Chronostych

Wygląd przypnij ukryj Chronostych na cokole figury Świętego Jana Nepomucena przed kościołem Świętego Macieja we Wrocławiu Chronostych LCCCCCCMXVVVVVVVIIIIIIIIIIIIII - 1709 w inskrypcji po łac. HÆC STATVA HONORI PERPETVO SANCTI IOANNIS NEPOMVCENI AB INCOLIS CIVITATIS HVIVS EXPENSIS VERE PIIS ERECTA/Pomnik na wieczną część św. Jana Nepomucena sumptem mieszkańców miasta wzniesiony w Lądku Zdr.

Chronostych lub chronogram – jeden ze sposobów zapisywania dat rocznych stosowany m.in. w okresie baroku.

Jest to coś w rodzaju łamigłówki wykorzystującej fakt, że w alfabecie łacińskim litery I, V, X, L, C, D, M pełnią jednocześnie funkcje cyfr rzymskich. Do zapisania w ten sposób daty używano cytatów z Pisma Świętego lub wierszy. Aby odczytać datę, należy zsumować wartości liczbowe liter będących jednocześnie cyframi. Dla ułatwienia litery te wyróżniano odmiennym modułem.

haeC est ConstrVCta pro gLorIa aC VeneratIone IesV MarIae IosephI IpsI VsqVe beatae ConsangVInItatIs ChrIstI (To jest budowla dla chwały i czci Jezusa, Marii, Józefa, ich samych oraz błogosławionych krewnych Chrystusa) głosi napis w pocysterskim kościele pw. św. Józefa w Krzeszowie, umieszczony nad emporą organową, pomiędzy namalowanymi tam czterema ewangelistami. Podaje on jednocześnie datę rozpoczęcia prac malarskich w kościele:

C+C+V+C+L+I+C+V+I+I+V+M+I+I+I+I+I+V+V+C+V+I+I+I+C+I+I

czyli

100+100+5+100+50+1+100+5+1+1+5+1000+1+1+1+1+1+5+5+100+5+1+1+1+100+1+1

a więc rok 1693. Należy zwrócić uwagę, że w tekście nie pojawia się ani jedna zbędna litera – cyfra.

Ten charakterystycznie dla baroku udziwniony sposób datowania stosowany był nie tylko na inskrypcjach, ale i w twórczości literackiej, a także trafiał do dzieł naukowych. Pochodzący ze Lwowa Michał Boym, jezuicki misjonarz na Dalekim Wschodzie i wysłannik cesarza Chin do papieża, a jednocześnie botanik, w swym dziele Flora sinensis (Flora Chin) zadedykowanym cesarzowi Leopoldowi I, zawarł stuwierszowy chronostych będący panegirykiem na cześć swego mecenasa, a w każdym wierszu dzieła umieścił datę 1655 czyli rok jego koronacji na króla Węgier.

Czasami stosowano w połączeniu z chronostychem kabalistyczną formę zapisu dat.

Zobacz też

• kabalistyczny zapis dat

Przypisy

1. ↑ Jacek Baluch, Piotr Gierowski: Czesko-polski słownik terminów literackich. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2016, s. 162-163.
2. ↑ Szymański 2012 ↓, s. 145.
3. ↑ Michał Zalewski: Chronostych. kapliczki.org.pl, 2012. . (pol.).
4. ↑ Szymański 2012 ↓, s. 146.

Bibliografia

• Józef Szymański: Nauki pomocnicze historii. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2012. ISBN 978-83-01-16171-2.
• Michał Zalewski: Chronostych. kapliczki.org.pl, 2012. . (pol.).

Linki zewnętrzne

• Chronogram → anno – Website-program (HTML/JavaScript; języki: hu:, en:, de:).
• Chronostychy na pomnikach św. Jana Nepomucena

Książka

Typ	druki nowsze inkunabuł rękopis stare druki e-book
Forma	kodeks maszynopis rotulus tabliczki woskowe wolumin zwój
Produkcja	Materiały barwnik cera pergaminowa galas kora brzozowa palimpsest papier papier welinowy papirus pergamin tabliczki woskowe tapa welin Narzędzia pisarskie atrament długopis pędzel pisarski pióro rylec rysik skrobak tusz drukarskie prasa drukarska pulpa sito tusz woda wapienna introligatorskie fileta plakieta punca radełko
Budowa	Oprawa blok książki kapitałka katenat okładka oporek oprawa oprawa mnisza wyklejka zwięz Elementy arkusz bibułka karta (recto i verso) karta ochronna składka introligatorska strona strona sierściowa
Tekst	Porządkowanie foliacja indeks konkordancja kustosz pagina fracta paginacja reglament spis treści sygnatura wakat Pismo abrewiacja kolumna łam margines paragraf szpalta złota reguła Inne anatema chronogram dedykacja explicit glosa incipit kolofon prolog próba pióra
Zdobnictwo	arabeska bordiura drolerie floratura frontyspis iluminowanie inicjał lombard miniatura ornament rubrykowanie winieta
Zawody	autor bibiopola drukarz iluminator katedralis kopista korektor notariusz pergamenista rubrykator skryba sztycharz wydawca zecer
Obieg	antykwariat archiwum biblioteka copyright fiszka inwentarz katalog kolekcja księga akcesyjna księgarstwo
Znaki własnościowe	dedykacja ekslibris filigran kolofon nota prowieniencyjna sygnatura znak wodny
Konserwacja	bibułka japońska psotnik kołatek mól książkowy
Powielanie	brulion digitalizacja faksymile kopia mikrofilm mikrofisza oryginał pecia repografia reportatio

Kontrola autorytatywna (inskrypcja):

• NKC: ph789474
• J9U: 987007286462405171

Encyklopedia internetowa:

• Britannica: topic/chronogram