Trzeciorzęd
W obecnym kontekście Trzeciorzęd stał się istotnym tematem cieszącym się dużym zainteresowaniem szerokiego spektrum społeczeństwa. Niezależnie od tego, czy ze względu na swój wpływ na społeczeństwo, znaczenie historyczne czy wpływ na polu zawodowym, Trzeciorzęd przykuł uwagę ludzi w różnym wieku, kulturach i zawodach. W tym artykule szczegółowo zbadamy różne aspekty związane z Trzeciorzęd, od jego początków do dzisiejszej pozycji. Przeanalizujemy jego znaczenie, implikacje oraz to, jak ukształtowało lub będzie kształtować otaczający nas świat. Niezależnie od Twojej wcześniejszej wiedzy na temat Trzeciorzęd, ten artykuł dostarczy Ci cennych informacji i zachęci do zastanowienia się nad jego znaczeniem w Twoim życiu.
| Okres poprzedzający |
Okres/podokres omawiany | Okres następny | |
| kreda | trzeciorzęd | neogen | czwartorzęd |
| paleogen | |||
| tabela stratygraficzna | |||
Trzeciorzęd – według starszych wersji periodyzacji starszy okres ery kenozoicznej, od 65 do 1,8 mln lat temu. Dzieli się na:
Według podziału dokonanego przez Międzynarodową Unię Nauk Geologicznych w 2004 r. (z późniejszymi poprawkami) trzeciorzęd nie istnieje, era kenozoiczna dzieli się na paleogen, neogen i czwartorzęd (poszerzony o najmłodszy wiek pliocenu, gelas).
Geologia
W trzeciorzędzie oceany i kontynenty przybrały kształt zbliżony do współczesnego:
- Tetyda uległa ostatecznemu zamknięciu,
- Dekan przyłączył się do Azji
- Australia oderwała się od Antarktydy
- obie Ameryki połączyły się ze sobą Przesmykiem Panamskim.
- orogeneza alpejska doprowadziła do wypiętrzenia Alp, Karpat, Gór Dynarskich, Pirenejów, Apeninów, Atlasu, Kordylierów, Andów, Himalajów i Kaukazu
- Antarktyda pokrywa się lodem
- powstają rzeki w dzisiejszym ich układzie (w przybliżeniu)
Typowymi skałami trzeciorzędowymi są: flisz, wapienie numulitowe, osady chemiczne (sól kamienna, sole potasowe) oraz utwory lądowe (piaski, węgiel brunatny).
Flora trzeciorzędu
Okres trzeciorzędu charakteryzuje się gwałtownym rozwojem roślin okrytozalążkowych.
Fauna trzeciorzędu
- morza:
- szybko rozwijają się otwornice, otwornice planktoniczne są podstawą podziału stratygraficznego zwłaszcza paleogenu, bardzo liczne i ekspansywne są też otwornice bentoniczne, w tym gatunki o wielkich (do 15 cm) skorupkach, np. (wapienie numulitowe), o dużym znaczeniu skałotwórczym.
- bogata fauna małży, ślimaków i koralowców
- zróżnicowana fauna ryb, ekspansywny rozwój dominujących dziś ryb Teleostei, przy jednoczesnym upadku starszych grup ryb, typowych dla mezozoiku: kostnochrzęstnych i nowopłetwych. Rekiny są dalej liczną i znaczącą grupą, natomiast dochodzi do szybkiej radiacji płaszczek.
- lądy
- silne zróżnicowanie osiągają owady i pajęczaki
- gwałtownie przyśpiesza ewolucja ptaków
- ssaki stają się zwierzętami dominującymi. Pierwsza, dość niewielka faza szybkiego rozwoju ssaków następuje na początku paleocenu, bezpośrednio po wielkim wymieraniu u schyłku kredy, jednak zasadnicza faza radiacji i powstanie większości współczesnych rzędów miało miejsce w eocenie i oligocenie.
- w paleocenie pojawiają się prakopytne i pradrapieżne
- w eocenie pojawiają się pierwsze latające ssaki nietoperze i pierwsze ssaki morskie – walenie.
- w pliocenie pojawia się człowiek
Trzeciorzęd w Polsce
- odmłodzenie rzeźby i wypiętrzenie Sudetów
- powstają Karpaty
- roślinne torfowiska leśne i szuwarowe dają początek dzisiejszym złożom węgla brunatnego
- wskutek wyparowania wody morskiej (Morze Tetydy) w zapadlisku przedkarpackim powstają złoża soli kamiennej (Wieliczka, Bochnia) i siarki rodzimej (okolice Tarnobrzega)
