	Szkolenie wstępne	2000	CT-156 Harvard II	25	T-6 Texan II to wersja Pilatus PC-9 dla USAF, przyrządy w CT-156 rozmieszczono na wzór CT-155 Hawk.
	BAE Hawk	Wielka Brytania	Szkolenie zaawansowane	2000	CT-155 Hawk	19	20 dostarczono w latach 2000–2002, dwa stracono w 2003 i 2004, w 2004 dostarczono dwa dla uzupełnenia strat, trzeci utracono w 2011.
	de Havilland Canada DHC-8 Dash 8	Kanada	Szkolny/Trening nawigatorów	1987 1989–1990	CT-142	4
	Canadair CL-41 Tutor	Kanada	Samolot akrobacyjny	1962	CT-114 Tutor	25	Dawniej samoloty szkolne, w tej roli zastąpiony przez CT-155 i CT-156, nadal wykorzystywane przez zespół Snowbirds.
Samoloty transportowe i Powietrzne tankowce
	Airbus A310 MRT	Francja	Transportowy/VIP Transportowy/ Tankowiec	1992–1993	CC-150 Polaris CC-150T	3 2	Zastąpiły Boeing CC-137, dwa otrzymały miękkie przewody do tankowania (CF-18).
	Boeing C-17 Globemaster III	Stany Zjednoczone	Strategiczny transportowiec	2007–2008 2015	CC-177	5[1][2][3][4]
	Bombardier Challenger 600	Kanada	Użytkowy VIP	1982–1985 2002	CC-144 Challenger	2 4	Wersje CL-600/601/604.
	de Havilland Canada DHC-6 Twin Otter	Kanada	Użytkowy/SAR	~1970	CC-138	4
	Lockheed C-130 Hercules	Stany Zjednoczone	Transportowy Search and rescue Tankowiec	1974–1997	CC-130E CC-130H	1 12	Pięć E i trzy H utracono w wypadkach.
	Lockheed C-130 Hercules	Stany Zjednoczone	Taktyczny transportowiec	2010-2012	CC-130J Super Hercules	17[5][6]	436 Transport Squadron
Patrolowe
	Lockheed P-3 Orion	Stany Zjednoczone	Morski patrolowiec/ZOP Patrolowy/Szkolny/SAR	1980 1991	CP-140 Aurora CP-140A Arcturus	18 3
	CASA C-295	Hiszpania	SAR	2020-2023	CC-295 Kingfisher	15	W grudniu 2016 roku rząd w Ottawie wybrał C295W jako nowe samoloty poszukiwawczo-ratownicze, w ramach konkursu Fixed Wing Search and Rescue Replacement (FWSAR).Mają one zastąpić w służbie 6 de Havilland Canada CC-155 Buffalo i 13 CC-130H Hercules[7].
Śmigłowce
	AgustaWestland AW101	Włochy  Wielka Brytania	Search and rescue	2000	CH-149 Cormorant	14	Dostarczono 15. Pierwotnie w 1987 planowano 35 EH-101 dla zastąpienia CH-124 Sea King i 15 EH-101 w roli SAR dla zastąpienia CH-113 Labrador, ale w 1993 ten kontrakt anulowano.
	Boeing CH-47 Chinook	Stany Zjednoczone	Ciężki śmigłowiec transportowy	2013-2014	CH-147F	15
	Bell 206	Stany Zjednoczone	Śmigłowiec szkolny	1982	CH-139 Jet Ranger	1
	Bell CH-146 Griffon	Stany Zjednoczone  Kanada	Wielozadaniowy śmigłowiec użytkowy	1995	CH-146 Griffon	98	Dostarczono 100 (85 taktycznych i 15 SAR). 8 dozbrojono do eskortowania CH-147 Chinook w Afganistanie.
	Sikorsky SH-3 Sea King	Stany Zjednoczone  Kanada	ZOP, pokładowy	1964	CH-124 Sea King	27
	Sikorsky S-92	Stany Zjednoczone	ZOP, pokładowy	2015-	CH-148 Cyclone	6	Zamówiono 28, zastąpią Sea Kingi.
Bezzałogowe aparaty latające
	Maveric UAS	Stany Zjednoczone	Mini BSL	2010	Prioria Embedded Intelligence	5
	Boeing ScanEagle	Stany Zjednoczone	Mały BSL	2008	Boeing ScanEagle	1	Wypożyczone.
	IAI Heron	Izrael	Taktyczny BSL	2008–2011	CU-170 Heron	2	3 wypożyczono dla wsparcia sił ISAF.

Myśliwce

• Gloster Meteor - 1 F.3, 1 T.7 w latach 1945–1950 (testowe)
• de Havilland Vampire F.3 - 86 w latach 1948–1958 (treningowe), 1 F.1 w 1946 (testowy))
• Canadair CF-86 Sabre (CL-13 Sabre Mk.2/Mk.4) – 297 w latach 1952–1954
• Canadair CF-86 Sabre (CL-13 Sabre Mk.5) – 370 w latach 1953–1958
• Canadair CF-86 Sabre (CL-13 Sabre Mk.6) – 390 w latach 1954–1975
• Avro Canada CF-100 Canuck („Clunk” w wojsku) – 329 w latach 1955–1981
• McDonnell CF-101B/F Voodoo – 112/20 w latach 1961–1985
• Canadair CF-104/CF-104D Starfighter – 200/38 w latach 1961–1986
• Canadair CF-116A/D Freedom Fighter – 89/46 w latach 1968–1995

Patrolowe/ZOP

• De Havilland Canada CS-2F Tracker - 100 w latach 1957–1990
• Canadair CP-107 Argus - 13 patrolowych, 20 ZOP w latach 1961–1985

Treningowe

• de Havilland Canada DHC-1 Chipmunk („Chippie” w wojsku) - 113 w latach 1948–1972
• Canadair CT-133 Silver Star – 576 w latach 1953–2005
• Beechcraft CT-134(A) Musketeer(II) – 48 w latach 1971–1992

Transportowe/Użytkowe

• Douglas CC-129 Dakota – 173 w latach 1943–1988
• De Havilland Canada CC-123 Otter – 69 w latach 1953–1982
• Canadair CC-106 Yukon – 12 w latach 1959–1970
• Lockheed CC-130B Hercules – 4 w latach 1960–1967
• De Havilland Canada CC-108 Caribou – 9 w latach 1960–1971
• Canadair CC-109 Cosmopolitan – 10 w latach 1960–1993
• Grumman HU-16 Albatross („Albert” w wojsku) – 10 w latach 1960–1970
• Canadair CL-84-1A Dynavert – 4 w latach 1965–1975 (eksperymentalny VSTOL)
• Lockheed CC-130E Hercules – 24 w latach 1965–2016
• de Havilland Canada CC-115 Buffalo – 15 w latach 1967-2022^[8]
• Dassault CC-117 Falcon – 8 w latach 1968–1989
• Boeing CC-137 Husky – 5 w latach 1970–1997
• De Havilland Canada CC-132 Dash-7/CC-132R – 4 w latach 1979–1988
• Beechcraft King Air – 3 w latach 1991–1995

Śmigłowce

• Boeing Vertol CH-113 Labrador - 6 w latach 1964–2002 (SAR)
• Boeing Vertol CH-113A Voyageur - 12 w latach 1964–1995
• Bell CH-118 Iroquois - 10 w latach 1968–1995
• Bell CH-136 Kiowa - 74 w latach 1971–1995
• Bell CH-135 Twin Huey - 50 w latach 1971–1999
• Boeing CH-147C Chinook - 8 w latach 1974–1992
• Boeing CH-147D Chinook - 7 w latach 2008–2011

BSL

• SAGEM/Oerlikon CU-161 - 23 w latach 2003–2009

• Oficjalna strona Royal Canadian Air Force