Warszawa Zachodnia

Warszawa Zachodnia

Dworzec od strony Alei Jerozolimskich
Państwo	Polska
Województwo	mazowieckie
Miejscowość	Warszawa
Lokalizacja	Wola, Ochota
Zarządca	PKP PLK
Rodzaj	stacja
Liczba pasażerów (2018)	14 673 tys.[1]
Dane techniczne
Liczba peronów	9
Liczba krawędzi peronowych	18
Kasy
Linie kolejowe
1 W-wa Zachodnia – Katowice 2 W-wa Zachodnia – Terespol 3 W-wa Zachodnia – Kunowice 8 W-wa Zachodnia – Kraków Główny 20 W-wa Gł. Towarowa – W-wa Praga 23 W-wa Główna Osob. – W-wa Zachodnia 42 W-wa Główna Osob. – W-wa Szczęśliwice 46 W-wa Zachodnia – W-wa Czyste 85 W-wa Zachodnia R9 – W-wa Zachodnia (KDP) 447 W-wa Zachodnia – Grodzisk Mazowiecki 448 W-wa Zachodnia – W-wa Rembertów 918 W-wa Zachodnia – W-wa Bema 919 W-wa Zachodnia – W-wa Ochota Postojowa
Położenie na mapie Warszawy Warszawa Zachodnia
Położenie na mapie Polski Warszawa Zachodnia
Położenie na mapie województwa mazowieckiego Warszawa Zachodnia
52°13′08″N 20°57′38″E/52,218889 20,960556
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

Warszawa Zachodnia^[2] – jedna z najważniejszych stacji kolejowych w Warszawie, znajdująca się na linii średnicowej, na zachód od stacji Warszawa Centralna, w pobliżu ronda Zesłańców Syberyjskich.

Według klasyfikacji PKP ma najwyższą kategorię dworca Premium^[3]. W obrębie kompleksu dworcowego znajdują się również dworzec autobusowy i biurowiec, w którym siedzibę mają PKP, PKP Intercity i PKP Informatyka.

W rejonie ulicy Tunelowej na przełomie XIX i XX w. zbudowano parowozownię z żurawiem i obrotnicą oraz składy węgla. Infrastruktura ta była związana z ówczesną stacją towarową Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej położoną bardziej na wschód, później przekształconą w stację Warszawa Główna Osobowa^[4].

Stacja Warszawa Zachodnia powstała w ramach przebudowy linii średnicowej prowadzonej w latach 1919–1933^[5]. Początkowo nosiła nazwę Warszawa Czyste^[6].

W czasie okupacji niemieckiej 4 marca 1944 roku oddział Kedywu Armii Krajowej przeprowadził na dworcu akcję „Panienka” – zamach na Karla Schmalza, dowódcę posterunku Bahnschutzpolizei znajdującego się na dworcu^[7] .

Podczas powstania warszawskiego i po jego zakończeniu z Dworca Zachodniego odchodziła większość transportów, którymi Niemcy przewozili warszawiaków do obozów w Pruszkowie i Ursusie^[5]. Ruch na dworcu przywrócono w lutym 1945^[8].

Po wojnie dworzec nie rozwijał się i pełnił podrzędną rolę. Jego zabudowa była traktowana jako prowizoryczna. W połowie lat 60. XX w. planowano jego modernizację z budową nowego budynku dworca i nastawni. W 1965 ogłoszono konkurs, ale ostatecznie zrealizowano tylko wieżę nastawni, starą nastawnię przeznaczając na potrzeby gospodarcze^[9]. Dopiero w latach 70. XX w. połączono perony tunelem podziemnym z przystankiem Warszawskiej Kolei Dojazdowej, a w roku 1980 zintegrowano z Dworcem Autobusowym^[5].

16 czerwca 2011 PKP i słowackie przedsiębiorstwo HB Reavis podpisały umowę na budowę nowego budynku dworcowego wraz z kompleksem biurowców West Station w ramach Partnerstwa Publiczno-Prywatnego^[5][10].

20 maja 2012 pobliski przystanek Warszawa Wola na linii obwodowej został formalnie włączony do stacji Warszawa Zachodnia jako peron nr 8^[11]. Od 19 grudnia 2021 nosi numer 9^[12].

Pod koniec 2014 roku rozpoczęto budowę dworca po stronie południowej stacji (od strony Alei Jerozolimskich)^[10]. 9 grudnia 2015 dworzec ten został otwarty^[13][14]. Pod koniec października otwarty został pierwszy z 2 planowanych biurowców West Station^[15], a w grudniu swoje siedziby przeniosły do niego PKP, PKP Intercity i PKP Informatyka^[16].

22 czerwca 2017 PKP PLK podpisały z Torprojektem umowę na projekt gruntownej przebudowy stacji^[17], który obejmuje m.in. poszerzenie przejścia podziemnego z 8 do 60 metrów i przedłużenie go do peronu na linii obwodowej (peron 9), budowę nowego peronu, zlokalizowanie tam nowej hali z poczekalnią, kasami i sklepami, całkowite zadaszenie i wymianę nawierzchni peronów oraz instalację tam schodów ruchomych i wind^[18]. 7 lipca 2020 podpisano umowę na realizację prac budowlanych z przedsiębiorstwem Budimex^[19][20]. Prace budowlane rozpoczęły się w październiku 2020^[21], a ich zakończenie zaplanowano do końca 2024^[22].

W lutym 2024 Tramwaje Warszawskie podpisały z konsorcjum firm ZUE i Fabe Polska umowę na budowę ok. 1,6-kilometrowej trasy tramwajowej od ulicy Grójeckiej, wzdłuż Bitwy Warszawskiej 1920 r. do stacji Warszawa Zachodnia. Prace budowlane rozpoczęły się w czerwcu^[23].

Od końca 2015 funkcjonuje dworzec położony po południowej stronie stacji kolejowej (na Ochocie) od strony Alei Jerozolimskich (pod numerem 142)^[24]. Znajdują się w nim: 6 stanowisk kasowych, biletomaty, bankomaty, poczekalnia, przechowalnia bagażu, toalety, pokój dla matki z dzieckiem, Punkt Obsługi Pasażera ZTM oraz część handlowo-usługowa. Przed dworcem dodatkowo powstały strefy postojowe typu kiss&ride. Dworzec znajduje się na poziomie -1, a jego powierzchnia wynosi 1300 m²^{[10][25][13][26]}.

Po północnej stronie stacji kolejowej (na Woli) od strony ul. Tunelowej (pod numerem 6), znajdował się stary budynek dworca, w którym dla pasażerów dostępne były kasy biletowe, informacja, toaleta, kiosk, pomieszczenie ochrony, bankomat i automat z napojami^[27]. Powierzchnia dworca wynosiła 400 m²^[25]. Na terenie dworca była możliwość skorzystania z bezpłatnego internetu bezprzewodowego^[28]. Budynek został zamknięty w 2021 r. i wyburzony w ramach przebudowy dworca^[29].

Znajduje się tutaj 9 peronów: 8 z nich znajduje się pomiędzy ul. Tunelową a Al. Jerozolimskimi. Pod 8 pierwszymi peronami znajduje się tunel łączący oba dworce^[27]. Schody z peronów do tunelu pozbawione są ułatwień dla niepełnosprawnych^[30][31]. W tunelu przy wejściu na peron nr 2 znajduje się kasownik biletów ZTM^[32].

Peron nr 9 znajduje się pomiędzy ul. Tunelową i al. Prymasa Tysiąclecia, dojście do niego możliwe jest jedynie w poziomie szyn^[33].

Peron nr 1 (WKD) znajduje się na wysokości 400 mm nad poziomem główki szyny^[34], perony o numerach od 2 do 8 na wysokości 860 mm, a peron nr 9 na wysokości 830 mm^[33]. Na peronie WKD znajduje się automat biletowy WKD^[32].

W rejonie stacji znajduje się kilka budynków wpisanych w latach 2012–2016 do gminnej ewidencji zabytków: zespół parowozowni Warszawa Zachodnia (ul. Tunelowa 2A), budynek magazynowy DŻWW (ul. Tunelowa 2A), budynek techniczny parowozowni DŻWW (ul. Tunelowa 2B), budynek warsztatowy (ul. Tunelowa 5)^[35], nastawnia dysponująca WZD (ul. Tunelowa 8), budynek dawnej nastawni kolejowej (ul. Tunelowa 2). Obie nastawnie zostały wpisane również do rejestru zabytków – stara pod numerem A-1457 z 2018-09-25, nowa A-1725 z 2022-09-22^[9]. Ponadto w pobliżu stacji znajduje się kilka wpisanych do rejestru zabytków schronów bojowych Ringstand 58c z 1944^[35].

Nastawnię dysponującą WKZ zaprojektowano w 1965 w Biurze Projektów Kolejowych w stylu modernistycznym. Zastąpiła nastawnię z lat 30. XX w. Nastawnia jest wieżą. Główne pomieszczenie ma kształt spłaszczonego cylindra o średnicy ok. 12 m osadzonego na dziesięciometrowym wsporniku, do którego przylega klatka schodowa^[9].

 Osobny artykuł: Dworzec autobusowy Warszawa Zachodnia.

Częścią kompleksu Dworca Zachodniego był Centralny Dworzec Autobusowy PKS zaprojektowany przez Zygmunta Kłopockiego^[36]. Właścicielem i operatorem dworca jest przedsiębiorstwo Polonus. Dworzec posiada 11 stanowisk odjazdowych dla autobusów, dodatkowo znajdują się w nim m.in. kasy biletowe, informacja, przechowalnia bagażu, punkty gastronomiczne, usługowe i handlowe, punkt pocztowy, toalety oraz hostel^[27][37].

W 2018 roku z dworca odjechało 130 tys. autobusów, z których skorzystało 3 mln podróżnych^[38].

W bezpośrednim sąsiedztwie stacji, przy Al. Jerozolimskich 142a w latach 2016−2017 powstał kompleks biurowy West Station^[39]. Swoje siedziby mają w nim m.in.: PKP, PKP Intercity i PKP Informatyka^[15][16]. Budynek posiada bezpośrednie połączenie z dworcem kolejowym na poziomie -1^[40].

W 2017 roku stacja obsługiwała około 1 tys. pociągów i 60 tys. pasażerów dziennie, co czyniło ją najbardziej obciążoną stacją w Polsce^[17].

Na stacji zatrzymują się:

• wszystkie pociągi obsługiwane przez PKP IC, tj. kategorii: Express InterCity Premium, Express InterCity, Euronight, Intercity oraz TLK;
• pociągi Interregio (na trasie Warszawa – Łódź) obsługiwane przez Polregio;
• weekendowe pociągi osobowe Łódzkiej Kolei Aglomeracyjnej (również na trasie Warszawa – Łódź)^[47];
• komercyjne pociągi osobowe Dragon (Warszawa – Kraków) i Słoneczny (Warszawa – Gdynia/Ustka) obsługiwane przez spółkę Koleje Mazowieckie^[48].

Po południowej stronie dworca znajduje się przystanek ZTM Dworzec Zachodni, a po stronie północnej znajduje się przystanek Dworzec Zachodni (Tunelowa). Po stronie południowej znajduje się również postój taksówek. Po obu stronach dworca znajdują się parkingi^[49][27].

Władze Warszawy zaplanowały, aby podczas budowy linii tramwajowej z Wilanowa do Dworca Zachodniego powstał tunel tramwajowy pod dworcem i torami. Długość tunelu ma wynieść 850–1000 m, a przystanki mają znaleźć się po obu stronach torów kolejowych^[50]. W podpisanej 7 lipca 2020 umowie na kompleksową przebudowę stacji zakresem prac objęto budowę tunelu tramwajowego pod stacją, podziemnego przystanku tramwajowego w stanie surowym między linią kolejową a Alejami Jerozolimskimi, wraz z przejściem podziemnym łączącym przystanek ze stacją^[19]. Planowany przystanek miał być podobny do stacji metra z peronami tramwajowymi znajdującymi się bardzo blisko peronów przystanku WKD na poziomie –2, a na poziomie –1 zaplanowano powstanie korytarza łączącego wszystkie perony^[19]. 20 lutego 2024 podpisano umowę na budowę trasy tramwajowej w ciągu ulicy Bitwy Warszawskiej 1920 r., tunelu tramwajowego pod parkiem Pięciu Sióstr i Alejami Jerozolimskimi oraz wyposażenie pierwszego przystanku tramwajowego położonego między linią kolejową a Alejami Jerozolimskimi^[51].

Właściciel dworca autobusowego – przedsiębiorstwo Polonus również planuje budowę nowego dworca autobusowego^[52].

W przeszłości planowano, że pod stacją kolejową znajdzie się również stacja metra planowanej linii M3^[53], jednakże później zaniechano tych planów^[54].

• 
  Peron 6 po przebudowie, widok w stronę Warszawy Głównej
• 
  Peron 6 (po prawej), widok w stronę Warszawy Włochy
• 
  Peron 6 i Pendolino (ED250)
• 
  Nowa hala peronowa, po prawej Al. Jerozolimskie
• 
  Widok z przejścia nad torami w kierunku Warszawy Głównej

• Tomasz Strzembosz: Akcje zbrojne podziemnej Warszawy 1939–1944. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1983. ISBN 83-06-00717-4.

Warszawa Zachodnia
Linia 1 Warszawa Zachodnia – Katowice (3,082 km)
		Warszawa Włochy odległość: 3,722 km
Linia 2 Warszawa Zachodnia – Terespol (-2,619 km)
		Warszawa Centralna odległość: 2,619 km
Linia 3 Warszawa Zachodnia – Kunowice (3,082 km)
		Warszawa Włochy odległość: 3,722 km
Linia 8 Warszawa Zachodnia – Kraków Główny (3,082 km)
		Warszawa Aleje Jerozolimskie odległość: 3,085 km
Linia 20 Warszawa Główna Towarowa – Warszawa Praga (4,360 km)
Warszawa Czyste odległość: 1,186 km		Warszawa Wola odległość: 0,914 km
Linia 23 Warszawa Główna – Warszawa Zachodnia (2,640 km)
Warszawa Główna odległość: 1,213 km
Linia 42 Warszawa Główna – Warszawa Szczęśliwice (3,083 km)
Warszawa Główna odległość: 1,213 km		Warszawa Czyste odległość: 1,186 km
Linia 46 Warszawa Zachodnia – Warszawa Czyste (3,366 km)
		Warszawa Czyste odległość: 1,186 km
Linia 85 Warszawa Zachodnia R9 – Warszawa Zachodnia (KDP) (3,082 km)
Linia 447 Warszawa Zachodnia – Grodzisk Mazowiecki (3,082 km)
		Warszawa Włochy odległość: 3,722 km
Linia 448 Warszawa Zachodnia – Warszawa Rembertów (-2,396 km)
		Warszawa Ochota odległość: 1,488 km
Linia 918 Warszawa Zachodnia – Warszawa Bema (3,350 km)
		Warszawa Bema odległość: 1,466 km
Linia 919 Warszawa Zachodnia – Warszawa Ochota Postojowa (3,208 km)
		Warszawa Ochota Postojowa odległość: 1,399 km