Potas

Potas
– ← potas → wapń
Na
↑
K
↓
Rb
       
                               
                               
                                                                       
                                                                       
                                                                                                                               
                                                                                                                               
       
                   
19 K
Wygląd
srebrzystobiały
Potas
Widmo emisyjne potasu
Widmo emisyjne potasu
Ogólne informacje
Nazwa, symbol, l.a.

potas, K, 19
(łac. kalium)

Grupa, okres, blok

1, 4, s

Stopień utlenienia

I

Właściwości metaliczne

metal alkaliczny

Właściwości tlenków

silnie zasadowe

Masa atomowa

39,098 ± 0,001

Stan skupienia

stały

Gęstość

856 kg/m³

Temperatura topnienia

63,5 °C

Temperatura wrzenia

759 °C

Numer CAS

7440-09-7

PubChem

5462222

Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą
warunków normalnych (0 °C, 1013,25 hPa)

Potas (K, łac. kalium) – pierwiastek chemiczny z grupy metali alkalicznych o liczbie atomowej 19.

Odkrycie

Potas odkrył i wyodrębnił w 1807 roku Humphry Davy poprzez elektrolizę wodorotlenku potasu. Polską nazwę zaproponował Filip Walter.

Głównymi minerałami są sylwin, sylwinit, karnalit, kainit, langbeinit i różne glinokrzemiany.

Trwałe są izotopy 39
K oraz 41
K. Ważnym nietrwałym izotopem jest słabo promieniotwórczy 40
K, z którego, zależnie od sposobu przemiany, powstaje 40
Ar lub 40
Ca. Przemiana w argon jest wykorzystywana w datowaniu skał i minerałów metodą potasowo-argonową.

Charakterystyka

Reakcja potasu z wodą przebiega gwałtownie

Potas jest bardzo miękkim metalem. Można go kroić nożem, niczym ser. Jest bardzo aktywnym pierwiastkiem, potencjał standardowy układu K+
/K wynosi −2,93 V. W kontakcie z wodą i kwasami zapala się, często wybuchowo. Reaguje z alkoholami, wypierając z nich wodór i tworząc alkoholany. O ile jego powierzchnia nie jest spasywowana (na powietrzu pokrywa się warstwą nadtlenku K
2O
2), w kontakcie z powietrzem może się zapalić. Przechowuje się go w nafcie lub oleju parafinowym (najlepiej pod warstwą argonu).

Ważnymi związkami potasu są tlenek K
2O, nadtlenek K
2O
2 i wodorotlenek KOH, będący bardzo silną zasadą, oraz wiele soli. Prawie wszystkie sole potasu są dobrze rozpuszczalne w wodzie. Do trudno rozpuszczalnych soli potasu należą: nadchloran KClO
4, heksachloroplatynian(IV) K
2 oraz wodorowinian KHC
4H
4O
6. Potas tworzy także wodorek. Spalany w nadmiarze tlenu tworzy żółty ponadtlenek KO
2, a w ozonie pomarańczowy ozonek KO
3. Ważnym odczynnikiem chemicznym jest nadmanganian potasu KMnO
4.

Potas, podobnie jak sód, wykazuje chemiluminescencję – podczas powolnego utleniania tlenem atmosferycznym występuje delikatne świecenie.

Kationy K+
należą do V grupy i barwią płomień na kolor różowo-fioletowy.

Znaczenie biologiczne

Potas w żywności

Poniższa tabela przedstawia zawartość potasu w 100g poszczególnych produktów (uwzględniono tylko te produkty, które w 100 g zawierają min. 250 mg potasu).

wykaz zawartości potasu w 100g poszczególnych produktów
Produkt zawartość potasu
soja sucha 2100 mg
kakao 1900 mg
morele suszone 1700 mg
fasola sucha 1200 mg
otręby pszenne 1182 mg
orzechy pistacjowe 1100 mg
koncentrat pomidorowy 1070 mg
mak 960 mg
groch suchy 940 mg
soczewica sucha 870 mg
nasiona słonecznika 800 mg
pestki dyni 810 mg
owoce suszone, daktyle, figi, jabłka, rodzynki, śliwki 650-950 mg
frytki 700 mg
Komosa ryżowa 674 mg
migdały, orzechy ziemne, laskowe 600-800 mg
awokado 600 mg
gorzka czekolada 581 mg
otręby owsiane 566 mg
szpinak 550 mg
orzechy włoskie 500 mg
Pierś z indyka 460 mg
ziemniaki (surowe) 454 mg
Halibut 446 mg
kakao gorzkie 16% 420 mg
banan 395 mg
wieprzowina 390 mg
płatki owsiane, jęczmienne, żytnie 380-400 mg
chleb pełnoziarnisty 300-400 mg
chude mięso 300-400 mg
ryby 300-400 mg
kasze gruboziarniste 200-400 mg
ziemniaki (gotowane) 295 mg

Źródło: wg Kunachowicz H. i wsp.: Tabele składu i wartości odżywczej żywności. Wyd. Lek. PZWL, Warszawa 2005.

Skutki niedoboru

Niedobór u człowieka powoduje:

Niedobór u roślin powoduje:

Kationy potasu są głównymi jonami wewnątrzkomórkowymi, koniecznymi do utrzymania potencjału czynnościowego błon komórkowych (patrz: znaczenie biologiczne pierwiastków).

Uwagi

  1. ↑ Podana wartość stanowi przybliżoną standardową względną masę atomową (ang. abridged standard atomic weight) publikowaną wraz ze standardową względną masą atomową, która wynosi 39,0983 ± 0,0001.

Przypisy

  1. ↑ a b David R.D.R. Lide David R.D.R. (red.), CRC Handbook of Chemistry and Physics, wyd. 90, Boca Raton: CRC Press, 2009, s. 4-27, ISBN 978-1-4200-9084-0  (ang.).
  2. ↑ potassium, Classification and Labelling Inventory, Europejska Agencja Chemikaliów   (ang.).
  3. ↑ Potassium (nr 244856) (ang.) – karta charakterystyki produktu Sigma-Aldrich (Merck) na obszar Stanów Zjednoczonych. . (przeczytaj, jeśli nie wyświetla się prawidłowa wersja karty charakterystyki)
  4. ↑ ThomasT. Prohaska ThomasT. i inni, Standard atomic weights of the elements 2021 (IUPAC Technical Report), „Pure and Applied Chemistry”, 94 (5), 2021, s. 573–600, DOI: 10.1515/pac-2019-0603  (ang.).
  5. ↑ Potas (nr 244856) – karta charakterystyki produktu Sigma-Aldrich (Merck) na obszar Polski. . (przeczytaj, jeśli nie wyświetla się prawidłowa wersja karty charakterystyki)
  6. ↑ Ignacy Eichstaedt: Księga pierwiastków. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1973, s. 132. OCLC 839118859.
  7. ↑ Marek Ples: Chemiluminescencja metalicznego sodu. Weird science. . (pol.).
  8. ↑ https://www.mp.pl/pacjent/dieta/lista/77176,potas-zrodla-i-dzienne-zapotrzebowanie#:~:text=Do%20bogatych%20%C5%BAr%C3%B3de%C5%82%20potasu%20zaliczamy,%2C%20%C5%9Bliwki%3B%20pestki%20i%20nasiona.
  9. ↑ a b https://zywienie.abczdrowie.pl/otreby-pszenne-jak-spozywac-wlasciwosci-i-dzialanie-zalety-i-wady
  10. ↑ a b c https://doktorbarbara.pl/nowe-kulinarne-metody-na-obnizenie-zawartosci-potasu-w-ziemniakach/
  11. ↑ a b c d e f https://dietetycy.org.pl/zrodla-potasu-jak-uzupelnic-go-w-diecie/
  12. ↑ https://katelin.pl/warzywa-i-owoce-bogate-w-potas/

Bibliografia

Układ okresowy pierwiastków
1 2   3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18
1 H   He
2 Li Be   B C N O F Ne
3 Na Mg   Al Si P S Cl Ar
4 K Ca   Sc Ti V Cr Mn Fe Co Ni Cu Zn Ga Ge As Se Br Kr
5 Rb Sr   Y Zr Nb Mo Tc Ru Rh Pd Ag Cd In Sn Sb Te I Xe
6 Cs Ba   La Ce Pr Nd Pm Sm Eu Gd Tb Dy Ho Er Tm Yb Lu Hf Ta W Re Os Ir Pt Au Hg Tl Pb Bi Po At Rn
7 Fr Ra   Ac Th Pa U Np Pu Am Cm Bk Cf Es Fm Md No Lr Rf Db Sg Bh Hs Mt Ds Rg Cn Nh Fl Mc Lv Ts Og
8 Uue Ubn ✱  
  ✱ Ubu Ubb Ubt Ubq Ubp Ubh Ubs ...  
Metale alkaliczne Metale ziem
alkalicznych 		Lantanowce Aktynowce Metale przejściowe Metale Półmetale Niemetale Halogeny Gazy szlachetne Właściwości
nieznane
  1. ↑ Alternatywnie do skandowców zalicza się często nie lutet i lorens, lecz lantan, aktyn oraz hipotetyczny unbiun.
  2. ↑ Budowa 8. okresu jest przedmiotem badań teoretycznych i dokładne umiejscowienie pierwiastków tego okresu w ramach układu okresowego jest niepewne.
Kontrola autorytatywna (pierwiastek chemiczny):Encyklopedia internetowa: