Wacław III

Wygląd przypnij ukryj

Ten artykuł od 2014-02 wymaga zweryfikowania podanych informacji.Należy podać wiarygodne źródła w formie przypisów bibliograficznych.
Część lub nawet wszystkie informacje w artykule mogą być nieprawdziwe. Jako pozbawione źródeł mogą zostać zakwestionowane i usunięte.
Sprawdź w źródłach: Encyklopedia PWN • Google Books • Google Scholar • Federacja Bibliotek Cyfrowych • BazHum • BazTech • RCIN • Internet Archive (texts / inlibrary)
Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

Wacław III



Król Węgier i Chorwacji
Okres	od 1301 do 1305
Koronacja	27 sierpnia 1301
Poprzednik	Andrzej III
Następca	Otto III
Król Czech
Okres	od 21 czerwca 1305 do 4 sierpnia 1306
Poprzednik	Wacław II
Następca	Henryk z Karyntii
Król Polski
Okres	od 21 czerwca 1305 do 4 sierpnia 1306
Poprzednik	Wacław II
Następca	Władysław I Łokietek
Dane biograficzne
Dynastia	Przemyślidzi
Data i miejsce urodzenia	6 października 1289 Praga
Data i miejsce śmierci	4 sierpnia 1306 Ołomuniec
Przyczyna śmierci	zabójstwo
Miejsce spoczynku	Zbrasław

Ojciec	Wacław II
Matka	Guta von Habsburg

Żona	Wiola Elżbieta
Dzieci	Elżbieta, opatka w Pustiměřu?

Wacław III (ur. 6 października 1289, zm. 4 sierpnia 1306, Ołomuniec) – król Węgier i Chorwacji w latach 1301–1305 (jako V. László, czyli Władysław V), król Czech w latach 1305–1306 oraz niekoronowany król Polski w latach 1305–1306. Ostatni przedstawiciel czeskiej dynastii Przemyślidów.

Razem z Bezprymem należy do grupy władców Polski najczęściej pomijanych w ich zestawieniach, co zostało opisane jako forma damnatio memoriae .

Pochodzenie

Wacław III był drugim synem pod względem starszeństwa (trzecim dzieckiem i jedynym synem, który dożył wieku dorosłego) króla czeskiego i polskiego Wacława II i pochodzącej z rodu Habsburgów Guty.

Rościsław Michajłowicz

Kunegunda Halicka

Anna Arpadówna

Wacław III

Albrecht IV Austriacki

Rudolf I Habsburg

Jadwiga z Kyburga

Guta von Habsburg

Burchard V von Hohenberg

Gertruda von Hohenberg

Mechtylda z Tybingi

Wojna o dziedzictwo po węgierskich Arpadach

Ziemie pod panowaniem Wacława II (Królestwo Czech i Polski) oraz Wacława III (Węgry) w roku 1301

Od wczesnych lat Wacław był kreowany przez ojca na dziedzica tronów – nie tylko czeskiego i polskiego (po 1300), ale także węgierskiego.

Szansa na przejęcie tronu węgierskiego po raz pierwszy pojawiła się na początku 1298 r., kiedy podczas zjazdu w Wiedniu (spotkali się tutaj Wacław II, król węgierski Andrzej III i Albrecht Austriacki, a omawiano m.in. sprawę detronizacji króla rzymskiego Adolfa) doszło do zaręczenia córki ostatniego władcy z dynastii Arpadów – Elżbiety z dziewięcioletnim wówczas Wacławem. W przyszłości małżeństwo to miało zapewnić Wacławowi III tron węgierski, w razie gdyby Andrzej nie doczekał się męskiego dziedzica.

Z pozoru prostą sprawę komplikował fakt ogłoszenia przez zbuntowanych przeciw Andrzejowi III możnowładców nowego kandydata na króla – pochodzącego z Neapolu a popieranego przez papieża Bonifacego VIII – Karola Roberta Andegaweńskiego. Mimo oporu Andrzeja III, Karol Robert pojawił się w czerwcu 1300. w dalmatyńskim Splicie, a jego władzę uznał arcybiskup ostrzyhomski Grzegorz oraz należąca do Węgier Chorwacja.

Niespodziewana śmierć 14 stycznia 1301 r. ostatniego króla z dynastii Arpadów, Andrzeja III, wbrew pozorom nie ułatwiła sprawy stronnictwu andegaweńskiemu zwłaszcza że dwaj potężni możnowładcy mający swoje dobra na Słowacji – Amadej Aba i Mateusz Czak, zajęli postawę wyczekującą.

Dodatkowo sprawa się skomplikowała, kiedy przeciwnicy Karola Roberta rozpoczęli rozmowy z Wacławem II w sprawie kandydatury jego jedynego syna na tron węgierski. W maju 1301 r. możni na sejmie w Budzie zdecydowali się na warunkowy wybór Wacław III na króla. Szczegółowe rozmowy toczyły się następnie w czeskim Brnie, gdzie Wacław II zgodził się ze wszystkimi postulatami strony węgierskiej, obracającymi się wokół zapewnienia miejscowym możnym decydującego wpływu na rządy na Węgrzech.

27 sierpnia 1301 r. w Białogrodzie Królewskim (Székesfehérvár) doszło do uroczystej koronacji Wacława III na króla Węgier z jednoczesnym przyjęciem przez władcę imienia Władysława V.

Do najważniejszych stronników młodziutkiego Wacława (Władysława) na Węgrzech należał arcybiskup Kalocsy i zarazem kanclerz królestwa – Jan. Innym bliskim współpracownikiem króla na Węgrzech był biskup krakowski – Jan Muskata.

Koronacja nie oznaczała końca kłopotów, gdyż Karol Robert oraz jego stronnictwo nie zamierzali rezygnować z pretensji do spadku po Arpadach. Nieocenioną pomocą dla Andegawenów wykazał się zwłaszcza legat papieski – kardynał Mikołaj Boccassini, który został później wybrany papieżem Benedyktem XI, groził opornym interdyktem i zaczął przeciągać na stronę Karola nowych stronników.

31 maja 1303 r. papież Bonifacy VIII zdecydował się użyć ostatecznych argumentów w sporze, detronizując „Władysława V”, zwalniając jego zwolenników ze wszelkich przysiąg i nakazując uznanie pod groźbą klątwy Karola Roberta za króla Węgier. Wkrótce do koalicji antyczeskiej dołączył również zaniepokojony wzrostem potęgi wasala król rzymski Albrecht Habsburg oraz szukający pomocy w walce przeciwko Wacławowi – Władysław Łokietek.

Próby ratowania sytuacji przez Wacława poprzez sojusz z królem francuskim Filipem IV Pięknym nie przyniosły spodziewanych rezultatów.

Rezygnacja z węgierskiego dziedzictwa, wojna w Polsce i śmierć Wacława II

Wacław III

W 1304 r. Wacław II zmuszony był zbrojnie interweniować na Węgrzech, jednak nie zdoławszy zmusić przeciwnika do decydującej bitwy, wobec groźby najazdu Albrechta Habsburga na Czechy, ostatecznie wycofał się, zabierając ze sobą syna, insygnia koronacyjne królów węgierskich oraz grupę miejscowych możnych jako zakładników, co zresztą ostatecznie pogrążyło popularność Przemyślidów.

Wacław III, rycina z 1493 roku

Jednocześnie, dzięki pomocy węgierskich wrogów Wacława, po Małopolsce zaczęły krążyć wojska Władysława Łokietka, który jeszcze w 1304 r. zajął Wiślicę. Wprawdzie Wacławowi udało się odeprzeć koordynowany z dwóch stron najazd Albrechta Habsburga i Karola Roberta, lecz coraz pewniejsze wydawało się, że trzech tronów Przemyślidzi nie są w stanie utrzymać. W tej sytuacji Wacław II przekazał swoje prawa do Korony Świętego Stefana księciu Dolnej Bawarii Ottonowi III, który po kądzieli był wnukiem Beli IV

21 czerwca 1305 r. zmarł Wacław II, pozostawiając w rękach szesnastoletniego syna państwo szczelnie otoczone czyhającymi na błąd wrogami.

Samodzielne rządy Wacława III, przygotowania do interwencji w Polsce

Młody król rządy rozpoczął od odsunięcia od władzy doradców ojca z Piotrem Aspeltem na czele. Głównymi pomocnikami Wacława III zostały osoby młodego pokolenia – kanclerz Piotr Angeli oraz rycerz Rajmund z Lichtenburga, którzy (według kronik) mieli na niego demoralizujący wpływ, co miało w krótkim czasie doprowadzić do upadku potęgi Przemyślidów.

Biorąc to pod uwagę, pierwsze posunięcia polityczne Wacława III można jednak uznać za udane. W sierpniu 1305 r. król zawarł mianowicie pokój z Albrechtem Habsburgiem w zamian za zwrot zastawionego wcześniej przez cesarstwo Chebu.

Również w stosunkach z Węgrami doszło do uspokojenia, na skutek zrzeczenia się przez Wacława pretensji do tronu na rzecz księcia dolnobawarskiego – Ottona Wittelsbacha (król oddał mu m.in. węgierskie klejnoty koronne), który teraz stanął na czele opozycji antyandegaweńskiej. Dzięki temu Wacław III wyplątał się z konfliktu węgierskiego, nie tracąc przy tym okazji do zemsty na przeciwniku. Innym sukcesem Wacława było wydanie swojej siostry Anny za księcia Karyntii i Tyrolu – Henryka, co umożliwiło mu znalezienie sojusznika na wrogim dotychczas terenie.

Fatalnie za to układała się sytuacja w Polsce, gdzie usamodzielnili się książęta kujawscy, Sandomierszczyznę i większość ziemi krakowskiej opanował Władysław Łokietek, zaś do Wielkopolski wkroczyły konkurujące ze sobą oddziały Henryka III głogowskiego i Bolesława III Rozrzutnego (obaj ostatni przyjęli zresztą tytuły „dziedzica Królestwa Polskiego”). Tylko dzięki ich wzajemnej rywalizacji rządy czeskie w Polsce nie uległy jeszcze całkowitej likwidacji.

Do ostrych walk doszło zwłaszcza na Kujawach, gdzie interesów Wacława pilnował starosta Paweł z Pausteina. Ostatecznie, w wyniku mediacji Krzyżaków, w styczniu 1306 r. udało się zawrzeć rozejm.

Polski, w przeciwieństwie do Węgier, Wacław III nie zamierzał jednak odpuszczać. 5 października 1305 r. młody Przemyślida zawarł małżeństwo z córką księcia cieszyńskiego, Mieszka – Wiolą Elżbietą, co miało zapewnić mu sojusz z książętami górnośląskimi. Następnie król wszedł w kontakty z Krzyżakami i Brandenburgią.

Szczególnie kontakty z tymi ostatnimi miały okazać się groźne, gdyż Wacław, nie widząc szans utrzymania w swoich rękach odległego Pomorza Gdańskiego, zdecydował się układem z 8 sierpnia 1305 r. odstąpić to terytorium Askańczykom w zamian za bliższą Czechom Miśnię.

Ostatecznie z nieznanych przyczyn układ nie wszedł w życie, ale fakt kupczenia częścią dziedzictwa nie przyniósł Wacławowi nowych zwolenników.

Wiosną 1306 r. realna władza Wacława w Polsce skurczyła się do kilku ośrodków nieopanowanych jeszcze przez Władysława Łokietka, Henryka Głogowskiego i Bolesława Legnickiego i jasne stało się, że tylko interwencja zbrojna może ten stan zmienić.

Zamordowanie Wacława III w Ołomuńcu, bilans jego panowania

Tablica ku czci Wacława III w Ołomuńcu

Pomnik Wacława III. Obecnie w podziemiach katedry w Ołomuńcu

Przygotowującego się do wyprawy na Polskę Wacława III zaskoczyła w Ołomuńcu na Morawach skrytobójcza śmierć z rąk najemnego niemieckiego żołnierza – Konrada z Botenštejnu, który zadał królowi, odpoczywającemu w gościnie u komornika morawskiego Albrechta ze Sternberga, trzy ciosy sztyletem.

Nigdy nie dowiedziano się, na czyje zlecenie działał morderca, gdyż ten – natychmiast po schwytaniu – został zabity. Oskarżenia wobec króla niemieckiego Albrechta Habsburga, Władysława Łokietka, bądź odsuniętych od władzy możnych czeskich na zawsze muszą więc pozostać w sferze przypuszczeń, zwłaszcza że wszelkie ewentualne ślady zostały skutecznie zatarte na skutek rabunku, jakiego dopuścili się żołnierze na wieść o śmierci króla.

Wacław III był ostatnim władcą czeskim z dynastii Przemyślidów, rządzącej Czechami przeszło sześć wieków (licząc od legendarnego Przemysła). Wprawdzie żył jeszcze przyrodni brat Wacława II, książę opawski Mikołaj I, od którego wywodziła się linia książąt śląskich (wygasła dopiero w 1521 r.), ale ponieważ książę pochodził z pozamałżeńskiego związku Przemysła Ottokara II, nie miał żadnych praw do następstwa w Pradze. Żył także nieślubny syn Wacława II Jan Volek, ale i on nie miał praw do następstwa. Wacław III miał być może nieślubną córkę Elżbietę.

Rządy Wacława III są zazwyczaj postrzegane przez historyków negatywnie. Czyni się młodego, wykształconego władcę (znał język czeski, niemiecki, węgierski i łacinę) odpowiedzialnym za upadek imperium ojca, nie zwracając uwagi na to, że już za życia Wacława II niezwykle agresywna polityka spowodowała izolację polityczną Przemyślidów.

Wacław III pochowany jest w bazylice Św. Jakuba w Zbrasławiu, dzielnicy Pragi

Przypisy

↑ KarolinaK. Mroziewicz KarolinaK., Same Kings, Different Narratives: Illustrated Catalogues of Rulers of Poland, Bohemia and Hungary in the Sixteenth and Seventeenth Centuries, „Zeitschrift für Ostmitteleuropa-Forschung”, 69 (1), 2020, s. 30 (ang.).

Władcy Węgier

Książęta Węgier

Arpadowie	Arpad (896–907) Tarhos (907 – po 922) Zoltán (907–947) Fajsz (947–955) Taksony (955–970) Gejza (970–997) Stefan I Święty (997–1000/1001)

Królowie Węgier

Arpadowie	Stefan I Święty (1000 lub 1001–1038) Piotr Orseolo (1038–1041) Samuel Aba (1041–1044) Piotr Orseolo (1044–1046) Andrzej I (1046–1061) Bela I (1061–1063) Salomon (1063–1074) Gejza I (1074–1077) Władysław I Święty (1077–1095) Koloman Uczony (1095–1116) Stefan II (1116–1131) Bela II Ślepy (1131–1141) Gejza II (1141–1162) Stefan III (1162–1162) Władysław II (1162–1163) Stefan IV (1163–1165) Stefan III (1163–1172) Bela III (1172–1196) Emeryk (1196–1204) Władysław III (1204–1205) Andrzej II (1205–1235) Bela IV (1235–1270) Stefan V (1270–1272) Władysław IV Kumańczyk (1272–1290) Andrzej III (1290–1301)
Przemyślidzi	Wacław Czeski (Władysław V) (1301–1305)
Wittelsbachowie	Otton (Bela V) (1305–1308)
Andegawenowie	Karol Martel Andegaweński (tytularny 1290–1295) Karol I Robert (1310–1342) Ludwik I Wielki (1342–1382) Maria I (1382–1385) Karol II Mały (1385–1386) Maria I (1386–1395)
Luksemburgowie	Zygmunt (1387–1437)
Andegawenowie	Władysław Neapolitański (tytularny 1403–1414)
Habsburgowie	Albrecht I (1437–1439)
Jagiellonowie	Władysław I (1440–1444)
Habsburgowie	Władysław V Pogrobowiec (1444–1457)
Hunyady	János Hunyady (regent 1446–1453) Maciej Korwin (1458–1490)
Jagiellonowie	Władysław II (1490–1516) Ludwik II (1516–1526)
Zapolyowie	Jan I (1526–1540) Jan II Zygmunt (1540–1571)
Habsburgowie	Ferdynand I (1526–1564) Maksymilian II (1564–1576) Rudolf I (1576–1608) Maciej II (1608–1619) Ferdynand II (1619–1637) Ferdynand III (1637–1657) Ferdynand IV (1647–1654) Leopold I (1657–1705) Józef I (1705–1711) Karol III (1711–1740) Maria II Teresa (1740–1780)
Habsburgowie- Lotaryńscy	Józef II (1780–1790) Leopold II (1790–1792) Franciszek I (1792–1835) Ferdynand V (1835–1848) Franciszek Józef I (1848–1916) Karol IV (1916–1918)

Władcy Czech

Księstwo
Czech
(870-1198)

Przemyślidzi	Borzywoj I (870–889) Spitygniew I (891–915) Wratysław I (915–921) Wacław I Święty (921–935) Bolesław I Okrutny (935–972) Bolesław II Pobożny (972–999) Bolesław III Rudy (999–1002) Władywoj (1002–1003) Jaromir (1003) Bolesław III Rudy (1003)
Piastowie	Bolesław IV Chrobry (1003–1004)
Przemyślidzi	Jaromir (1004–1012) Oldrzych (1012–1033) Jaromir (1033–1034) Oldrzych (1034) Brzetysław I (1034–1055) Spitygniew II (1055–1061) Wratysław II (1061-1085, król 1085–1092) Konrad I Brneński (1092) Brzetysław II (1092–1100) Borzywoj II (1100–1107) Świętopełk (1107–1109) Władysław I (1109–1117) Borzywoj II (1117–1120) Władysław I (1120–1125) Sobiesław I (1125–1140) Władysław II (1140-1158, król 1158–1172) Fryderyk (1172–1173) Sobiesław II (1173–1178) Fryderyk (1178–1189) Konrad II Otto (1189–1191) Wacław II (1191–1192) Przemysł Ottokar I (1192–1193) Henryk Brzetysław (1193–1197) Władysław III Henryk (1197) Przemysł Ottokar I (1197–1198)

Królestwo
Czech
(1198-1918)

Przemyślidzi	Przemysł Ottokar I (1198–1230) Wacław I (1230–1253) Przemysł Ottokar II (1253–1278) Wacław II (1278–1305) Wacław III (1305–1306)
Dyn. karyncka	Henryk Karyncki (1306)
Habsburgowie	Rudolf III Habsburg (1306–1307)
Dyn. karyncka	Henryk Karyncki (1307–1310)
Luksemburgowie	Jan Luksemburski (1310–1346) Karol IV (I) (1346–1378) Wacław IV Luksemburski (1378–1419) Zygmunt (1419–1437)
Habsburgowie	Albrecht I (1438–1439) Władysław I Pogrobowiec (1440–1457)
Inni	Jerzy z Podiebradów (1458–1471) Maciej Korwin (1469–1490)
Jagiellonowie	Władysław II Jagiellończyk (1471–1516) Ludwik I (1516–1526)
Habsburgowie	Ferdynand I (1526–1564) Maksymilian I (1564–1576) Rudolf II (1576–1611) Maciej (II) (1611–1619) Ferdynand II (1619)
Wittelsbachowie	Fryderyk (1619–1620)
Habsburgowie	Ferdynand II (1620–1637) Ferdynand III (1637–1657) Ferdynand IV (1646–1654) Leopold I (1657–1705) Józef I (1705–1711) Karol II (1711–1740)
Wittelsbachowie	Karol III (1741–1743)
Habsburgowie	Maria Teresa (1740–1780)
Habsburgowie- Lotaryńscy	Józef II (1780–1790) Leopold II (1790–1792) Franciszek II (1792–1835) Ferdynand V Dobrotliwy (1835–1848) Franciszek Józef I (1848–1916) Karol III (1916–1918)

Władcy Chorwacji

Wczesne średniowiecze

Księstwo Dolnopanońskie

Ljudevit (ok. 810–823)
Ratimir (ok. 829–ok. 838)
Braslav (ok. 880–ok. 897/898)

Chorwacja Dalmatyńska

Wyszesław (II poł VIII w./początek IX w.)
Borna (II poł. VIII w./początek IX w.–820/821)
Władysław (ok. 820–ok. 835)
Misław (ok. 835/839–ok. 845/852)
Trpimir I (ok. 845/852–ok. 864)
Zdesław (864–864)
Domagoj (864–ok. 876)
Ilijko (ok. 876–878)
Zdesław (878–879)
Branimir (879–ok. 888/892)
Muncimir (ok. 888/892–ok. 910/914)
Tomisław (ok. 910/914–ok. 928/930)

Królestwo Chorwacji

Trpimirowicze	Tomisław I (910–928, król od 925) Trpimir II (928–935) Krzesimir I (935–945) Mirosław (945–949) Michał Krzesimir II (949–969) Stefan Držislaw (969–995) Świętosław Suronja (997–1000) Gojsław (1000–1020) Krzesimir III (1000–1030) Stefan I Krzesimirowicz (1030–1058) Piotr Krzesimir IV (1058–1075) Dymitr Zwonimir (1075–1088) Stefan II (1088–1091)
Svačic	Piotr (1093–1097)

Królestwo Chorwacji
(w unii z Węgrami)

Arpadowie	Koloman Uczony (1102–1116) Stefan II (1116–1131) Bela II Ślepy (1131–1141) Gejza II (1141–1162) Stefan III (1162–1162) Władysław II (1162–1163) Stefan IV (1163–1165) Stefan III (1163–1172) Bela III (1172–1196) Emeryk (1196–1204) Władysław III (1204–1205) Andrzej II (1205–1235) Bela IV (1235–1270) Stefan V (1270–1272) Władysław IV Kumańczyk (1272–1290) Andrzej III (1290–1301)
Przemyślidzi	Wacław Czeski (Władysław V) (1301–1305)
Wittelsbachowie	Otton (Bela V) (1305–1308)
Andegawenowie	Karol Martel Andegaweński (tytularny 1290–1295) Karol I Robert (1310–1342) Ludwik I Wielki (1342–1382) Maria I (1382–1385) Karol II Mały (1385–1386) Maria I (1386–1395)
Luksemburgowie	Zygmunt (1387–1437)
Andegawenowie	Władysław Neapolitański (tytularny 1403–1414)
Habsburgowie	Albrecht I (1437–1439)
Jagiellonowie	Władysław I (1440–1444)
Habsburgowie	Władysław V Pogrobowiec (1444–1457)
Hunyady	János Hunyady (regent 1446–1453) Maciej Korwin (1458–1490)
Jagiellonowie	Władysław II (1490–1516) Ludwik II (1516–1526)
Zapolyowie	Jan I (1526–1540) Jan II Zygmunt (1540–1571)
Habsburgowie	Ferdynand I (1526–1564) Maksymilian II (1564–1576) Rudolf I (1576–1608) Maciej II (1608–1619) Ferdynand II (1619–1637) Ferdynand III (1637–1657) Ferdynand IV (1647–1654) Leopold I (1657–1705) Józef I (1705–1711) Karol III (1711–1740) Maria II Teresa (1740–1780)
Habsburgowie- Lotaryńscy	Józef II (1780–1790) Leopold II (1790–1792) Franciszek I (1792–1835) Ferdynand V (1835–1848) Franciszek Józef I (1848–1916) Karol IV (1916–1918)

Niepodległe
Państwo
Chorwackie

Sabaudczycy	Tomisław II (1941–1943)

zobacz też: Banowie Chorwacji

Władcy łęczyccy i sieradzcy

Władcy Łęczycy i Sieradza	Konrad I mazowiecki (1231–1233, 1234-1247) Kazimierz I kujawski (1247–1261/1267) Siemowit I (1259–1260 w Sieradzu) Leszek Czarny (1261/1267–1288) Kazimierz II łęczycki (1288–1294 w Łęczycy) Władysław Łokietek (1288/1294–1300 w Sieradzu) Wacław II (1300–1305) Wacław III (1305–1306) Władysław I Łokietek (1306–1327)
Władcy łęczyccy	Konrad I mazowiecki (1233-1234) Bolesław dobrzyński (1327/1328–1328) Władysław Garbaty (1327/1328–1352)
Władcy sieradzcy	Bolesław I mazowiecki (1233-1234) Przemysł inowrocławski (1327–1339)

Władcy Pomorza Gdańskiego

Książęta gdańscy

Siemomysł (ok. 1046)
Świętobor I (ok. 1060–1106)
Świętopełk I (1106 – ok. 1113)

Zależni od książąt Polski

Sobiesławice	Sobiesław I gdański (ok. 1113 – ok. 1178) Sambor I gdański (ok. 1178–1205/1207) Grzymisław (? – 1200/1207) Mściwoj I gdański (ok. 1178–1213/1220) Świętopełk II Wielki (1213/1220 1266) Warcisław I świecki (1219/1220–1230) Racibor białogardzki (1219/1220-ok. 1262) Sambor II tczewski (1219/1220–1271) Mściwoj II (ok. 1260–1294) Warcisław II gdański (1266–1271)

Zjednoczone
Pomorze gdańskie

Sobiesławice	Mściwoj II (1271–1294)
Piastowie	Przemysł II (1294/1296–1296) Leszek inowrocławski (1296) Władysław I Łokietek (1296–1299)
Przemyślidzi	Wacław II (1299–1305) Wacław III (1305–1306)
Piastowie	Władysław I Łokietek (1306–1308/1309) Przemysł inowrocławski (1306–1309) Kazimierz III gniewkowski (1306–1309)

Władcy Kujaw

Władcy całych Kujaw	Bolesław (1194–1195) Mieszko Stary (1195–1198) Konrad I mazowiecki (1198–1233) i Leszek Biały (1199–1200) Kazimierz I kujawski (1233–1267)
Księstwo brzeskie	Kazimierz II łęczycki (1267–1288) Siemowit dobrzyński (1267–1288) Władysław Łokietek (1267–1300) Wacław (1300–1305) Wacław (1305–1306) Władysław Łokietek (1306–1332)
Księstwo inowrocławskie	Ziemomysł inowrocławski (1267–1271) Bolesław Pobożny (1271–1273) Leszek Czarny (1273–1278) Ziemomysł inowrocławski (1278–1287) Leszek inowrocławski (1287–1303 i 1312–1320/1324), Przemysł inowrocławski i Kazimierz III gniewkowski (1287–1314) Przemysł inowrocławski (1320/1324–1327) Władysław I Łokietek (1327–1332) Kazimierz Wielki (1333–1370) Kazimierz IV słupski (1370–1377) Władysław Opolczyk (1378–1392)
Księstwo bydgosko-wyszogrodzkie	Przemysł inowrocławski (1314–1327)
Księstwo gniewkowskie	Kazimierz III gniewkowski (1314–1347/1350) Władysław Biały (1347/1350–1363/1364) Kazimierz IV słupski (1370–1377) Władysław Opolczyk (1378–1392)

Władcy (nie posiadający realnej władzy nad Polską) noszący tytuł króla Polski

Wratysław II (1085–1092)
Sukcesorzy Wacława II	Wacław III Czeski (1305–1306) Henryk Karyncki (1306) Rudolf Habsburg (1306–1307) Henryk Karyncki (1307–1310) Jan Luksemburski (1310–1335)
Wybrani w podwójnych elekcjach	Maksymilian II Habsburg (1575–1576) Maksymilian III Habsburg (1587–1589) Franciszek Ludwik Burbon-Conti (1697)

Władcy Polski

Państwo polskie
do 1138

Piastowie

Mieszko I (ok. 960–992)
Bolesław I Chrobry (992–1025; król od 1025)
Mieszko II Lambert (1025–1031)
Bezprym (1031–1032)
Mieszko II Lambert (1032–1034)
Otto (1032–1033)
Dytryk (1032–1033)
Kazimierz I Odnowiciel (1034–1058)
Bolesław II Szczodry (1058–1079; król od 1076)
Władysław I Herman (1079–1102)
Mieszko Bolesławowic (1086–1089)
Zbigniew (1102–1107)
Bolesław III Krzywousty (1102–1138, do 1107 tylko książę dzielnicowy)

Państwo polskie
rozbicia dzielnicowego
(1138–1320)

Piastowie książęta zwierzchni	Władysław II Wygnaniec (1138–1146) Bolesław IV Kędzierzawy (1146–1173) Mieszko III Stary (1173–1177) Kazimierz II Sprawiedliwy (1177–1191) Mieszko III Stary (1191) Kazimierz II Sprawiedliwy (1191–1194) Leszek Biały (1194–1198) Mieszko III Stary (1198–1199) Leszek Biały (1199) Mieszko III Stary (1199–1202) Władysław III Laskonogi (1202–1202/1206) Leszek Biały (1202/1206–1210) Mieszko I Plątonogi (1210–1211) Leszek Biały (1211–1225) Henryk I Brodaty (1225) Leszek Biały (1225–1227)
Piastowie książęta krakowscy	Władysław III Laskonogi (1228–1231) Konrad I Mazowiecki (1228–1229) Henryk I Brodaty (1232–1238) Henryk II Pobożny (1238–1241) Bolesław Rogatka (1241) Konrad I mazowiecki (1241–1243) Bolesław V Wstydliwy (1243–1279) Leszek Czarny (1279–1288) Bolesław mazowiecki (1288) Henryk IV Probus (1288–1289) Bolesław mazowiecki (1289) Władysław I Łokietek (1289) Henryk IV Probus (1289–1290) Przemysł II (1290–1291, król 1295–1296)
Przemyślidzi	Wacław II (książę krakowski 1291–1305, król od 1300) Wacław III (1305–1306)
Piastowie	Władysław I Łokietek (1306–1320)

Królestwo Polskie
(1320–1569)

Piastowie	Władysław I Łokietek (1320–1333) Kazimierz III Wielki (1333–1370)
Andegawenowie	Ludwik I Węgierski (1370–1382) Jadwiga Andegaweńska (1384–1399)
Jagiellonowie	Władysław II Jagiełło (1386–1434) Władysław III Warneńczyk (1434–1444) Kazimierz IV Jagiellończyk (1447–1492) Jan I Olbracht (1492–1501) Aleksander I Jagiellończyk (1501–1506) Zygmunt I Stary (1506–1548) Zygmunt II August (1520/1548–1569)

Korona Królestwa Polskiego
jako część
Rzeczypospolitej Obojga Narodów
(1569–1795)

Jagiellonowie

Zygmunt II August (1569–1572)

Królowie elekcyjni

Henryk Walezy (1573–1575)
Anna Jagiellonka (1575–1586/1596)
Stefan Batory (1576–1586)
Zygmunt III Waza (1587–1632)
Władysław IV Waza (1632–1648)
Jan II Kazimierz Waza (1648–1668)
Michał Korybut Wiśniowiecki (1669–1673)
Jan III Sobieski (1674–1696)
August II Mocny (1697–1704)
Stanisław Leszczyński (1704–1709)
August II Mocny (1709–1733)
Stanisław Leszczyński (1733–1736)
August III Sas (1733–1763)
Stanisław August Poniatowski (1764–1795)

Satelickie monarchie polskie
Księstwo Warszawskie (1807-1815)
Królestwo Polskie (1815-1917)
Królestwo Polskie (1917-1918)

Wettynowie książęta warszawscy	Fryderyk August I (1807-1815)
Romanowowie królowie Polski	Aleksander I (1815-1825) Mikołaj I (1825-1855) Aleksander II (1855-1881) Aleksander III (1881-1894) Mikołaj II (1894-1917) Michał II (1917 de iure)
regenci królestwa	Rada Regencyjna (1917-1918) Józef Piłsudski (1918)

Zobacz też Legendarni władcy Polski Władcy ziem polskich w czasie zaborów

Uwaga: Pogrubioną czcionką zaznaczeni są władcy będący koronowanymi królami Polski.

Władcy Moraw Wielkie Morawy

Mojmirowice	Mojmir I (ok. 830–846) Rościsław (846–870) Sławomir (871) Świętopełk I Wielki (871–894) Mojmir II (894 – ok. 902/906) Świętopełk II (894 – ok. 903/906) Przedsław/Przyniosław (ok. 894/895–898)

Książęta Moraw

Przemyślidzi

Bolesław I Srogi (955–972)
Bolesław II Pobożny (972–999)
Bolesław III Rudy (999–1002)
Władywoj (1002–1003)

Piastowie

Bolesław I Chrobry (1003–1025)
Mieszko II Lambert (1025 – ok. 1030)

Przemyślidzi

Brzetysław I (ok. 1029–1033) Oldrzych (1033–1034) Brzetysław I (1034–1049) Spitygniew II (1049–1054)
Dzielnica Ołomuniecka	Wratysław (1054–1055) Spitygniew II (1055–1057) Wratysław (1057–1061) Otto I Piękny (1061–1086) Bolesław (1087–1091) Świętopełk i Otto II Czarny (1091–1107) Otto II Czarny (1107–1110) Władysław I (1110–1113) Otto II Czarny (1113–1126) Wacław Henryk (1126–1130) Sobiesław I (1130–1135) Lupold (1135–1137) Władysław (1137–1140) Otto III Detleb (1140–1160) Władysław II (1160–1162) Fryderyk (1162–1173) Oldrzych (1173–1177) Wacław II (1174–1179) Przemysł Ottokar I (1179–1182) Konrad III Otto (1182–1189) Włodzimierz i Brzetysław (1189 – przed 1200) Brzetysław (przed 1200 – przed 1201)
Dzielnica Brneńska	Konrad I (1054–1055) Spitygniew II (1055–1061) Konrad I (1061–1092) Oldrzych Brneński (1092–1099) Borzywoj II (1099–1101) Oldrzych Brneński (1101–1113) Władysław I (1113–1115) Sobiesław (1115–1123) Otto II Czarny (1123–1125) Wratysław Brneński (1125–1129) Sobiesław (1129–1130) Wratysław Brneński (1130–1156) Konrad II Znojemski (1156–przed 1161) Władysław II (przed 1161–1172) Fryderyk (1172–1173, książę Czech) Wacław II (1174–1179) Konrad III Otto (1179–1189, od 1182 margrabia) Spitygniew i Świętopełk (1189–1192) Władysław Henryk (1192–1194) Spitygniew i Świętopełk (1194–1198) Świętopełk (1199–1200)
Dzielnica Znojemska	Konrad I (1054–1055) Spitygniew II (1055–1061) Konrad I (1061–1092) Luitpold (1092–1099) Borzywoj II (1099–1101) Luitpold (1101–1112) Oldrzych Brneński (1112–1113) Sobiesław I (1113–1123) Konrad II Znojemski (1123–1128) Sobiesław I (1128–1134) Konrad II Znojemski (1134–1161) Konrad III Oto (1161–1191, od 1182 margrabia) Władysław Henryk (1192–1194) Henryk Brzetysław (1194–1197)

Margrabiowie Moraw

Przemyślidzi	Konrad III Otto (1182–1189) Władysław I Henryk (1192–1194, 1197–1122) Władysław II (1224–1227) Przemysł (1227–1239) Władysław III (1246–1247) Przemysł Ottokar II Wielki (1247–1278) Wacław II (1278–1305) Wacław III (1305–1306)
Dynastia Karyncka	Henryk Karyncki (1306)
Habsburgowie	Rudolf I (1306–1307)
Dynastia Karyncka	Henryk Karyncki (1307–1310)
Luksemburgowie	Jan (1310–1334) Karol (1334–1349) Jan Henryk (1349–1375) Jodok (1375–1411) Prokop (1375–1405) Jan Sobiesław (1375–1380) Wacław (1411–1419) Zygmunt (1419–1423)
Habsburgowie	Albrecht II Habsburg (1423–1439) Władysław Pogrobowiec (1440–1457)
Podiebradowie	Jerzy z Podiebradów (1458–1469)
Hunyady	Maciej Korwin (1469–1490)
Jagiellonowie	Władysław (1490–1516) Ludwik (1516–1526)
Habsburgowie	Ferdynand I (1526–1564) Maksymilian I (1564–1576) Rudolf II (1576–1608) Maciej (1608–1611/1619)

Kontrola autorytatywna (osoba):

Encyklopedie internetowe: