Welfowie

Wygląd przypnij ukryj

Welfowie (inaczej Gwelfowie, D’Este) – dwie dynastie panujące we Włoszech i Niemczech, ściśle ze sobą spokrewnione.

Pierwsza pochodzenia niemieckiego (Welfowie starsi) rządziła pod nazwą Welfów w krajach niemieckich oraz w Burgundii. Wygasła w połowie XI wieku. Druga dynastia jest pochodzenia włoskiego. Pod przejętą od poprzedniej, wygasłej dynastii, nazwą Welfów (Welfowie młodsi – potomkowie margrabiego Azzo II d’Este i jego pierwszej żony Kunegundy z Welfów) panowała w: Bawarii, Saksonii, potem Brunszwiku i Lüneburgu, a następnie Hanowerze oraz Wielkiej Brytanii (pod nazwą dynastii hanowerskiej).

Przedstawiciele tego rodu trzykrotnie nosili tytuł cesarski:

Pod nazwą d’Este (potomkowie margrabiego Azzo II d’Este i jego drugiej żony Garsendy) panowała w krajach włoskich: Ferrarze i Modenie. Wygasła w 1803 r.

Związki Welfów i d’Este

Welfowie starsi

Welf, hrabia

Este i Welfowie młodsi

Dzieje

Welfowie starsi

Założycielem rodu był hrabia Welf, żyjący w czasach karolińskich. Pierwszym znaczącym krokiem w karierze były śluby jego córek: Judyty z cesarzem Ludwikiem I Pobożnym, a Emmy z Ludwikiem Niemcem (synem Ludwika Pobożnego z poprzedniego małżeństwa). W drugiej połowie IX wieku ród podzielił się. Młodsza linia, tzw. Rudolfingowie, wywodząca się od Konrada I hr. Auxerre władała królestwem Burgundii w latach 888–1032. Po śmierci ostatniego króla Rudolfa III Próżniaka, królestwo zostało włączone do cesarstwa. Linia starsza wywodząca się od Welfa I, wygasła na ks. Karyntii Welfie III w 1055 r. Jego spadkobiercą został siostrzeniec Welf IV – założyciel drugiej, młodszej dynastii Welfów.

d’Este

Herb Księstwa Modeny

Początków tego rodu trzeba szukać w niewielkim miasteczku Este, położonym na południe od Padwy. Tam osiedlił się niejaki Alberto Azzo II, który zamek ten obrał na swą siedzibę. Jego przodkowie przywędrowali wraz z wojskiem Karola Wielkiego. W 1035 roku ożenił się z Kunegundą, siostrą karynckiego księcia Welfa III. Gdy ten zmarł bezpotomnie, syn tej pary Welf IV odziedziczył spadek po wuju. Był on założycielem drugiej dynastii Welfów. Po śmierci Kunegundy Albert Azzo II ożenił się po raz wtóry z Garsendą z Maine. Syn, który się urodził z tego związku, Fulko (zm. 1128) odziedziczył po ojcu dobra włoskie.

Potomek Fulka, Azzo VII w 1264 r. przyjął tytuł seniora Ferrary, a w 1288 r. jego wnuk Obizzo II seniora Modeny.

Tytuły książęce otrzymał w XV wieku Borso. W 1452 r. został on uznany przez cesarza Fryderyka III księciem Modeny, a w 1471 r. papież Paweł II nadał mu tytuł księcia Ferrary.

Po wygaśnięciu głównej linii rodu na Alfonsie II w 1597 r. spadkobiercą został jego kuzyn książę Cezary. Papież jednak nie uznał jego praw, ponieważ jego ojciec był bastardem księcia Alfonsa I (żoną Alfonsa I była słynna Lukrecja Borgia, córka papieża Aleksandra VI).

Ostatnim księciem Modeny z rodu d’Este był Herkules III. Utracił on swe księstwo w czasie wojen z rewolucyjną Francją w 1796 r. On sam zmarł w 1803 r. Spadkobiercą został arcyksiążę Ferdynand Karol, mąż Marii Beatrycze, córki Herkulesa. Zapoczątkowali oni nową linie Habsburg-d’Este (Dynastia Habsbursko-Lotaryńska)

Welfowie młodsi

Cesarz rzymsko-niemiecki Otto IV

Welf IV w 1070 r. otrzymał we władanie księstwo Bawarii (jako Welf I). W 1137 r. jego wnuk Henryk X Pyszny otrzymał księstwo Saksonii wraz z ręką Gertrudy córki cesarza Lotara III. Jego syn Henryk Lew stał się jednym z najpotężniejszych władców niemieckich. Jego rywalizacja z Hohenstaufami doprowadziła do utraty przez Henryka Lwa obydwu księstw w 1180 r. (Bawarię otrzymali Witelsbachowie, a Saksonię Askańczycy).

W 1198 r. syn Henryka Lwa, Otto IV Welf został wybrany na antykróla niemieckiego. Po śmierci króla Filipa Szwabskiego (z Hohenstaufów) został jedynym władcą Niemiec, a w 1209 r. koronowano go na cesarza. Zmarł bezpotomnie w 1218 r. jego brat i bratanek o imieniu Henryk władali krótko w Palatynacie. Młodszy brat Wilhelm otrzymał we władanie Lüneburg, a jego syn Otto I Dziecię został w 1235 r. uznany za księcia Brunszwiku i Lüneburga (Brunszwik nadał mu ówczesny cesarz Fryderyk II, w nagrodę, iż nie przystał na propozycję papieża Grzegorza IX aby obwołano go antykrólem).

Herb Księstwa Brunszwiku

Potomkowie Ottona I, dzielili się kilkakrotnie na linie. Stolicami osobnych księstw stawały się najczęściej: Brunszwik, Lüneburg, Wolfenbüttel, później także Celle, Calenberg i Hanower (zob. niż. Podziały terytorialne). Dziejopisarze wyróżniają trzy tzw. wielkie podziały. W 1252 r. po śmierci Ottona I w pierwszym – starym – podziale powstało osobne księstwo Brunszwiku i osobne Lüneburga. Drugi podział – tzw. środkowy – miał miejsce w 1373 r. po śmierci Magnusa II. Powstały wówczas osobne księstwo Lüneburga i Wolfenbüttel. Trzeci podział – tzw. nowy – miał miejsce w 1569 r. gdy dwaj bracia Henryk i Wilhelm podzieli się spadkiem po bracie. Pierwszy osiadł w Dannenbergu, a drugi w Lüneburgu.

Potomek pierwszego August Młodszy odziedziczył w 1634 r. po kuzynie Wolfenbüttel i tytułował się odtąd księciem Brunszwiku-Wolfenbüttel. W 1739 r. prawnuk Antoni Ulryk ożenił się z Elżbietą Anną, siostrzenicą carowej Rosji Anny. Ich syn, w wieku zaledwie 2 miesięcy, został po śmierci carowej ogłoszony carem Iwanem VI, a Elżbieta przejęła regencję. Rok później została odsunięta od władzy, a na tronie carów zasiadła Elżbieta, córka Piotra I Wielkiego. Iwan VI zmarł w 1764 r. zamordowany prawdopodobnie na rozkaz Katarzyny II.

Bratanek Antoniego Ulryka, książę Fryderyk August odziedziczył w 1792 r. śląskie księstwo Oleśnicy. Linia ta wygasła w 1884 r. wraz ze śmiercią ks. Wilhelma.

Dynastia hanowerska

Królewski dom Hanowerski     (1660–1685) Jerzy I   Jerzy II   Jerzy III
    Jerzy IV   Wilhelm IV   Wiktoria
Poprzedzeni przez Dynastię Stuartów
Zastąpieni przez Dynastię z Saksonii-Coburg-Gotha

Potomek Wilhelma ks. Lüneburga, August I Starszy odziedziczył w 1634 r. Kalenberg. Jego bratanek Ernest August skupił władzę na znacznym obszarze wokół Hanoweru i w 1692 otrzymał godność elektora cesarstwa. Poprzez małżeństwo z Zofią (córką Elżbiety Stuart, czyli siostrzenicą króla Anglii i Szkocji – Karola I), przejął prawa do obydwu tronów. Jego syn Jerzy I w wyniku tzw. chwalebnej rewolucji w 1714, po śmierci matki oraz nieco później królowej Anny, został koronowany w Londynie na władcę Zjednoczonego Królestwa Brytyjskiego. Stał się założycielem tzw. dynastii hanowerskiej.

Jerzy III (zm. 1820) został w 1814 ogłoszony królem Hanoweru. Wraz ze śmiercią jego drugiego syna Wilhelma IV w 1837 został zerwana unia brytyjsko-hanowerska. Tron w Londynie odziedziczyła jego bratanica królowa Wiktoria (zm. 1901). Tron w Hanowerze przejął brat Wilhelma, Ernest August.

Syn Ernesta Augusta I, Jerzy V został w 1866 pozbawiony władzy, a ziemie Hanoweru włączono do królestwa Pruskiego. Ernest August III, wnuk Jerzego V i zięć cesarza niemieckiego Wilhelma II w 1913 przejął władzę w księstwie Brunszwiku. Tron utracił w 1918 po rewolucji listopadowej.

Obecnie tytularnym królem Hanoweru jest książę Ernest August V (ur. 1954, mąż księżniczki Karoliny z Monako).

Podziały terytorialne księstwa Brunszwiku i Lüneburga

Herby książąt Lüneburg i Wolfenbüttel w herbarzu J. Siebmachera, 1605 – pierwszy i drugi herb z lewej, dolny rząd

Genealogia

Dynastia hanowerska

Jerzy Brunszwicki
1582–1641
książę Lüneburg
 Anna Eleonora
Hessen-Darmstadt
1601–1659
  
                                        
                                           
Jerzy Wilhelm Brunszwicki
1624–1705
książę Lüneburg
 Eleonora d’Esmier
d’Olbreuse
1639–1722
Ernest August
Hanowerski

1629–1698
elektor Hanoweru
 Zofia Dorota
Wittelsbach

1630–1714
Magdalena
Brunszwicka
ur. i zm. 1629
Krystian Ludwik
Brunszwicki
1622–1665
książę Lüneburg
 Dorota ze Szlezwika-Holsztynu-Sonderburg-Glücksburg
1636–1689
Anna Maria
Brunszwicka
1630–1636
Dorota Magdalena
Hanowerska
1629–1630
Zofia Amelia
Brunszwicka

1628–1685
 Fryderyk III Oldenburg
1609–1670
król Danii i Norwegii
       
                                       
                                        
Jerzy I Hanowerski
1660–1727
król Wielkiej Brytanii
 Zofia Dorota
Brunszwicka

1666–1726
Fryderyk August
Hanowerski
1661–1691
Maksymilian
Hanowerski
1666–1726
Zofia Charlotta
Hanowerska

1668–1705
 Fryderyk I
Hohenzollern

1657–1713
król Prus
Karol Filip
Hanowerski
1669–1690
Chrystian Henryk
Hanowerski
1671–1703
Ernest August
Hanowerski
1674–1728
książę Yorku
  
    
                            
                       
Jerzy II
Hanowerski

1683–1760
król Wielkiej Brytanii
 Karolina Brandenburg-Ansbach
1683–1737
Zofia Dorota
Hanowerska

1687–1757
 Fryderyk Wilhelm I
Hohenzollern

1688–1740
król Prus
  
   
                                              
                                                
Fryderyk Ludwik
Hanowerski

1707–1751, książę Walii
 Augusta z Saksonii-Gothy
1719–1772
Anna
Hanowerska

1709–1759
 Wilhelm IV Orański
1711–1751
stadhouder Zjednoczonych Prowincji
Amelia Zofia
Hanowerska

1711–1786
Karolina Elżbieta
Hanowerska

1713–1757
Jerzy Wilhelm
Hanowerski
1717–1718
Wilhelm August
Hanowerski

1721–1765
książę Cumberland
Maria Hanowerska
1723–1772
 Fryderyk II Heski
1720–1785
landgraf Hesji
Ludwika Hanowerska
1724–1751
 Fryderyk V Oldenburg
1723–1766
król Danii i Norwegii
      
                
            
                                                       
                                                          
Augusta Fryderyka
Hanowerska
1737–1813
 Karol Wilhelm
Brunszwicki

1735–1806
książę Brunszwiku-Wolfenbüttel
Jerzy III
Hanowerski

1738–1820
król Wielkiej Brytanii
 Charlotta
Mecklenburg-Strelitz
Edward August
Hanowerski
1739–1767
książę Yorku
Elżbieta Karolina
Hanowerska
1740–1759
Wilhelm Henryk
Hanowerski
1743–1805
książę Gloucester
 Maria Walpole
1736–1807
hrabina Waldegrave
Henryk Fryderyk
Hanowerski
1745–1790
książę Cumberland
 Anne Luttrell
1743–1808
Ludwika Anna
Hanowerska
1749–1768
Fryderyk Wilhelm
Hanowerski
1750–1765
Karolina Matylda
Hanowerska

1751–1775
 Chrystian VII
Oldenburg

1749–1808
król Danii i Norwegii
        
                                                    
                                              
                                                                            
                                                                               
Karolina Brunszwicka
1768–1821
 Jerzy IV
Hanowerski

1762–1830
król Wielkiej Brytanii
Fryderyk August
Hanowerski
1763–1827
książę Yorku
 Fryderyka Charlotta
Pruska

1767–1820
  Wilhelm IV
Hanowerski

1765–1837
król Wielkiej Brytanii
 Adelajda
z Saksonii-Meiningen

1792–1849
Charlotta Hanowerska
1766–1828
 Fryderyk I
Wirtemberski

1754–1816
król Wirtembergii
Edward August
Hanowerski

1767–1820
książę Kentu
 Wiktoria Koburg
1786–1861
Elżbieta Hanowerska
1770–1840
 Fryderyk VI
1769–1829
landgraf Hessen-Homburg
Augusta Murray
1768–1830
 August Fryderyk
Hanowerski
1773–1843
książę Sussex
 Cecylia Underwood
1785–1873
Adolf
Hanowerski

1774–1850
książę Cambridge
 Augusta Wilhelmina
Heska

1797–1889
Maria
Hanowerska

1776–1857
 Wilhelm Fryderyk
Hanowerski

1776–1834
książę Gloucester
              
                                                                   
                                                                 
Charlotta Augusta
Hanowerska

1796–1817
 Leopold I
Koburg

1790–1865
król Belgów
Ernest August I
1771–1851
król Hanoweru
 Fryderyka Mecklenburg-Strelitz
1778–1841
Augusta Zofia
Hanowerska

1768–1840
Zofia Hanowerska
1777–1848
Oktawiusz Hanowerski
1779–1783
Alfred Hanowerski
1780–1782
Amelia Hanowerska
1783–1810
Wiktoria Hanowerska
1819–1901
królowa Wielkiej Brytanii
 Albert Koburg
1819–1861
August Fryderyk
d’Este
1794–1848
Augusta Emma
d’Este
1801–1866
 Thomas Wilde
1782–1855
baron Turo
Jerzy Hanowerski
1819–1904
książę Cambridge
 Sara Fairbrother
1816–1890
Augusta Hanowerska
1822–1916
 Fryderyk Wilhelm
1819–1904
wielki książę Meklemburgii
Maria Adelajda
Hanowerska

1833–1897
 Franciszek Teck
1837–1900
książę von Teck
         
    
Jerzy V
Hanowerski
1819–1878
król Hanoweru
 Maria z Saksonii-Altenburg
1818–1907
Dynastia z Saksonii-Coburg-Gotha
  
                    
                   
Ernest August
1845–1923
 Thyra Duńska
1853–1933
Fryderyka Hanowerska
1848–1926
 Alfons
1843–1932
baron von
Pawel-Rammingen
Maria Hanowerska
1849–1904
   
                                
                                  
Maria Ludwika
Hanowerska
1879–1948
 Maksymilian
Badeński

1867–1929
kanclerz Rzeszy
Jerzy Wilhelm
Hanowerski
1880–1912
Aleksandra Hanowerska
1882–1963
 Fryderyk Franciszek
IV

1882–1945
wielki książę
Meklemburgii
Olga Hanowerska
1884–1958
Chrystian Hanowerski
1885–1901
Ernest August
Hanowerski
1887–1953
książę Brunszwiku
 Wiktoria Luiza
Pruska

1892–1980
    
                                    
                                     
Ortrud ze Szlezwika-Holsztynu-Sonderburg-Glücksburg
1925–1980
 Ernest August
Hanowerski
1914–1987
 Monika
Solms-Laubach
ur. 1929
Jerzy Wilhelm
Hanowerski

1915–2006
 Zofia Grecka
1914–2001
Fryderyka Hanowerska
1917–1981
 Paweł I Grecki
1901–1964
król Grecji
Chrystian Hanowerski
1919–1981
 Mireille Dutry
ur. 1946
Welf Henryk
Hanowerski
1923–1997
 Aleksandra
Isenburg und Büdingen
ur. 1937
         
                                                 
                                           
                                          
                                    
                                                                 
                                                                
Maria Wiktoria
Hanowerska
ur. 1952
 Michał
ur. 1943
hrabia Hochberg
Chantal Hochuli
ur. 1955
 Ernest August
Hanowerski

ur. 1954
 Karolina Grimaldi
ur. 1957
Ludwik Rudolf
Hanowerski
1955–1988
 Izabela Thurn und
Valsassina-Como
-Vercelli
1962–1988
Olga Zofia
Hanowerska
ur. 1958
Aleksandra Irena
Hanowerska
ur. 1959
 Andrzej
ur. 1955
książę Leiningen
Henryk Juliusz
Hanowerski
ur. 1961
 Thyra von Westernhagen
ur. 1973
Welf Ernest
Hanowerski
1947–1981
 Wibke van Gunsteren
ur. 1948
Jerzy Hanowerski
ur. 1949
 Wiktoria Anna
Bee
ur. 1951
Fryderyka
Hanowerska
ur. 1954
 Jerry Wilhelm
Cyr
ur. 1951
Karolina
Hanowerska
ur. 1965
Mirella
Hanowerska
ur. 1971
               
                                      
                             
Ernest August
Hanowerski
ur. 1983
Chrystian
Hanowerski
ur. 1985
Aleksandra
Hanowerska

ur. 1999
Otto Henryk
Hanowerski
ur. 1988
Albert
Hanowerski
ur. 1999
Eugenia
Hanowerska
ur. 2001
Juliusz
Hanowerski
ur. 2006
Tatiana Saskia
Hanowerska
ur. 1970
 Mikołaj
Naylor-Leyland
ur. 1956
Wera
Hanowerska
ur. 1976
 Manuel
Dmoch
ur. 1977
Nora
Hanowerska
ur. 1979
 Chrystian
Falk
   

Książęta Brunszwiku od XV do XVII wieku

Klara Maria
Pomorska

1574–1623
 August II
1579–1666
książę Brunszwiku
 Dorota z Anhaltu-Zerbst
1607–1634
 Elżbieta Zofia
Mekelburska

1613–1676
     
                            
                        
                                  
                                 
Henryk Rudolf
1625–1627
Rudolf August
1627–1704
książę
Brunszwiku-Wolfenbüttel
 Krystiana Elżbieta
von Barby
1634–1681
Sybilla Urszula
1629–1671
 Chrystian
1627–1698
książę
Szlezwika-Holsztynu-Glücksburg
Klara Augusta
1632–1700
 Fryderyk II
1615–1682
książę Wirtembergii-Neuenstadt
Antoni Ulryk
1633–1714
książę
Brunszwiku-Wolfenbüttel
 Elżbieta Juliana
ze Szlezwika-Holsztynu-
Sønderborg
1634–1704
Ród z Brunszwiku-Bevern
      
                       
                    
                                                         
                                                            
Dorota Zofia
1653–1722
 Jan Adolf
1634–1704
książę
Szlezwika-Holsztynu-Plön
Krystyna Zofia
1654–1695
 August Wilhelm
1662–1731
książę
Brunszwiku-Lüneburg
Eleonora Zofia
1655–1656
Jan Jerzy
1629–1675
książę Mecklenburg-Mirow
 Elżbieta Eleonora Zofia
1658–1729
 Bernhard I
1649–1706
książę Saksonii-Meiningen
Anna Zofia
1659–1742
 Karol Gustaw
1648–1703
margrabia Baden-Durlach
Henrietta Krystyna
1699–1753
ksieni Gandersheim
Augusta Dorota
1666–1751
 Anna Zofia
1659–1742
Ludwik Rudolf
1671–1735
książę Brunszwiku-Wolfenbüttel
 Krystyna Luiza Oettingen
1671–1747
        
                   
                   
Elżbieta Krystyna
1691–1750
 Karol VI
1685–1740
cesarz
król Węgier i Czech
Szarlota Krystyna
1694–1715
 Aleksy Piotrowicz Romanow
1690–1718
Antonina Amalia
1696–1762
 Ferdynand Albert II
1680–1735
książę Brunszwiku-Lüneburg
   

Zobacz też

Przypisy

  1. Gwelfy. W: S. Orgelbranda Encyklopedja powszechna z ilustracjami i mapami. T. VI. Warszawa: 1900.brak strony w książce

Bibliografia

Linki zewnętrzne

Władcy Palatynatu
Hrabiowie palatyni Lotaryngii (945–1356)
Hrabiowie palatyni Reńscy (1085–1356)
Welfowie
Wittelsbachowie
Elektorzy Palatynatu (1356–1777)
Wittelsbachowie
Wittelsbachowie – linia Palatynatu-Simmern
Wittelsbachowie – linia Bawarska
Wittelsbachowie – linia Palatynatu-Simmern
Wittelsbachowie – linia Palatynatu-Neuberg
Wittelsbachowie – linia Palatynatu-Sulzbach
Wittelsbachowie – linia Palatynatu-Zweibrücken
Dynastie i rody panujące Europy
Angielskie
Armeńskie
Bizantyńskie
Bośniackie
Bułgarskie
Chorwackie
Czeskie i morawskie
Duńskie
Frankijskie i francuskie
Gruzińskie
Hiszpańskie
Litewskie
Niemieckie
Polskie i pomorskie
Portugalskie
Ruskie i rosyjskie
Rumuńskie – mołdawskie i wołoskie
Serbskie i czarnogórskie
Szkockie
Szwedzkie
Węgierskie
Włoskie
Kontrola autorytatywna (ród szlachecki):Encyklopedia internetowa: