miasto w gminie miejsko-wiejskiej | |||
Rynek magnuszewski | |||
| |||
Państwo | |||
---|---|---|---|
Województwo | |||
Powiat | |||
Gmina | |||
Data założenia |
początek XII w. | ||
Prawa miejskie |
1377–1576, 1776–1870, od 2024 | ||
Burmistrz |
Wojciech Wachnik | ||
Powierzchnia | |||
Populacja (31.12.2022) • liczba ludności • gęstość |
|||
Strefa numeracyjna |
48 | ||
Kod pocztowy | |||
Tablice rejestracyjne |
WKZ | ||
Położenie na mapie gminy MagnuszewMagnuszew | |||
Położenie na mapie PolskiMagnuszew | |||
Położenie na mapie województwa mazowieckiegoMagnuszew | |||
Położenie na mapie powiatu kozienickiegoMagnuszew | |||
51°45′43″N 21°22′58″E/51,761944 21,382778 | |||
TERC (TERYT) |
1407064 | ||
SIMC | |||
Urząd miejskiul. Saperów 24 26-910 Magnuszew | |||
Strona internetowa |
Magnuszew (dawn. Magnuszów) – miasto w Polsce, położone w województwie mazowieckim, w powiecie kozienickim. Jest siedzibą miejsko-wiejskiej gminy Magnuszew oraz rzymskokatolickiej parafii św. Jana Chrzciciela.
Fizycznogeograficznie położony na południu Równiny Warszawskiej; pod względem historyczno-kulturowym w północnej części ziemi radomskiej, na tzw. Zapiliczu – dawnej prawobrzeżnej części ziemi czerskiej w województwie mazowieckim.
Magnuszew posiadał prawa miejskie w latach 1377–1576 oraz 1776–1870. Został pozbawiony praw miejskich 13 stycznia 1870 i włączony do gminy Magnuszew w powiecie kozienickim, którą przekształcono w gminę Trzebień. W latach 1870–1954 siedziba wiejskiej gminy Trzebień, 1954–1972 gromady Magnuszów, a od 1973 nowej gminy Magnuszew. W latach 1975–1998 należał administracyjnie do województwa radomskiego. 1 stycznia 2024 odzyskał status miasta.
SIMC | Nazwa | Rodzaj |
---|---|---|
0628840 | Kruszyn | część miasta |
Miejscowość została założona w początkach XII w. przez komesa mazowieckiego Magnusa, który rezydował wówczas w pobliskim Czersku. Od XIII w. Magnuszew znajdował się w posiadaniu możnego rodu Powałów. Osiadła na tych terenach gałąź rodu Powałów z czasem przyjęła nazwisko Magnuszewskich (herbu Ogończyk lub Powała).
W roku 1377 ówczesny dziedzic dóbr magnuszewskich, Świętosław zwany Rzeczywą, uzyskał od księcia mazowieckiego Ziemowita III przywilej, przenosząc wieś z lokacji polskiej i nadając jej magdeburskie prawa miejskie.
Na nadanie osadzie rangi miasta miał wpływ rozwój osadnictwa, handlu i rzemiosła, a także położenie na szlaku handlowym wzdłuż lewego brzegu Wisły (przy tzw. trakcie sandomierskim).
W 1576 wskutek zniszczeń wojennych oraz licznych pożarów drewnianej zabudowy Magnuszew został zdegradowany do rzędu wsi. W późniejszym czasie właścicielami Magnuszewa zostali Potoccy, a po nich potężny ród Zamoyskich. W 1776 Andrzej Hieronim Zamoyski na mocy przywileju nadanego przez króla Stanisława Augusta Poniatowskiego przywrócił Magnuszewowi rangę miasta. Przez następne lata miasto dotykały liczne pożary, powodzie a liczbę mieszkańców dziesiątkowały epidemie cholery i czarnej ospy. Zaludnienie malało, a Magnuszew zubożał i stracił charakter miasta. 1 czerwca 1869 na mocy ukazu cara Aleksandra II miasteczko utraciło prawa miejskie.
Po pierwszej wojnie światowej Magnuszew znalazł się w województwie kieleckim, zostając siedzibą gminy Trzebień (do 1954). W marcu 1941 Niemcy utworzyli we wsi getto dla ludności żydowskiej. Mieszkało w nim ok. 1200 osób. We wrześniu 1942 getto zostało zlikwidowane. Jego mieszkańców wywieziono do getta w Kozienicach bądź dalej do Treblinki, a ok. 120 Żydów zamordowano na miejscu. W sierpniu i wrześniu 1944 roku prowadzone były w okolicach Magnuszewa działania wojenne mające na celu zdobycie i umocnienie przyczółka na lewym brzegu Wisły. W styczniu 1945 ruszyła stąd ofensywa Armii Czerwonej zdobywającej ziemie środkowej Polski (m.in. Warszawę). W wyniku działań wojennych miejscowość została niemal doszczętnie zniszczona.
W wyniku reformy administracyjnej w 1975 Magnuszew znalazł się w województwie radomskim (do 1998) jako siedziba gminy i gromady. 16 października 1977 odsłonięto w miejscowości Pomnik Braterstwa Broni wg projektu Antoniego Ślęzaka.
W 1977 uchwałą Rady Państwa na wniosek Biura Politycznego KC PZPR wieś Magnuszew została odznaczona Orderem Krzyża Grunwaldu II klasy za czynny udział w walce z hitlerowskim najeźdźcą i umocnienie władzy ludowej.
1 stycznia 2024 roku Magnuszew i Głowaczów przez projekt rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie nadania statusów miast zyskały po raz trzeci w swojej historii prawa miejskie.
Magnuszew leży przy drodze krajowej nr 79 (Warszawa – Sandomierz). Przez miejscowość przebiega także droga wojewódzka nr 736 (Warka – Podłęż). Najbliższa stacja kolejowa, położona jest 17,5 km od miasta, w Warce. Brak stałych połączeń samochodowych zbiorowego transportu osób, rejestrowanych przez gminę. Miejscowość jest podłączona do sieci wodno-kanalizacyjnej, bez dostępu do komunalnej sieci gazowej.
Z racji na funkcję podstawowej organizacji administracyjnej w miejscowości znajduje się Urząd Gminy z zespolonymi Urzędem Stanu Cywilnego oraz Gminnym Ośrodkiem Pomocy Społecznej. W mieście znajduje się Zespół Szkół i Placówek Oświatowych im. J. Zamoyskiego, organizujący nauczanie dzieci i młodzieży na trzech stopniach kształcenia powszechnego: przedszkolnym, podstawowym (z gimnazjum w reorganizacji) i średnim ogólnokształcącym. Miejscowość posiada ośrodek zdrowia i aptekę.
Spośród usług prywatnych, funkcjonują tu sklepy, restauracja typu karczma, sezonowa lodziarnia oraz kilka zakładów rzemieślniczych, funkcjonujących gł. jako rodzinne przedsiębiorstwa. Działa tu też samorzutnie targowisko, którego uporządkowania podjęto się w 2018.
W Magnuszewie działa Ochotnicza Straż Pożarna. Jest ona ważną instytucją kulturalną obok Gminnej Biblioteki Publicznej – Centrum Kultury w Magnuszewie. W miejscowości swoją siedzibę ma również rejestrowane stowarzyszenie społeczno-kulturalne, Towarzystwo Miłośników Ziemi Magnuszewskiej. W mieście od 2008 ukazuje się lokalny periodyk o charakterze oficjalnego organu prasowego samorządu terytorialnego, „W Naszej Gminie”.
Od 1987 funkcjonuje tu klub sportowy LZS Magnuszew, prowadzący sekcję piłkarską w lidze ROZPN (klasa A).
W 1974–2005 na podstawie ustawy o uzdrowiskach, Magnuszew był uznany za miejscowość posiadającą warunki do prowadzenia lecznictwa uzdrowiskowego, dzięki czemu mogły być prowadzone tu zakłady lecznictwa o takim właśnie profilu. Status ten miejscowość uzyskała dzięki odkryciu obecności w rejonie miejscowości (odwiert „Magnuszew 1” podczas prac geologicznych prowadzonych latem 1958) zmineralizowanych solanek chlorkowo-wapniowych o średnim zasoleniu 11 proc. z dodatkiem jodu w roztworze wodnym. W ciągu 40 lat w miejscowości nie założono żadnego zakładu leczniczo-uzdrowiskowego lub rehabilitacyjno-sanatoryjnego, dlatego utraciła ona status uzdrowiska.
Miasto | |
---|---|
Wsie |
|
Osady leśne | |
Integralne części wsi |
|
Miasta | |
---|---|
Gminy miejsko-wiejskie | |
Gminy wiejskie |
Legenda: (1) w nawiasach podano okres praw miejskich; (2) wytłuszczono miasta trwale restytuowane; (3) tekstem prostym opisano miasta nierestytuowane, miasta restytuowane przejściowo (ponownie zdegradowane) oraz miasta niesamodzielne, włączone do innych miast (wyjątek: miasta połączone na równych prawach, które wytłuszczono); (4) gwiazdki odnoszą się do terytorialnych zmian administracyjnych: (*) – miasto restytuowane połączone z innym miastem (**) – miasto restytuowane włączone do innego miasta (***) – miasto nierestytuowane włączone do innego miasta (****) – miasto nierestytuowane włączone do innej wsi; (5) (#) – miasto zdegradowane w ramach korekty reformy (w 1883 i 1888); (6) zastosowane nazewnictwo oddaje formy obecne, mogące się różnić od nazw/pisowni historycznych.
|
Źródła: Ukaz do rządzącego senatu z 1 (13) czerwca 1869, ogłoszony 1 (13 lipca) 1869. Listy miast poddanych do degradacji wydano w 20 postanowieniach między 29 października 1869 a 12 listopada 1870. Weszły one w życie: 13 stycznia 1870, 31 maja 1870, 28 sierpnia 1870, 13 października 1870 oraz 1 lutego 1871 (Stawiski).
Kontrola autorytatywna (miasteczko):