W tym artykule szczegółowo przeanalizujemy Namysłów i wszystkie jego istotne aspekty. Namysłów jest dziś tematem niezwykle istotnym, gdyż ma znaczący wpływ na społeczeństwo, gospodarkę, kulturę i wiele innych dziedzin. Przez lata Namysłów wywołał ciągłą debatę i wzbudził rosnące zainteresowanie w różnych sektorach. W związku z tym kluczowe jest pełne zrozumienie natury i zakresu Namysłów, a także jego krótko- i długoterminowych implikacji. Dlatego też ten artykuł ma na celu przedstawienie kompleksowego i szczegółowego spojrzenia na Namysłów w celu wzbogacenia wiedzy i promowania konstruktywnej debaty wokół tego tematu o znaczeniu globalnym.
miasto w gminie miejsko-wiejskiej | |||||
![]() Rynek w Namysłowie | |||||
| |||||
Państwo | |||||
---|---|---|---|---|---|
Województwo | |||||
Powiat | |||||
Gmina | |||||
Data założenia |
XIII wiek | ||||
Prawa miejskie |
ok. 1249 | ||||
Burmistrz |
Jacek Fior | ||||
Powierzchnia |
22,61[1] km² | ||||
Wysokość |
137 m n.p.m. | ||||
Populacja (01.01.2024) • liczba ludności • gęstość |
| ||||
Strefa numeracyjna |
77 | ||||
Kod pocztowy |
46-100 | ||||
Tablice rejestracyjne |
ONA | ||||
Położenie na mapie gminy Namysłów ![]() | |||||
Położenie na mapie Polski ![]() | |||||
Położenie na mapie województwa opolskiego ![]() | |||||
Położenie na mapie powiatu namysłowskiego ![]() | |||||
![]() | |||||
TERC (TERYT) |
1606024 | ||||
SIMC |
0965743 | ||||
Hasło promocyjne: Namysłów – gmina z charakterem | |||||
Urząd miejski ul. Stanisława Dubois 346-100 Namysłów | |||||
Strona internetowa | |||||
BIP |
ⓘ łac. Namislavia, niem. Namslau, śl. Namysłōw[2]) – miasto w Polsce położone w województwie opolskim, w powiecie namysłowskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Namysłów. Historycznie leży na Dolnym Śląsku, na Równinie Oleśnickiej, będącą częścią Niziny Śląskiej. Przepływa przez niego rzeka Widawa oraz jej mniejsze dopływy.
W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do województwa opolskiego.
Według danych GUS z 1 stycznia 2024 r. miasto liczyło 16 818 mieszkańców[1].
Miasto jest położone w południowo-zachodniej Polsce, w historycznych granicach Dolnego Śląska, w województwie opolskim, na Równinie Oleśnickiej. Przez granice administracyjne miasta przepływa rzeka Widawa (dopływ Odry). Namysłów położony jest na wysokości 137 m n.p.m.
Klimatogrami dla Namysłowa | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
I | II | III | IV | V | VI | VII | VIII | IX | X | XI | XII | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
30
1
-5
|
27
2
-4
|
28
7
-1
|
36
14
3
|
60
19
8
|
69
22
11
|
80
24
12
|
74
23
12
|
48
19
9
|
38
14
5
|
40
7
1
|
36
3
-3
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Temperatury w °C Opad całkowity w mm Źródło: climate-data.org | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Średnia temperatura roczna wynosi +8,3 °C. Pokrywa śnieżna występuje od grudnia do kwietnia. Duże zróżnicowanie dotyczy termicznych pór roku. Średnie roczne opady atmosferyczne w rejonie Namysłowa wynoszą 566 mm, dominują wiatry zachodnie[3].
Według Krajowego Rejestru Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju częściami Namysłowa są[4]:
Na terenie Namysłowa istnieje sześć osiedli mieszkaniowych: Osiedle nr I - Osiedle Śródmieście[6], Osiedle nr II - Osiedle za Widawą[7], Osiedle nr III - Osiedle Majowe[8], Osiedle nr IV - Osiedle Ogrodowe[9], Osiedle nr V - Osiedle Reymonta[10] oraz Osiedle nr VI - Osiedle Leśne[11].
Etymologicznie nazwa miasta związana jest z antroponimem Namysł. Miejscowość została wymieniona w zlatynizowanej formie Namislavia w łacińskim dokumencie z 1312 wydanym w Głogowie[13]. W księdze łacińskiej Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis (pol. Księga uposażeń biskupstwa wrocławskiego) spisanej za czasów biskupa Henryka z Wierzbna w latach 1295–1305 miejscowość wymieniona jest w zlatynizownej formie Namislavia[14][15]. W roku 1613 śląski regionalista i historyk Mikołaj Henel z Prudnika wymienił miejscowość w swoim dziele o geografii Śląska pt. Silesiographia podając jej łacińską nazwę: Namslavia[16].
Jeszcze w 1750 nazwa „Namysłów” wymieniona jest w języku polskim przez Fryderyka II pośród innych miast śląskich w zarządzeniu urzędowym wydanym dla mieszkańców Śląska[17]. W alfabetycznym spisie miejscowości na terenie Śląska wydanym w 1830 we Wrocławiu przez Johanna G. Knie miejscowość występuje pod nazwami Namslau, Namzlav oraz Namislow[18].
Nazwę Namysłów w książce „Krótki rys jeografii Szląska dla nauki początkowej” wydanej w Głogówku w 1847 wymienił śląski pisarz Józef Lompa[19]. Słownik geograficzny Królestwa Polskiego wydany w latach 1880–1906 notuje nazwę miasta pod polską nazwą Namysłów oraz niemiecką Namslau[20].
Obecna nazwa została administracyjnie zatwierdzona 7 maja 1946[21].
Miasto zostało założone w XIII wieku. Pierwsza historycznie pewna wzmianka o nim pochodzi z 19 czerwca 1233. Prawa miejskie Namysłów otrzymał około 1249 z rąk księcia Henryka III Białego[22].
W latach 1294–1312 Namysłów wchodził w skład księstwa głogowskiego. W 1312/1313 powstało niezależne księstwo namysłowskie wydzielone z ziem księstwa oleśnickiego, a jego władcą został Konrad I oleśnicki.
Od 1320 lub 1321 ponownie związane z księstwem oleśnickim po objęciu tegoż księstwa przez Konrada I. W latach 1323–1341 Namysłów wchodził w skład księstwa brzesko-legnickiego. 9 maja 1323 roku miasto stało się lennem czeskim. Od 1338 ponownie samodzielne księstwo we władaniu Wacława I legnickiego. Od około 1340 do 21 stycznia 1341 roku Namysłów był zastawiony księciu cieszyńskiemu Kazimierzowi I. 30 września 1341 roku książę brzesko-legnicki Bolesław III Rozrzutny zastawił miasto królowi Polski Kazimierzowi III Wielkiemu.
Pierwsze wzmianki o zamku w Namysłowie pochodzą z 1312. Prawdopodobnie był wtedy drewniany, jednak być może już po tej dacie książę namysłowski zaczął w miejscu wcześniejszego grodu wznosić obwód obronny o wysokości 8 metrów[23].
Właściwą część ratusza w Namysłowie wzniesiono w latach 1374–1378. Jego głównym architektem był mistrz murarski Piotr[24].
W 1345 rozpoczęła się wojna polsko-czeska pomiędzy Janem Luksemburskim i Kazimierzem III Wielkim. Pod koniec lata lub na początku jesieni 1348 rozpoczęto negocjacje pokojowe. Zawarciem pokoju były zainteresowane obie strony, ponieważ Karol IV koncentrował się na sprawach niemieckich, a Kazimierz zamierzał, wobec bezskuteczności ataków na Śląsku, skupić siły na walce o Ruś. 22 listopada[25][26] 1348 roku wojna została formalnie zakończona podpisaniem pokoju namysłowskiego. Traktat nie wprowadzał żadnych zmian terytorialnych[27].
W 1358 roku synowie Bolesława III – Wacław i Ludwik sprzedali Namysłów królowi czeskiemu i niemieckiemu Karolowi IV za 3 000 kop groszy praskich. W połowie XIV wieku w mieście rozpoczęta została budowa murów obronnych i trzech bram oraz rozbudowa murowanego zamku.
Namysłów i Wrocław odmówili złożenia hołdu Władysławowi Pogrobowcowi po jego koronacji w 1453. Połowa zabudowań miasta została zniszczona podczas pożaru w 1466. W 1469 Namysłów uznał za swojego władcę Macieja Korwina. 11 listopada 1483 miasto zostało zniszczone w wyniku kolejnego pożaru. Od 1490 znajdowało się pod panowaniem Władysława Jagiellończyka, a następnie jego syna Ludwika. Handel w Namysłowie został ożywiony pod koniec XV wieku.
Od 1526 miasto należało do dynastii Habsburgów. Podczas wojny trzydziestoletniej zdobyli je Szwedzi.
Zakon krzyżacki zakupił namysłowski zamek w 1703, pozostając jego właścicielem do 1810. W 1741 miasto przeszło we władanie Królestwa Prus. Podczas wojny siedmioletniej było okresowo zajmowane przez Austriaków i Rosjan.
W czasie wojen napoleońskich latach 1806–1807 Namysłów był okupowany przez Francuzów i ich sprzymierzeńców (miasto zajęte zostało w grudniu 1806 przez oddziały bawarskie)[28].
W 1862 miasto otrzymało połączenie telegraficzne z Wrocławiem. Kolejnym krokiem komunikacyjnym było powstanie infrastruktury kolejowej - w 1868 otwarto linię, która połączyła Namysłów z Wrocławiem i Kluczborkiem, w 1889 z Opolem, a w 1912 z Kępnem.
Po I wojnie światowej liderzy ludności polskiej w powiecie namysłowskim podjęli działania w celu przyłączenia tej ziemi do Polski. W powiecie namysłowskim, polską działalność niepodległościową prowadził Wilhelm Wojciech Prokop (z Raciborza) zatrudniony w firmie Oskara Tietzego w Namysłowie, który tu organizował POW Górnego Śląska. Wśród działaczy polskich niepodległościowych była rodzina Karczewskich oraz proboszcz namysłowski ks. Jan Karol Pasternak oraz wikary ks. Jan Szymała. W powiecie ważnym polskim liderem był także ks. Antoni Robota z parafii we wsi Włochy (dwukrotnie pobity przez niemieckie bojówki). Namysłowska organizacja POW G.Śl. utrzymywała łączność z Opolem poprzez Augustyna Fulka pseud. „Sterner”. Aktywność ta polegała na kolportażu polskiej prasy w tym zwłaszcza „Der Weisse Adler”. 2 lipca 1919 r. Prokop został aresztowany przez władze niemieckie i wywieziony do więzienia w Oleśnicy. Po pewnym czasie wyszedł na wolność, dzięki obronie podjętej przez adwokata Antoniego Rostka z Raciborza, ale do Namysłowa już nie wrócił[29].
Od 1919 Namysłów należał do nowo utworzonej prowincji Dolny Śląsk. Prowincja została zlikwidowana w 1938, a 18 stycznia 1941 utworzono ją ponownie.
1 lipca 1936 do Namysłowa włączona została wieś Böhmwitz (rejon współczesnych ulic 1 Maja i Kalinowej)[30], zamieszkała wówczas przez 232 mieszkańców[31].
Podczas nocy kryształowej z 9 na 10 listopada 1938, bojówki hitlerowskie zdewastowały wnętrze namysłowskiej synagogi zbudowanej w roku 1856. Sam budynek przetrwał, ze względu na stanowienie części zwartej zabudowy.
W czasach II wojny światowej w Namysłowie znajdował się podobóz obozu koncentracyjnego w Groß-Rosen oraz kilka mniejszych obozów pracy przymusowej. Robotnicy różnych narodowości pracowali m.in. w fabryce Elektroakustik przy Parku Północnym, powstałym w latach 1939-1941 zakładzie przetwórstwa ziemniaczanego przy ul. Łączańskiej oraz w browarze Haselbacha. Obozowe baraki znajdowały się z kolei m.in. przy obecnych ulicach 1 Maja, Jagiellońskiej, Oławskiej, Skłodowskiej-Curie, Żwirki i Wigury.
Wśród robotników przymusowych oraz jeńców wojennych znajdowało się wielu żołnierzy Armii Krajowej. Lokalnymi strukturami AK kierował w latach 1942-44 por. Józef Rabiega (1914-1971), zatrudniony w zakładach przetwórstwa ziemniaczanego. W roku 2016 jego imieniem nazwana została ulica w Namysłowie, a rok później przy bramie "Ziemniaczanki" ustawiony został postument z pamiątkową tablicą.
22 stycznia 1945 miasto zostało po krótkich walkach zajęte przez Armię Czerwoną (w lokalnej historiografii błędnie dominuje data 21 stycznia). O godzinie 12:15 Namysłów zdobyty został przez 214 Dywizję Strzelecką, wchodzącą w skład 78 Korpusu Strzeleckiego, stanowiącego z kolei część składową 52 Armii[32].
3 marca do Namysłowa przybyła pierwsza grupa polskich kolejarzy[33]. 30 kwietnia miasto zostało przejęte przez administrację polską – na jej czele stanął Pełnomocnik Rządu RP na Obwód nr 9 Tomasz Nowacki (1897-1946). 1 września pierwszym powojennym Burmistrzem Namysłowa został polityk PPS Bolesław Obrębski (1898-1953), który swój urząd pełnił do grudnia 1948. 31 grudnia 1945 starosta Nowacki został w rejonie śluzy na Widawie (rejon ulic Parkowej i Marii Konopnickiej) postrzelony przez "nieznanych sprawców w mundurach sowieckich", w wyniku czego zmarł 3 stycznia 1946. Towarzyszący staroście por. Czesław Wajs (1912-1945) zginął na miejscu.
17 listopada 1947 odbyło się zebranie założycielskie Towarzystwa Burs i Stypendiów w Namysłowie, na prezesa wybrano Aleksandra Pankiewicza – przewodniczącego Powiatowej Rady Narodowej. W 1949 TBS liczył już 129 członków.
26 maja 1959 powstało Koło Miłośników Ziemi Namysłowskiej, w tym czasie było to pierwsze tego typu stowarzyszenie na Opolszczyźnie. Jeszcze w 1959 stowarzyszenie zmieniło nazwę na Towarzystwo Miłośników Ziemi Namysłowskiej. Staraniem działaczy koła powołano 21 stycznia 1960 Muzeum Ziemi Namysłowskiej, które zlokalizowano w trzech salach ratusza. 23 lutego 1973 Muzeum Ziemi Namysłowskiej przeniosło się do nowego lokalu, znajdującego się na zamku[34]. Muzeum funkcjonowało do przełomu 1998/99. Towarzystwo Miłośników Ziemi Namysłowskiej prowadziło działalność do około 2005, po czym zostało zawieszone.
23 czerwca 1976 Zakłady Elektrotechniki Motoryzacyjnej w Namysłowie przystąpiły do strajku, którego celem było, oprócz protestu przeciw podwyżce cen, odłączenie się od ZEM Świdnica i sprowadzenie nowego parku maszynowego.
Po pierwszych wyborach do samorządu terytorialnego w Polsce po jego przywróceniu w 1990 roku burmistrzem miasta został Adam Maciąg[35][36]. Pełnił on tę funkcję przez dwie kadencje, od 18 czerwca 1990 do 3 listopada 1998. Następcami Maciąga byli: Krzysztof Kuchczyński (3 listopada 1998 – 5 grudnia 2014), Julian Kruszyński (5 grudnia 2014 – 22 listopada 2018), Bartłomiej Stawiarski (22 listopada 2018 - 7 maja 2024) oraz obecnie urzędujący Jacek Fior (od 7 maja 2024).
W latach 1989–1996 przeprowadzona została przez Radę Narodową Miasta i Gminy w Namysłowie oraz jej następczynię – Radę Miejską w Namysłowie akcja dekomunizacji nazw namysłowskich ulic. Jeszcze w roku 1989 patronat nad miejskimi ulicami utracili Feliks Dzierżyński i Julian Marchlewski, a w dalszej kolejności dekomunizacji poddane zostały ulice: Armii Czerwonej (24 stycznia 1991)[37], Hanki Sawickiej (15 marca 1993)[38], Karola Świerczewskiego, Marcelego Nowotki, Alei Róży Luksemburg oraz Placu XV-lecia PRL (wszystkie 29 listopada 1996)[39]. Symbolicznym zakończeniem procesu była dokonana po latach zmiana nazwy ulicy Mariana Buczka (26 września 2016)[40].
W ramach reformy administracyjnej w Polsce w 1999 Namysłów ponownie stał się siedzibą powiatu namysłowskiego. Siedzibą starostwa stał się przebudowany dawny magazyn zbożowy przy Placu Wolności.
18 września 2014 założono Towarzystwo Przyjaciół Namysłowa i Ziemi Namysłowskiej[41], aktualnie (wrzesień 2024) posiadające 56 członków[42]. Prezesem TPNiZN jest Mateusz Magda - historyk, pracownik Muzeum Miejskiego Wrocławia[43]. W 2019 reaktywowane zostało z kolei po kilkunastu latach zawieszenia działalności Towarzystwo Miłośników Ziemi Namysłowskiej (ponowny wpis do rejestru stowarzyszeń dokonany został 28 listopada 2019)[44].
Według danych GUS z 30 czerwca 2018, Namysłów miał 16360 mieszkańców (8. miejsce w województwie opolskim i 279. w Polsce), powierzchnię 22,62 km² (7. miejsce w województwie opolskim i 250. miejsce w Polsce) i gęstość zaludnienia 723,6 os./km²[45].
Mieszkańcy Namysłowa stanowią około 38,37% populacji powiatu namysłowskiego, co stanowi 1,66% populacji województwa opolskiego.
Opis | Ogółem | Kobiety | Mężczyźni | |||
---|---|---|---|---|---|---|
jednostka | osób | % | osób | % | osób | % |
populacja | 16360 | 100 | 8638 | 52,7 | 7724 | 47,3 |
gęstość zaludnienia
(mieszk./km²) |
723,6 | 382,1 | 341,5 |
Do Wojewódzkiego Rejestru Zabytków wpisane są następujące obiekty[50]:
inne zabytki:
Gałęzi przemysłu reprezentowane obecnie w Namysłowie to: produkcja spożywcza (Froneri, dawniej Nestle i Schöller), piwowarstwo (Browar Namysłów), elektrotechnika (Diehl Controls), produkcja okien (fabryki Velux i Glassolutions).
W 2019 wskaźnik bezrobocia w Namysłowie wynosił 7,8%. Przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto w Namysłowie wynosiło 4 176,14 zł[49].
25,8% aktywnych zawodowo mieszkańców Namysłowa pracuje w sektorze rolniczym (rolnictwo, leśnictwo, rybołówstwo i przemysł wydobywczy), 34,7% w sektorze przemysłowym (przemysł przetwórczy i budownictwo), a 10,5% w sektorze usługowym (handel, naprawa pojazdów, transport, zakwaterowanie i gastronomia, informacja i komunikacja) oraz 2,2% pracuje w sektorze finansowym (działalność finansowa i ubezpieczeniowa, obsługa rynku nieruchomości)[49].
W Namysłowie mieści się Podstrefa Wałbrzyskiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej.
Przez Namysłów przebiegają drogi krajowe:
Sieć uzupełniają drogi wojewódzkie:
W mieście znajduje się stacja kolejowa połączona z dworcem autobusowym. Z namysłowskiej stacji kolejowej odjeżdżają obecnie pociągi w kierunku Oleśnicy i Wrocławia oraz Kluczborka, Lublińca i Częstochowy.
Dawniej, Namysłów skomunikowany był kolejowo również z Opolem, Kępnem i Sycowem. Połączenia te przestały jednak funkcjonować na przełomie lat 80. i 90. XX wieku.
Namysłów | ||
Linia nr 143 Kalety – Wrocław Mikołajów (106,465 km) | ||
![]() ![]() ![]() odległość: 5,996 km
|
![]() |
odległość: 4,625 km
|
Linia nr 301 Opole Główne – Namysłów (59,939 km) | ||
![]() ![]() ![]() odległość: 3,410 km
|
![]() |
|
Linia nr 307 Namysłów – Kępno (0,000 km) | ||
![]() |
odległość: 3,584 km
|
W roku 2018 czasowo funkcjonowała komunikacja miejska. Linie czerwona, zielona i niebieska zaczynały swój bieg na dworcu autobusowym. Przewozy autobusowe realizuje PKS Opole oraz prywatny przewoźnik LUZ.[potrzebny przypis]
Namysłów stanowi regionalny ośrodek oświatowy, ściągający uczniów z całego powiatu, a także z pobliskich terenów województwa wielkopolskiego (Rychtal), dolnośląskiego (Bierutów) czy powiatu kluczborskiego (Wołczyn).
Żłobki i Przedszkola
Szkoły podstawowe
Inne
|
Szkoły ponadpodstawowe
Zespół Szkół Specjalnych im. Adama Mickiewicza, ul. Braterska 9
|
W okresie PRL wydawane były: „Trybuna Namysłowska” – miesięcznik Powiatowego Komitetu Frontu Narodowego w Namysłowie oraz „Rocznik Statystyczny Powiatu Namysłów”.
Po przełomie 1989 roku ukazywały się m.in.:
Własne organa prasowe posiadają miejscowe parafie katolickie:
Własne pismo wydają także Niemcy – dawni mieszkańcy Namysłowa, zrzeszeni w powstałym 19 maja 1956 r. stowarzyszeniu Namslauer Heimatfreunde. Ich organ prasowy „Namslauer Heimatfruf” ukazuje się od roku 1956[59].
Okręg Zachodni
Do zborów w Namysłowie przynależą również wyznawcy z gminy Bierutów, Wilków, Rychtal, Domaszowice i Świerczów.
Wierni przynależą do parafii ewangelicko-augsburskiej w Pokoju, stanowiącej część Diecezji Katowickiej.
W Namysłowie ma swoją siedzibę powstałe w 1945 Nadleśnictwo Namysłów, którego obszar rozciąga się na powiat namysłowski i kluczborski. Siedziba Nadleśnictwa znajduje się przy ul. Marii Skłodowskiej-Curie, w budynku oddanym do użytku w roku 2016[61].
Miasto jest siedzibą gminy miejsko-wiejskiej. Organem wykonawczym jest burmistrz. W wyborach samorządowych w 2024 na urząd został wybrany Jacek Fior[62]. Siedzibą władz jest Urząd Miejski przy ul. Stanisława Dubois 3. W mieście, pod adresem Plac Wolności 12a, znajduje się starostwo powiatu namysłowskiego.
Sektor usług (48,4%)
Niesklasyfikowane (22,9%)
Ubezpieczenie społeczne (9,6%)
Gospodarka komunalna (7,1%)
Ekonomika nieruchomości (3,9%)
Edukacja (2,3%)
Bezpieczeństwo zdrowotne (1,4%)
Rolnictwo (1,3%)
Budżet miasta Namysłowa | ||
---|---|---|
Lp. | Rok | Budżet |
1 | 2009 | 74,5 mln zł. |
2 | 2010 | 67,1 mln zł. |
3 | 2011 | 74,7 mln zł. |
4 | 2012 | 69 mln zł. |
5 | 2013 | 66 mln zł. |
6 | 2014 | 76,7 mln zł. |
8 | 2015 | 75,3 mln zł. |
9 | 2016 | 89,6 mln zł. |
Miasto | Państwo | Data podpisania umowy |
---|---|---|
Nebelschütz | ![]() |
4 kwietnia 1997 |
Hluczyn | ![]() |
27 sierpnia 2000 |
Linz nad Renem | ![]() |
29 września 2000 |
Jaremcze | ![]() |
25 maja 2002 |
Kisköre | ![]() |
14 czerwca 2003 |
Zagon | ![]() |
10 października 2009 |