Teoria wyboru publicznego

W dzisiejszym świecie Teoria wyboru publicznego to kwestia, która nabrała dużego znaczenia w społeczeństwie. Od dłuższego czasu Teoria wyboru publicznego jest przedmiotem debaty i dyskusji, ponieważ jego wpływ obejmuje różne aspekty życia codziennego. Niezależnie od tego, czy chodzi o sferę osobistą, zawodową, kulturową czy społeczną, Teoria wyboru publicznego stał się tematem, który nie pozostawia nikogo obojętnym. Jego znaczenie polega na wpływie na nasze decyzje, sposób, w jaki postrzegamy otaczający nas świat i nasze relacje z innymi. W tym artykule dokładnie przeanalizujemy koncepcję Teoria wyboru publicznego i jej wpływ na nasze codzienne życie, aby lepiej zrozumieć jego znaczenie i móc przeanalizować jego znaczenie dzisiaj.

Nie mylić z: Teoria wyboru społecznego.

.

Teoria wyboru publicznego – bada przede wszystkim proces kształtowania instytucji w sferze polityki. Można zaliczyć ją do ekonomii instytucjonalnej, a zwłaszcza do jej nurtu zwanego nową ekonomią instytucjonalną[1].

Teoria wyboru publicznego wykorzystuje wiele osiągnięć z zakresu normatywnej teorii wyboru społecznego, która rozwija się głównie w kierunku teorii opisowo-wyjaśniającej i predykcyjnej. Posługuje się ona tymi samymi prawami, jakich ekonomiści używają do analizy ludzkich zachowań na rynku. Ekonomiści ci zakładają, że ludzie motywowani są tylko przez swój własny interes. I chociaż czasami działają w pewien sposób w trosce o dobro innych ludzi, dominującym bodźcem zachowania są własne interesy. Nie ma znaczenia, czy chodzi o pracownika, pracodawcę, czy konsumenta. Ekonomiści badający teorię wyboru publicznego przyjmują to samo założenie – nawet ludzie zajmujący się polityką, mimo że mają na celu dobro innych, w głównej mierze i tak myślą tylko o swoim interesie.

Teoria wyboru publicznego korzysta z badań empirycznych i stanowi ważną podstawę decyzji strategicznych i planistycznych. Jest istotnym i coraz powszechniejszym źródłem wiedzy o mechanizmach i prawidłowościach funkcjonowania społeczeństwa. Znaczna część tej teorii dotyczy wyboru metod głosowania i agregacji preferencji indywidualnych.

Mając podstawy w ekonomii neoklasycznej, znalazła szerokie zastosowanie m.in. w socjologii. Teorię tę uważa się za szczególną postać teorii racjonalnego wyboru.

Początki teorii i przedstawiciele

Teoria ta rozwinęła się przede wszystkim w Stanach Zjednoczonych, gdzie istnieją jej największe szkoły: szkoła Virginii, szkoła Chicago i szkoła Rochester[2]. Za prekursora badań nad tą teorią uważa się jednak Duncana Blacka, profesora Glasgow University, którego artykuł „On the Rationale of Group Decision Making” był inspiracją dla wielu badaczy i nadal należy do kanonu podstawowych lektur z dziedziny teorii wyboru publicznego. Teorią tą zajmowali się również James M. Buchanan, Gordon Tullock i Kenneth Arrow.

Zasięg teorii wyboru publicznego

Sfera zainteresowań teorii wyboru publicznego
  • problematyka związana z głosowaniem
  • wybór w warunkach demokracji
  • teoria umowy społecznej i ładu konstytucyjnego
    • źródła umowy społecznej jako podstawy instytucjonalizacji życia społecznego
    • instytucjonalne fundamenty sprawiedliwego ładu społecznego
    • ekonomia polityczna ładu konstytucyjnego
    • konstytucyjne uprawnienia obywateli i ekonomiczne skutki tych uprawnień
  • ekonomiczna teoria władzy ustawodawczej, wykonawczej i sądowniczej
  • teoria grup interesu i koalicji dystrybucyjnych
    • ekonomiczne motywy i warunki działań zbiorowych
    • analiza skuteczności i efektywności grup interesu
    • wpływ działalności grup interesu na efektywność gospodarki narodowej
    • pozytywne i negatywne skutki lobbingu
    • grupy interesu a stabilność instytucjonalna gospodarki
  • teoria pogoni za rentą
    • metody ograniczania zjawiska pogoni za rentą polityczną
    • analiza negatywnego wpływu pogoni za rentą polityczną na poziom dobrobytu
    • sposoby uzyskiwania renty politycznej
    • renty ekonomiczne i renty polityczne: ich źródła oraz efekty społeczno-gospodarcze

Fundamenty teorii

Fundamentami tej teorii są następujące elementy:

  • indywidualizm metodologiczny
  • zasada maksymalizacji lub optymalizacji
  • koncepcja optimum społecznego
  • koncepcja równowagi systemu
  • koncepcja kapitału społecznego
  • koncepcja instytucji
  • założenie o społecznych źródłach uprawnień
  • możliwość poprawy użyteczności przez zrzeczenie się kontroli

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ Wykład 6. Nowa ekonomia instytucjonalna – wybrane aspekty. uw.edu.pl. . .
  2. ↑ Marcin Smaga, Tadeusz Włudyka: Instytucje gospodarki rynkowej. Wolters Kluwer, 2012, s. 56–57. ISBN 978-83-264-4707-5.

Bibliografia