Eugeniusz IV

Eugeniusz IV

Eugenius Quartus

Gabriele Condulmaro
Papież Biskup Rzymu
Kraj działania	Państwo Kościelne
Data i miejsce urodzenia	między 24 lutego 1383, a 23 lutego 1384 Wenecja
Data i miejsce śmierci	23 lutego 1447 Rzym
Miejsce pochówku	?↗
Papież
Okres sprawowania	3 marca 1431–23 lutego 1447
Biskup Sieny
Okres sprawowania	30 grudnia 1407–9 maja 1409
Wyznanie	katolicyzm
Kościół	rzymskokatolicki
Inkardynacja	Kanonicy regularni S. Giorgio in Alga
Śluby zakonne	1400
Nominacja biskupia	30 grudnia 1407
Sakra biskupia	1408
Kreacja kardynalska	9 maja 1408 Grzegorz XII
Kościół tytularny	San Clemente
Pontyfikat	3 marca 1431
Multimedia w Wikimedia Commons

Eugeniusz IV (łac. Eugenius IV, właśc. Gabriele Condulmaro CanReg; ur. między 24 lutego 1383 a 23 lutego 1384^[1] w Wenecji, zm. 23 lutego 1447 w Rzymie^[2]) – papież w okresie od 3 marca 1431 do 23 lutego 1447^[3].

Urodził się w Wenecji ok. 1383 roku, w zamożnej rodzinie^[3]. W młodości został kanonikiem regularnym S. Giorgio in Alga^[4], jednak dzięki bliskiemu pokrewieństwu z Grzegorzem XII (Gabriele był jego siostrzeńcem^[2][4]) błyskawicznie awansował w hierarchii kościelnej^[3]. Grzegorz XII mianował go biskupem Sieny, a 9 maja 1408 roku kardynałem prezbiterem^[3] San Clemente^[4].

Uczestniczył w obradach soboru w Konstancji^[3]. Decyzją Marcina V został legatem w Marchii Ankony (1420) oraz Bolonii (1423/24)^[3][4].

 Osobny artykuł: Konklawe 1431.

Kardynałowie zebrani na konklawe, uzgodnili że nowy papież ma przeprowadzić sobór w Bazylei oraz zapewnić współpracę w kolegium kardynalskim^[3]. 3 marca 1431 roku został wybrany na Stolicę Piotrową i przybrał imię Eugeniusza IV^[2]. Już w dzień po intronizacji, uznał te uzgodnienia za wymuszone^[3].

23 lipca 1431 roku otworzył sobór w Bazylei, zwołany jeszcze przez Marcina V, jednak decyzje tam podjęte stanowczo osłabiły jego pozycję^[3]. Eugeniusz IV sobór rozwiązał i zapowiedział, że w ciągu półtora roku zwoła kolejny^[2]. Kardynałowie, pod przewodnictwem Giuliano Cesariniego, byli niezadowoleni z takiego przebiegu wydarzeń i nie przerwali obrad, podpierając się uchwałami soboru w Konstancji^[2]. Dwuletni spór został zakończony za pośrednictwem koronowanego na cesarza Zygmunta Luksemburskiego – ostatecznie, Eugeniusz IV uznał sobór w Bazylei za legalny^[3].

W maju 1434 wybuchła antypapieska rebelia wywołana ograniczeniami uprawnień kardynałów i odebraniem majątków kościelnych rodzinie Colonnów, spokrewnionej z Marcinem V^[3]. Ponadto okupację obszarów prowadził kondotier Francesco Sforza^[3]. Eugeniusz IV uciekł do Florencji, a stamtąd, dzięki pomocy rządzącej Toskanią rodziny Medyceuszy, przez dziewięć lat rządził Kościołem^[3].

18 września 1437, Eugeniusz IV przeniósł obrady soboru do Ferrary, gdzie zjechać mieli dostojnicy bizantyńscy, w celu zaproponowania pojednania między Kościołami oraz z prośbą o pomoc w walce przeciw Turkom Osmańskim^[3]. Obrady z powodów finansowych i niebezpieczeństwa zarazy przeniesiono 10 stycznia 1439 do Florencji^[2]. 6 lipca 1439 zawarto unię kościelną z Kościołem prawosławnym, co bardzo podbudowało wizerunek papieża^[2]. Bizantyńczycy uznali prymat papieża i poprawność formuły Filioque, o pochodzeniu Ducha Świętego od Ojca i od Syna^[3]. W 1443, sobór został przeniesiony do Rzymu^[2]. Dodatkowo Eugeniusz zawarł porozumienia z jakobitami (1444), monoteletami i nestorianami (1445)^[2]. Kardynał Cesarini zorganizował przeciw Turkom krucjatę, której przewodził król Polski i Węgier Władysław III Warneńczyk. Wyprawa ta zakończyła się klęską w bitwie pod Warną 10 listopada 1444^[3].

Tymczasem w Bazylei pozostali zbuntowani kardynałowie ogłosili 25 czerwca 1439 roku, Eugeniusza IV heretykiem, z powodu przeniesienia soboru^[2]. Zdetronizowali papieża (który wówczas ich ekskomunikował) i wybrali antypapieża – Feliksa V, a wyższość soboru nad papieżem uznali za prawdę wiary^[2]. Nowy antypapież nie miał jednak wielu zwolenników, a jedyny sojuszniczy obszar – Neapol – został odebrany przez Eugeniusza, poprzez obietnicę władzy, złożoną Alfonsowi V^[3]. Dzięki tym działaniom, papieżowi udało się we wrześniu 1443 powrócić do Rzymu^[3].

Eugeniuszowi IV nie udało się doprowadzić do zakończenia wojny stuletniej, a jego proniemiecka polityka spowodowała, że Karol VII ogłosił tzw. sankcję pragmatyczną – był to zbiór dekretów ograniczających władzę papieża^[3]. Jednak dzięki staraniom Eneasza Piccolominiego, Eugeniuszowi udało się w 1445 zawrzeć porozumienie z elektorami niemieckimi i nowym królem Fryderykiem III^[3].

Zmarł 23 lutego 1447 roku i został pochowany w Rzymie w kościele S. Salvatore in Lauro.

• Poczet papieży Michał Gryczyński
• Paweł Janowski, Laetentur caeli, bulla papieża Eugeniusza IV z 6 lipca 1439 roku, Encyklopedia Katolicka, Lublin 2004, t. X, kol. 364-365.
• Pope Eugene IV. Catholic Encyclopedia. . (ang.).

• Bulla Eugeniusza IV w sprawie kupna placu dla zakonu augustianów w Warszawie z dnia 30 III 1444 roku. dziedzictwo.polska.pl. .
• Eugeniusz IV – dokumenty w bibliotece Polona