Zaha Hadid

Wygląd przypnij ukryj Zaha Hadid‏زها حديد‎


Imię i nazwisko	Zaha Mohammad Hadid
Data i miejsce urodzenia	31 października 1950 Bagdad
Data i miejsce śmierci	31 marca 2016 Miami
Narodowość	iracka
Dziedzina sztuki	architektura
Epoka	dekonstruktywizm
Ważne dzieła
Stacja Pożarnicza w Vitrze Skocznia narciarska Bergisel Centrum Hejdara Alijewa w Baku MAXXI, Narodowe Muzeum Sztuki XXI wieku w Rzymie Contemporary Arts Center w Cincinnati
Odznaczenia

Strona internetowa

Przystanek tramwajowy w Strasburgu nagrodzony Nagrodą Miesa van der Rohe

Heydar Aliyev Cultural Centre w Baku

Zaha Mohammad Hadid (arab.: زها حديد, ur. 31 października 1950 w Bagdadzie, zm. 31 marca 2016 w Miami ) – brytyjska architektka pochodząca z Iraku, przedstawicielka dekonstruktywizmu. Jako pierwsza kobieta zdobyła w 2004 Nagrodę Pritzkera, a rok wcześniej uhonorowano ją Nagrodą Miesa van der Rohego. W 2010 i 2011 zdobyła nagrodę Stirlinga .

Życiorys

Młodość

Zaha Hadid była córką przemysłowca i współzałożyciela irackiej Partii Demokratycznej. Podczas wizyty w Anglii, w wieku 11 lat, postanowiła zostać architektką. Studiowała na Uniwersytecie Amerykańskim w Bejrucie, na którym uzyskała licencjat z matematyki. W 1972 wyjechała do Londynu, gdzie studiowała w Architectural Association School of Architecture . Na studiach zaprzyjaźniła się z Remem Koolhaasem , pracowali razem w Office for Metropolitan Architecture . W 1979 otworzyła w Londynie własne biuro architektoniczne – Zaha Hadid Architects . Wykładała m.in. na Uniwersytecie Harvarda, Uniwersytecie Yale, Uniwersytecie Illinois i Uniwersytecie Sztuki Stosowanej w Wiedniu , oraz na macierzystej uczelni. W 1988 jej prace były prezentowane na wystawie skupionej wokół dekonstruktywizmu w nowojorskim Museum of Modern Art, wraz z pracami Franka Gehry'ego, Rema Koolhaasa czy Daniela Libeskinda .

Port House w Porcie w Antwerpii

Kariera architektoniczna

Międzynarodową sławę zdobyła niezrealizowanymi projektami konkursowymi centrum wypoczynkowo-rekreacyjne The Peak Club w Hongkongu z 1983. Inne niezrealizowane projekty z tego okresu to m.in. budynek na wąskiej działce przy Ku’dammie w Berlinie z 1986 oraz opera w Cardiff w Walii z 1994. Projekt opery w Cardiff wygrał konkurs i przyniósł jej rozpoznawalność w Wielkiej Brytanii. Projekt nie został ostatecznie zrealizowany – po półtorarocznych sporach z wykonawcą, władze zdecydowały się ostatecznie na budowę stadionu do rugby.

Remiza strażacka na terenie fabryki Vitra w Weil am Rhein

Skocznia narciarska Bergisel w Innsbrucku

Dopiero w 1993 powstał pierwszy, większy budynek Hadid: remiza straży pożarnej fabryki mebli Vitra w Weil am Rhein, obecnie używany jako pawilon wystawienniczy. Budynek wykonany jest z surowego betonu i szkła, składa się z szeregu ułożony wzdłuż linii ścian i przestrzeni pomiędzy nimi. Architektka skupiła się w projekcie na uwydatnieniu ostrych krawędzi betonu i odrzuceniu niepotrzebnych szczegółów, aby zachować abstrakcyjny charakter konstrukcji.

W tamtym okresie zaprojektowała jeszcze m.in. budynek IBA Housing (1993) oraz przestrzenie wystawiennicze Mind Zone w Londynie (1999) i Land Formation One w Weil am Rhein. Skupiała się na prezentacji dynamicznych form architektury.

W nowym milenium Hadid ugruntowała swoją reputację architekta. W 2000 roku rozpoczęto prace budowlane nad zaprojektowanym przez nią gmachem Contemporary Arts Center w Cincinnati w Ohio. Było to pierwsze amerykańskie muzeum zaprojektowane przez kobietę . W 2002 roku ukończono budowę skoczni narciarskiej projektu Hadid - Bergisel, w austriackim Innsbrucku. Projekt wywoływał u niektórych negatywne emocje z powodu kontrastu nowoczesnej konstrukcji i tradycyjnego, alpejskiego stylu miasta. Bergisel jest jedną ze skoczni, na których odbywa się Turniej Czterech Skoczni . W 2002 zaprojektowała nowy budynek administracyjny na terenie fabryki BMW w Lipsku. Projekt był prezentowany na weneckim biennale architektury. W 2005 ukończono budowę obiektu.

W 2004 roku otrzymała prestiżową Nagrodę Pritzkera. Rok później została wyróżniona europejską nagrodą dla architektów im. Miesa van der Rohe.

Centrum nauki phæno w Wolfsburgu

W 2010 zakończono budowę opery w chińskim Kantonie według projektu Hadid. Audytorium opery może pomieścić 1800 osób. Cały projekt czerpie inspirację z przyrody, szczególnie z dolin rzecznych i zjawiska erozji. Opera kształtem przypomina dwa kamyki na brzegu rzeki. W tym samym roku ukończono prace nad narodowym muzeum sztuki i architektury współczesnej MAXXI w Rzymie. Za ten projekt w tym samym roku Hadid otrzymała nagrodę Striling Prize przyznawaną przez Królewski Instytut Architektów Brytyjskich . Te same wyróżnienie otrzymała także rok później za projekt szkoły średniej Evelyn Grace Academy. Zaprojektowała także basen Aquatic Centre wybudowany w Londynie na letnią Olimpiadę w 2012 roku . W 2012 otwarto zaprojektowane przez architektkę Centrum Hejdara Alijewa (ang. Heydar Aliyev Center) w stolicy Azerbejdżanu, Baku. Centrum kulturalne ma powierzchnię ponad 100 tys. metrów kwadratowych. Wygląd budynku sprawia wrażenie płynności. Nowatorski projekt Hadid został wyróżniony tytułem Budynku Roku przyznawanym przez London Design Museum w konkursie Design of the Year. W 2016 ukończono zaprojektowaną nadbudowę siedziby Portu w Antwerpii wg projektu Hadid. Nad starym (ukończonym w 1922 r.), symetrycznym budynkiem wybudowano kontrastującą, wielopłaszczyznową i nieregularną część biurową. W 2019 otwarto port lotniczy Daxing w Pekinie zaprojektowany przez Hadid.

Najnowsze dzieła są silnie plastyczne i wpisane w krajobraz. Każde dzieło Hadid i jej osiągnięcia opisywane są przez media branżowe. Łącznie wykonała ponad 900 projektów obiektów.

31 marca 2016 r. zmarła na atak serca w szpitalu w Miami. Została pochowana na Brookwood Cemetery w hrabstwie Surrey, w Anglii.

Styl

We wczesnych pracach Hadid, z początku lat 80., widoczny jest wpływ twórczości malarza Kazimierza Malewicza, szczególnie w postaci surowych, regularnych kształtów i linii. Nawiązywała do jego idei suprematyzmu . Studiowanie abstrakcyjnych form Malewicza zaowocowało m.in. w projekcie remizy strażackiej Vitra.

Przez lata wypracowała swój unikalny styl wywodzący się z futuryzmu i neofuturyzmu . Klasyfikowana jest jako reprezentantka dekonstruktywizmu . Cechami charakterystycznymi jej stylu są zakrzywione fasady, ostre kąty i surowe materiały. Z czasem jednak Hadid w swoich projektach zaczęła przechodzić od ostrych kątów na rzecz łagodniejszych ulokowanych w krzywych i falujących płaszczyznach.

Opera w Kanton

Galaxy Soho w Pekinie

Wybrane dzieła

Eli and Edythe Broad Art Museum, Michigan State University, Stany Zjednoczone (2008–2012)
Scenografia na tournée zespołu Pet Shop Boys
Wieżowiec na wystawie IBA w Berlinie, 1987–1994
Straż pożarna fabryki Vitra w Weil am Rhein, 1993
Skocznia narciarska Bergisel w Innsbrucku, 1999
Muzeum Sztuki Współczesnej w Cincinnati
Fabryka samochodów BMW koło Lipska
Pawilon ekologii Landscape Formation One na wystawie ogrodowej w Weil am Rhein, 1997–1999
Przystanek tramwajowy w Strasburgu, 2001
Dworzec pociągów ekspresowych Neapol-Afragola (1. nagroda w konkursie 2003)
Wieżowiec na starych terenach targowych w Mediolanie (zabudowa dzielnicy wspólnie z Danielem Libeskindem, Aratą Isozakim oraz Pierem Paolem Maggiorą – w 2004 konkurs, zakończenie realizacji planowane na 2014)
Rozbudowa Ordrupgaard Museum w Charlottenlundzie w Danii, ukończona 2005
Phaeno – muzeum nauki w Wolfsburgu, 2005
Budynki mieszkaniowe przy nieużywanym wiadukcie linii tramwajowej Stadtbahnu Ottona Wagnera wzdłuż kanału Dunaju w Wiedniu (2004–2006)
MAXXI, Narodowe Muzeum Sztuki XXI wieku w Rzymie (ukończone w 2009)
Aquatics Centre w Londynie (2011)
Centrum Heydəra Əliyeva w Baku, w Azerbejdżanie (2007–2012)
Kampus uniwersytecki King Abdullah Petroleum Studies & Research Centre w Rijadzie (2017)
Wieżowiec Generali (2004-2018) i apartamentowce CityLife Milano (2004-2014)