Ulica Wronia w Warszawie

W tym artykule poruszony zostanie temat Ulica Wronia w Warszawie, który przykuł uwagę różnych dyscyplin i obszarów badań. Ulica Wronia w Warszawie wzbudził zainteresowanie badaczy, naukowców, profesjonalistów i ogółu społeczeństwa ze względu na swoje dzisiejsze znaczenie i wpływ. W tym artykule zbadane zostaną różne aspekty związane ze zmienną Ulica Wronia w Warszawie, od jej historii i ewolucji po implikacje w bieżącym kontekście. Zostaną przeanalizowane różne perspektywy i podejścia, aby zapewnić wszechstronną i wzbogacającą wizję Ulica Wronia w Warszawie, w celu generowania większego zrozumienia i promowania świadomej debaty na ten temat.

Ulica Wronia w Warszawie
Wola
Ilustracja
Ulica Wronia przy ulicy Krochmalnej, widok w kierunku północnym (2023)
Państwo

 Polska

Miejscowość

Warszawa

Przebieg
ul. Ogrodowa
ul. Chłodna
ul. Krochmalna
światła ul. Grzybowska
ul. Łucka
ul. Prosta
ul. Pańska
ul. Srebrna
Położenie na mapie Warszawy
Mapa konturowa Warszawy, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „Ulica Wronia w Warszawie”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „Ulica Wronia w Warszawie”
Położenie na mapie województwa mazowieckiego
Mapa konturowa województwa mazowieckiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Ulica Wronia w Warszawie”
Ziemia52°13′55,2″N 20°59′09,9″E/52,231990 20,986083
Multimedia w Wikimedia Commons

Ulica Wronia – ulica w dzielnicy Wola w Warszawie.

Opis

Ulica została przeprowadzona przed 1770 rokiem[1]. Pierwotnie biegła od ulicy Pańskiej do ulicy Leszno[1]. Nazwę Wronia nadano w 1770 roku[2]. Była to jedna z nazw przyrodniczych nadanych warszawskim ulicom w tym okresie[3][a].

W XVIII wieku biegła wśród pól, glinianek i ogrodów[4]; w tym czasie była zabudowana nielicznymi drewnianymi domami i dworkami[1]. Pierwsze budynki murowane wniesiono na początku XIX wieku po stronie nieparzystej (zachodniej)[1].

W 1846 roku w zakupionych zabudowaniach browaru Schaeffera przy ul. Krochmalnej rozpoczęła działalność spółka Konstantego Schielego, Jan Henryk Klawe i Błażeja Haberbuscha (od 1866 roku pod firmą Haberbusch i Schiele)[5]. W kolejnych latach należący do niej teren powiększano, przejmując sąsiednie nieruchomości[5]. Przy ulicy Wroniej znajdowały się warsztaty bednarskie, kowalskie i stolarskie przedsiębiorstwa[6].

W 1864 roku ulica została wybrukowana[4]. Około 1868 roku[7] po jej wschodniej stronie, na osi ul. Siennej, utworzono plac Kaliksta Witkowskiego (w 1921 nazwę zmieniono na plac Kazimierza Wielkiego)[8], na którym działało targowisko[9]. Około 1875 roku ulica została przedłużona na południe do ulicy Srebrnej, a około 1880 roku na północ do ulicy Żytniej[4].

W latach 1880–1904 przy ulicy powstały kamienice i niewielkie fabryki[4]. Mieszkali tam głównie robotnicy zatrudnieni w przemyśle na Woli[1]. Ulica była terenem akcji bojowych podczas rewolucji 1905 roku[1].

W wyniku nalotu Luftwaffe 4 września 1939 roku pod gruzami dwóch zburzonych domów zginęło ok. 30 osób[10]. Od listopada 1940 roku[11][12] do grudnia 1941 roku na tyłach posesji po parzystej (wschodniej) stronie ulicy, między ulicami Leszno i Grzybowską, biegła granica warszawskiego getta[13][12]. W związku z przesunięciem granicy dzielnicy zamkniętej na środek ul. Żelaznej, w listopadzie 1941 roku zlikwidowano bramę do getta na rogu ulic Chłodnej i Wroniej[14].

Ulica była miejscem walk w czasie powstania warszawskiego[15]. Jej skrzyżowania z ulicami: Chłodną, Krochmalną i Grzybowską zostały zamknięte przez powstańców barykadami[16]. Najcięższe walki toczyły się 6 sierpnia 1944 roku o barykadę przy ulicy Chłodnej, którą nacierały główne siły niemieckie, przebijające się w kierunku Ogrodu Saskiego i pałacu Brühla[17][18]. W drugiej połowie sierpnia 1944 roku ulicą przebiegała linia frontu między oddziałami polskimi i niemieckimi[19].

W czasie II wojny światowej zniszczeniu uległa większość zabudowy[20][4]. Po wojnie ten fragment miasta był nazywany Dzikim Zachodem[21]. Na początku lat 90. XX wieku przy ulicy wciąż znajdowało się kilka zrujnowanych kamienic oraz puste place[4].

W 1948 roku ulicę przecięła trasa W-Z[20] (aleja gen. Karola Świerczewskiego, od 1991 roku aleja „Solidarności”)[4]. W latach 1948–1950[22][23] na terenie pomiędzy ulicami Towarową i Miedzianą, na którym znajdował się plac Kazimierza Wielkiego i południowy odcinek ulicy Wroniej[23], wzniesiono kompleks Domu Słowa Polskiego[24].

W 1983 roku[25] północny odcinek ulicy od ulicy Żytniej do ulicy Leszno przemianowano na skwer kard. Stefana Wyszyńskiego[4].

W opublikowanej w 2012 roku gminnej ewidencji zabytków ujęto kilka domów znajdujących się przy ulicy, w rejonie skrzyżowania z ulicą Krochmalną[26].

Ważniejsze obiekty

Obiekty nieistniejące

Uwagi

  1. ↑ Według Franciszka Sobieszczańskiego nadana nazwa ma związek z tym, że ulica przebiegała przez teren, które upodobały sobie wrony. Zob. Franciszek Maksymilian Sobieszczański: Warszawa. Wybór publikacji. T. 1. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1967, s. 431.

Przypisy

  1. ↑ a b c d e f Eugeniusz Szwankowski: Ulice i place Warszawy. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1970, s. 250.
  2. ↑ Kwiryna Handke: Słownik nazewnictwa Warszawy. Warszawa: Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy, 1998, s. 223. ISBN 83-86619-97X.
  3. ↑ Kwiryna Handke: Dzieje Warszawy nazwami pisane. Warszawa: Muzeum Historyczne m.st. Warszawy, 2011, s. 121. ISBN 978-83-62189-08-3.
  4. ↑ a b c d e f g h Encyklopedia Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994, s. 979. ISBN 83-01-08836-2.
  5. ↑ a b Joanna Wiśniewska: Pozostałości architektury przemysłowej na warszawskiej Woli − 2002. Warszawa: Muzeum Woli − Oddział Muzeum Historycznego m.st. Warszawy i Urząd Dzielnicy Warszawa Wola, 2002, s. 39. ISBN 83-88477-10-2.
  6. ↑ Joanna Niklewska: Browar na Krochmalnej czyli dzieje firmy Haberbuschów i Schielów Zeszyty Wolskie nr 2. Warszawa: Muzeum Woli − Oddział Muzeum Historycznego m.st. Warszawy i Urząd Dzielnicy Wola Gminy Warszawa-Centrum, 2000, s. 11. ISBN 83-88477-03-X.
  7. ↑ Encyklopedia Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994, s. 330. ISBN 83-01-08836-2.
  8. ↑ Kwiryna Handke: Słownik nazewnictwa Warszawy. Warszawa: Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy, 1998, s. 371. ISBN 83-86619-97X.
  9. ↑ Jarosław Zieliński: Atlas dawnej architektury ulic i placów Warszawy. Tom 11. Miechowska–Myśliwiecka. Warszawa: Biblioteka Towarzystwa Opieki nad Zabytkami, 2005, s. 13. ISBN 83-88372-30-0.
  10. ↑ Mieczysław Cieplewicz. Bombardowanie i ostrzeliwanie Warszawy we wrześniu 1939 r.. „Kronika Warszawy”. 4/48, s. 55, 1981. 
  11. ↑ Barbara Engelking, Jacek Leociak: Getto warszawskie. Przewodnik po nieistniejącym mieście. Warszawa: Stowarzyszenie Centrum Badań nad Zagładą Żydów, 2013, s. 91. ISBN 978-83-63444-27-3.
  12. ↑ a b Paweł E. Weszpiński: Mapa nr 1. Getto warszawskie. Granice przed wielką akcją likwidacyjną. Barbara Engelking, Jacek Leociak, Getto warszawskie. Przewodnik po nieistniejącym mieście. Warszawa: Stowarzyszenie Centrum Badań nad Zagładą Żydów, 2013. ISBN 978-83-63444-27-3.
  13. ↑ Barbara Engelking, Jacek Leociak: Getto warszawskie. Przewodnik po nieistniejącym mieście. Warszawa: Stowarzyszenie Centrum Badań nad Zagładą Żydów, 2013, s. 104, 108. ISBN 978-83-63444-27-3.
  14. ↑ Barbara Engelking, Jacek Leociak: Getto warszawskie. Przewodnik po nieistniejącym mieście. Warszawa: Stowarzyszenie Centrum Badań nad Zagładą Żydów, 2013, s. 105. ISBN 978-83-63444-27-3.
  15. ↑ Adam Borkiewicz: Powstanie warszawskie. Zarys działań natury wojskowej. Warszawa: Instytut wydawniczy PAX, 1969, s. 125−126, 276, 277, 279.
  16. ↑ Adam Borkiewicz: Powstanie warszawskie. Zarys działań natury wojskowej. Warszawa: Instytut wydawniczy PAX, 1969, s. 130.
  17. ↑ Adam Borkiewicz: Powstanie warszawskie. Zarys działań natury wojskowej. Warszawa: Instytut wydawniczy PAX, 1969, s. 131.
  18. ↑ Krzysztof Komorowski (red.): Warszawa walczy 1939–1945. Leksykon. Warszawa: Fundacja Polska Walczy i Wydawnictwo Bellona, 2015, s. 441. ISBN 978-83-1113474-4.
  19. ↑ Piotr Rozwadowski (red. nauk.): Wielka Ilustrowana Encyklopedia Powstania Warszawskiego. Tom 1. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona i Fundacja „Warszawa Walczy 1939–1945”, 2005, s. 95. ISBN 83-11-09261-3.
  20. ↑ a b Eugeniusz Szwankowski: Ulice i place Warszawy. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1970, s. 251.
  21. ↑ Spacerownik po Woli. 20 tras tematycznych, Warszawa: Urząd Dzielnicy Wola m.st. Warszawy, 2006, s. 6, 143, ISBN 978-83-911262-7-1 .
  22. ↑ Kronika wydarzeń w Warszawie 1945−1958. „Warszawskie Kalendarz Ilustrowany 1959”, s. 44, 1958. Wydawnictwo Tygodnika Ilustrowanego „Stolica”. 
  23. ↑ a b Encyklopedia Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994, s. 146. ISBN 83-01-08836-2.
  24. ↑ Michał Krasucki, Warszawskie dziedzictwo postindustrialne, Warszawa: Fundacja Hereditas, 2011, s. 302, ISBN 978-83-931723-5-1 .
  25. ↑ Kwiryna Handke: Słownik nazewnictwa Warszawy. Warszawa: Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy, 1998, s. 401. ISBN 83-86619-97X.
  26. ↑ Zarządzenie Nr 2998/2012 Prezydenta m.st. Warszawy z dnia 24.07.2012 r. w sprawie założenia ewidencji zabytków Miasta Stołecznego Warszawy .

Linki zewnętrzne