Szczawik zajęczy

Obecnie Szczawik zajęczy jest tematem szeroko omawianym i badanym w różnych obszarach. Jego znaczenie zyskało na znaczeniu w ostatnich latach, będąc przedmiotem debaty w kręgach akademickich, politycznych i społecznych. Szczawik zajęczy przykuł uwagę zarówno ekspertów, jak i obywateli, generując rosnące zainteresowanie zrozumieniem jego implikacji i konsekwencji. W tym artykule szczegółowo zbadamy temat Szczawik zajęczy, zajmując się jego różnymi aspektami i oferując szczegółową analizę jego wpływu na dzisiejsze społeczeństwo. Poprzez podejście multidyscyplinarne będziemy starali się rzucić światło na kluczowe aspekty Szczawik zajęczy i przeanalizować jego znaczenie we współczesnym świecie.

Szczawik zajęczy
Ilustracja
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

różopodobne

Rząd

szczawikowce

Rodzina

szczawikowate

Rodzaj

szczawik

Gatunek

szczawik zajęczy

Nazwa systematyczna
Oxalis acetosella L.
Sp. Pl.: 433 (1753)[3]
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku
Pokrój

Szczawik zajęczy (Oxalis acetosella L.) – gatunek rośliny z rodziny szczawikowatych (Oxalidaceae). Występuje w strefie umiarkowanej Europy i Azji. W Polsce pospolity gatunek rodzimy.

Zasięg geograficzny

Zasięg gatunku obejmuje niemal całą Europę z wyjątkiem jej południowych krańców (na północy sięga po Islandię i północną Rosję). W Azji rośnie w północnej i środkowej części kontynentu, na południu na obszarach górskich (Kaukaz, Himalaje), na wschodzie sięga po Japonię i Kamczatkę[3].

W Polsce jest to roślina pospolita w całym kraju[4].

Morfologia

Pokrój
Niewielka roślina zielna osiągająca 8-15 cm wysokości[5].
Łodyga
Cienka, pełzająca, wykształca cienkie rozłogi.
Liście
Trójlistkowe, przypominają swym wyglądem liście koniczyny[5]. Wszystkie odziomkowe. Listki odwrotnie sercowate z krótkimi ogonkami.
Kwiaty
Kwiaty promieniste, 5-krotne. Tworzą się pojedynczo na długich szypułkach, dłuższych od liści, w których górnej części występują dwa drobne listki (przykwiatki). Płatków korony jest 5, barwy białej, rzadziej mniej lub bardziej różowej, z fioletowymi żyłkami, z żółtą plamką u nasady[5]. Działki kielicha krótkie, zrośnięte nieco u nasady. Pręcików jest 10, zrośniętych u nasady[5]. Słupek z 5-komorową zalążnią i 5 szyjkami[5].
Owoce
Wydłużone, 5-kanciaste torebki[5]. Nasiona jajowate o zaostrzonych końcach.
  • Liście
    Liście
  • Złożone liście
    Złożone liście
  • Kwiat
    Kwiat
  • Owoc
    Owoc

Biologia i ekologia

Bylina, geofit i hemikryptofit[6]. Kwitnie od kwietnia do maja[5]. Rośliny te wydzielają nektar we wgłębieniu u podstawy płatków. Zwabione do niego muchy i chrząszcze dokonują zapylenia krzyżowego. Rośliny te wytwarzają także niepozorne kwiaty klejstogamiczne, które są samopylne[5].

Nasiona wyrzucane są z pękającej torebki na odległość do 2,3 m. Łupina tej torebki jest dwuwarstwowa – od wewnątrz twarda, od zewnątrz mięsista. Komórki warstwy zewnętrznej pęcznieją tak, że ciśnienie w ich wnętrzu osiąga 17-18 atmosfer. W efekcie działania takich sił łupina torebki gwałtownie się rozrywa, a wywijając się wyrzuca nasiona[7].

Listki szczawika w czasie zmroku i przy niepogodzie stulają się i zwieszają[5]. Zjawisko to zwane jest "snem roślin" i przyczynia się do regulacji wyparowywania wody przez roślinę.

Rośliny tego gatunku występują w cienistych lasach liściastych, mieszanych i borach iglastych. Są to rośliny kwasolubne i cieniolubne, preferujące dość żyzne siedliska[5].

Zastosowanie

Roślina lecznicza
  • Surowiec zielarski: liście i kwiaty
  • Działanie: właściwości moczopędne, a także źródło witaminy C.
  • Stosowanie: przykładać stłuczone liście na rany. W stanach zapalnych dziąseł żuć świeże liście. Napój ze świeżych liści obniża gorączkę i działa moczopędnie oraz uzupełnia niedobór witaminy C.
  • Używany był dawniej w lecznictwie jako odtrutka przy zatruciach arsenem i rtęcią, przy zaburzeniach menstruacji u kobiet oraz do leczenia krzywicy i miażdżycy.
  • Zbiór i suszenie: liście zbiera się na wiosnę i wczesnym latem. Suszy się w warunkach naturalnych.
Przeciwwskazania
Nie należy szczawika spożywać przy chorobach nerek, dróg moczowych i gruźlicy. Duże dawki mogą mieć działanie toksyczne.
Inne zastosowania
  • Dawniej używany był do farbowania tkanin, jako środek czyszczący, a także wytwarzano z niego kwas mrówkowy.
  • Z liści przyrządzano dawniej sałatki, zupy i napoje orzeźwiające.

Skład chemiczny

Ze względu na stosunkowo wysoką zawartość szczawianów, roślina ta powinna być spożywana z umiarem. Zawartość szczawianów w szczawiku zajęczym jest podobna jak w szpinaku, lecz większa niż w kapuście czy sałacie[8].

Wykazano, że liście szczawika są bogatym źródłem antyoksydantów[9], których zawartość zależy od wieku rośliny. 100 g surowych liści zawiera m.in.:

Przypisy

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 (ang.).
  2. ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– (ang.).
  3. ↑ a b c Oxalis acetosella L., Plants of the World Online , Royal Botanic Gardens, Kew .
  4. ↑ Atlas rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce, Adam Zając, Maria Zając (red.), Kraków: Pracownia Chorologii Komputerowej Instytutu Botaniki Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2001, s. 391, ISBN 83-915161-1-3, OCLC 831024957.
  5. ↑ a b c d e f g h i j Jakub Mowszowicz, Flora wiosenna, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, 1979, s. 64, ISBN 83-02-00322-0 (pol.).
  6. ↑ Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.
  7. ↑ Zbigniew Podbielkowski, Maria Podbielkowska: Przystosowania roślin do środowiska. Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, 1992, s. 480. ISBN 83-02-04299-4.
  8. ↑ Roswitha Siener, Ruth Hönow, Ana Seidler, Susanne Voss i inni. Oxalate contents of species of the Polygonaceae, Amaranthaceae and Chenopodiaceae families. „Food Chemistry”. 98 (2), s. 220–224, 2006. DOI: 10.1016/j.foodchem.2005.05.059. ISSN 0308-8146. 
  9. ↑ Helena Šircelj, Maja Mikulič-Petkovšek, Franc Batič. Antioxidants in spring leaves of Oxalis acetosella L.. „Food Chemistry”. 123 (2), s. 351–357, 2010. DOI: 10.1016/j.foodchem.2010.04.042. ISSN 0308-8146. 

Bibliografia

  • František Činčura, Viera Feráková, Jozef Májovský, Ladislav Šomšák, Ján Záborský: Pospolite rośliny środkowej Europy. Jindřich Krejča, Magdaléna Záborská (ilustracje). Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1990. ISBN 83-09-01473-2.
  • Jindřich Krejča, Jan Macků: Atlas roślin leczniczych. Warszawa: Zakł. Nar. im. Ossolińskich, 1989. ISBN 83-04-03281-3.
  • Tadeusz Traczyk: Rośliny lasu liściastego. Warszawa: PZWS, 1959.