Milicz

Ten artykuł dotyczy miasta. Zobacz też: inne miejscowości o nazwie Milicz.

Milicz

miasto w gminie miejsko-wiejskiej
Rynek (2022)
Herb Flaga
Państwo	Polska
Województwo	dolnośląskie
Powiat	milicki
Gmina	Milicz
Aglomeracja	wrocławska
Data założenia	XII wiek
Prawa miejskie	1245
Burmistrz	Wojciech Piskozub
Powierzchnia	13,51 km²
Wysokość	99 – 162[potrzebny przypis] m n.p.m.
Populacja (01.01.2023) • liczba ludności • gęstość	10 859[1] 803,8 os./km²
Strefa numeracyjna	71
Kod pocztowy	56-300
Tablice rejestracyjne	DMI
Położenie na mapie gminy Milicz Milicz
Położenie na mapie Polski Milicz
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego Milicz
Położenie na mapie powiatu milickiego Milicz
51°31′39″N 17°16′17″E/51,527500 17,271389
TERC (TERYT)	0213034
SIMC	0987130
Urząd miejski ul. Trzebnicka 2 56-300 Milicz
Multimedia w Wikimedia Commons
Informacje w Wikipodróżach
Wiadomości w Wikinews
Hasło w Wikisłowniku
Strona internetowa

St. kustosz dyplomowany w Pracowni Zbiorów Muzycznych Biblioteki Uniwersyteckiej w Poznaniu Andrzej Jazdon opowiada o zbiorach rękopisów muzycznych z Milicza rodziny Maltzanów

30 listopada 2018

Problem z odtwarzaniem tego pliku? Zobacz strony pomocy.

Milicz (łac. Milicium^[2], niem. Militsch) – miasto w Polsce w północnej części województwa dolnośląskiego, leżące w powiecie milickim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Milicz oraz powiatu milickiego, nad rzeką Barycz.

Historycznie leży na Dolnym Śląsku, na pograniczu z Wielkopolską. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do województwa wrocławskiego, obecnie jest jednym z miast aglomeracji wrocławskiej. Milicz jest siedzibą urzędu miejskiego i starostwa powiatowego.

Według danych GUS z 1 stycznia 2023 r. miasto miało 10 859 mieszkańców^[1] (364. miejsce w kraju). Jego powierzchnia wynosi 13,51 km² (448. miejsce w kraju), natomiast gęstość zaludnienia 803,8 osób/1 km².

Miasto leży przy DK nr 15, przy linii kolejowej Wrocław – Jarocin, około 55 km od Wrocławia, 125 km od Poznania i około 45 km od Ostrowa Wielkopolskiego.

Od nazwy Milicza wziął nazwę największy w Europie zespół stawów hodowlanych – Stawy Milickie. Co roku władze miejskie organizują tu imprezę zwaną Świętem Karpia Milickiego oraz Dni Ziemi Milickiej.

W miejscowości działało Państwowe Gospodarstwo Rybackie Milicz.

Nazwa miejscowości została utworzona za pomocą przyrostka dzierżawczego -jь'' od nazwy osobowej Milik i oznaczała gród Milika. Miejscowość jest wymieniana po raz pierwszy w bulli z 1136 r. jako Miliche, a następnie w bulli wrocławskiej z 1155 (Milice, Miliche), w 1223 (Melicz), 1224 (Milich), 1249 (Milicz), 1271 (Melicz). Forma zgermanizowana to Militsch, zaś zlatynizowana – Milicium^[4][5].

W księdze łacińskiej Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis (pol. Księga uposażeń biskupstwa wrocławskiego) spisanej za czasów biskupa Henryka z Wierzbna w latach 1295–1305 miejscowość wymieniona jest w staropolskiej formie Mylicz^[6][7]. Nazwę miejscowości w obecnej polskiej formie „Milicz” wymienia spisany ok. 1300 roku średniowieczny łaciński utwór opisujący żywot świętej Jadwigi Vita Sanctae Hedwigis^[8].

Jeszcze w 1750 polska nazwa „Mielicz” wymieniona jest w języku polskim przez Fryderyka II pośród innych miast śląskich w zarządzeniu urzędowym wydanym dla mieszkańców Śląska^[9]. Miejscowość wymieniona jest w opisie Śląska wydanym w 1787 roku w Brzegu w jęz. niemieckim jako Militsch, po łacinie Milich, Milith, oraz Milicium oraz w języku polskim jako Mielicz^[2].

W alfabetycznym spisie miejscowości na terenie Śląska wydanym w 1830 roku we Wrocławiu przez Johanna Knie miejscowość występuje pod nazwami: niemiecką Militsch, polską Mielicz oraz łacińską Milicium^[10]. Nazwę miejscowości jako Mielidza oraz Mielicza w książce „Krótki rys jeografii Szląska dla nauki początkowej” wydanej w Głogówku w 1847 wymienił śląski pisarz Józef Lompa^[11]. Obecna nazwa została administracyjnie zatwierdzona 7 maja 1946^[12].

Najnowsze badania piaszczystej wydmy po prawej stronie Baryczy wykazały, że początki osadnictwa w Miliczu przypadają na końcówkę IX w. Początkowo osada ta funkcjonowała w formie otwartej, a ochronę zapewniały jej podmokłe tereny Baryczy.

Po 960 r. wzniesiono od strony południowej gród obronny ogrodzony wałami^[13].

Badania wałów wykazały, że drugiej poł. XII w. gród rozbudowano i zwiększono jego powierzchnie^[14], jest on wymieniany w 1136 i 1154^[15].

Jako drugi człon osadnictwa, u schyłku XII w. na lewym brzegu Baryczy, na terenie dzisiejszego rynku powstała nowa osada rzemieślniczo-targowa^[16], określana jako burgus i działająca na prawie niemieckim, chroniona wałami ziemnymi^[17].

Pod koniec XIII w. także na lewym brzegu, nieopodal osady targowo-rzemieślniczej wzniesiono pałac biskupi^[18]. Rozwijająca się na podgrodziu osada targowa z czasem przeniosła się na lewy brzeg Baryczy i w 1245 otrzymała prawa targowe^[15].

Ulokowany na wyspie Milicz, ze względu na swoje strategiczne położenie na szlaku handlowym był w centrum uwagi władzy książęcej, jak i kościelnej. W XIII w. po części był własnością biskupią, po części książęcą^[19].

Doszło do sytuacji, że w Miliczu było dwóch kasztelanów (książęcy i kościelny) i aby rozstrzygnąć spór o ich uprawnienia, doszło do rozmów przedstawicieli obu stron. Po ustaleniach podpisano ugodę 26 VI 1249 roku^[20]. W rezultacie której zwiększyły się uprawnienia kasztelana kościelnego kosztem władzy książęcej.

Po 1300 roku, jak wykazały badania nawarstwień i ceramiki grodowej po prawej stronie Baryczy nie znaleziono dalszych śladów użytkowania osady, co oznacza, że została opuszczona^[21].

Od czasów Bolesława Krzywoustego Milicz należał do ziemi śląskiej i był siedzibą kasztelanii, znane są imiona pierwszych kasztelanów, byli to Zdzisław, Wojciech, Gosław, Radwan i inni. W latach 1164–1358 należał do Księstwa wrocławskiego, wymieniony jako jedno z miast przypadłych księciu Bolesławowi Wysokiemu.

Po Henryku Pobożnym miasto odziedziczył jego syn Henryk III. Później stanowił własność Henryka IV Probusa, a potem Henryka Grubego. W wyniku wojny z księciem głogowskim Milicz wchodzi we władanie Henryka Głogowczyka w 1290. Po śmierci Henryka Wiernego w 1309 miasto wraz z Oleśnicą dziedziczą książęta oleśniccy – Bolko i Konrad od których Milicz zakupiło biskupstwo wrocławskie. W 1339 miasto zagarnął zbrojnie Jan Luksemburczyk, przez co biskup Nankier rzucił na niego klątwę. W 1342 wróciło do kapituły wrocławskiej, biskupem był wtedy Przecław z Pogorzeli. W 1358 zakupił je książę oleśnicki Konrad I, w 1492 dynastia oleśnicka wygasła. Spadkobiercą był król czeski Władysław Jagiellończyk, który utworzył odrębne księstwo stanowe i w 1494 sprzedał je, stało się siedzibą wolnego państwa stanowego należącego do Kurzbachów. Na początku XVI przeszli oni na luteranizm i Milicz stał się ośrodkiem reformacji i protestantyzmu. W 1590 ród Kurzbachów wygasł, hrabstwo zostało na podstawie testamentu przekazane rodzinie Maltzanów. Zachowany średniowieczny układ miasta zbliżony do owalu, z rynkiem i ulicami zbiegającymi się przy dawnych bramach miejskich. W XVII wieku miasto spustoszyły wojska szwedzkie, w 1742 pruskie i austriackie. Od 1742 Milicz leżał w Królestwie Pruskim, w 1806 przez miasto przeszły wojska francuskie, w 1813 miało tu miejsce spotkanie cara Aleksandra I z marszałkiem polnym Michaiłem Kutuzowem. Na początku XIX wieku powstały pierwsze przędzalnie wełny i manufaktury sukiennicze, połowie tego wieku miasto zyskało liczne urządzenia komunalne m.in. szpital, nowy ratusz, przebudowane wodociągi i kanalizację^[15]. Od 1871 Milicz leżał w Cesarstwie Niemieckim, od 1918 w Republice Weimarskiej, przekształconej po 1933 w III Rzeszę pod rządami dyktatora Adolfa Hitlera.

 Osobny artykuł: Walki o Milicz.

Milicz został zdobyty 22 stycznia 1945 przez oddziały 4 Armii Pancernej dowodzonej przez gen. Dmitrija Leluszenkę^[22] z 1 Frontu Ukraińskiego Armii Czerwonej^[23]. Wraz z Ziemiami Odzyskanymi przyznany Polsce w ramach ładu pojałtańskiego przez zwycięskie mocarstwa II wojny światowej. We wrześniu 1966 roku wzniesiono pomnik ku czci Armii Czerwonej i Wojska Polskiego^[23].

W okresie Polski Ludowej w Miliczu rozwinął się przemysł spożywczy, drzewny i materiałów budowlanych^[24].

Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są^[25]:

• miasto
• kościół par. pw. św. Michała Archanioła, neorenesansowy z l. 1817-1821 – XIX wieku, z chrzcielnicą z 1561
• kościół par. pw. św. Anny, z l. 1807-1808 – XIX wieku; ośrodek kultu św. Anny, od 2001 istnieje tutaj trzecia, najmłodsza parafia, ul. Łowiecka 1
• kościół ewangelicki, jeden z sześciu „kościołów łaski”, obecnie rzymskokatolicki kościół św. Andrzeja Boboli, szachulcowy, z 1709 – XVIII wieku
• ruiny zamku książąt oleśnickich z XIV wieku, przebudowany w XV w.
• zespół pałacowy, z drugiej poł. XVIII w.:
  • pałac, klasycystyczny z końca XVIII wieku, od 1963 Zespół Szkół Leśnych
  • park pałacowy; pierwszy na Śląsku park w stylu angielskim o powierzchni ok. 80 ha, powstał około 1800 r.
• dom, ul. Lwowska 22 (dawniej ul. Okrzei), z XVIII/XIX w.

inne zabytki:

• ruiny Czarnej Bramy w parku pałacowym
• grobowiec hrabiego Maltzana
• brama wjazdowa (dworska)
• grodzisko Chmielnik, ślady osadnictwa z ok. 7000 lat p.n.e. z około 1815

Piramida wieku mieszkańców Milicza w 2014 roku.

 Z tym tematem związana jest kategoria: Ludzie związani z Miliczem.

 Z tym tematem związana jest kategoria: Ludzie urodzeni w Miliczu.

Herb Milicza przedstawiający świętego Jerzego na koniu zabijającego smoka istnieje co najmniej od XV w., gdyż taki wizerunek widnieje na najstarszej zachowanej pieczęci miejskiej.

W niemieckich czasach flaga Milicza miała kolorystykę biało-żółtą i pochodziła od flagi tutejszego bractwa kurkowego; w czasach PRL nieużywana. Do tematu flagi wrócono po upadku systemu i pierwszych wolnych wyborach samorządowych w 1990 r. Do niemieckich barw dodano zieleń (symbolizującą otaczające Milicz lasy), by odróżnić ją od popularnej w Polsce flagi papieskiej. Uchwałą Rady Miejskiej w Miliczu flaga gminy Milicz to 3 poziome pasy: biały – żółty – zielony.

• 1990-1994 – J. Wierzowiecki
• 1994-1998 – T. Staniewska
• 1998-2002 – W. Wall
• 2002-2006 – R. Mieloch
• 2006-2010 – D. Stachowiak, J. Supeł, D. Stachowiak, R. Augustyn, R. Mieloch, D. Duszyński, P. Wybierała
• 2010-2014 – P. Wybierała
• 2014-2018 – P. Lech
• 2018-2024 – P. Lech
• 2024-aktualnie - W. Piskozub

Przez miasto przebiegają drogi: krajowa i wojewódzkie:

• droga krajowa nr 15: Trzebnica – Milicz – Krotoszyn – Września – Gniezno – Toruń – Ostróda
• droga wojewódzka nr 439: Żmigród – Milicz
• droga wojewódzka nr 448: Milicz – Twardogóra – Syców

W mieście znajduje się stacja kolejowa Milicz położona na państwowej linii kolejowej nr 281. 5 marca 2019 r. wznowiono połączenia pasażerskie na wyremontowanej linii kolejowej^[26]. W rozkładzie jazdy 2018/2019 założono obsługę stacji przez pociągi spółki Koleje Dolnośląskie^[27]. 7 połączeń dziennie w dni robocze oraz 4 pary połączeń w weekendy kursują w ramach linii D7 Krotoszyn – Jelcz-Laskowice przez Oleśnicę i Wrocław^[27][28]. Czas przejazdu między Miliczem a stacją Wrocław Główny wynosi około 90 minut^[26].

Regionalną komunikacje autobusową w Miliczu i okolicach zapewnia przedsiębiorstwo PKS Wołów, które posiada w mieście placówkę terenową oraz dworzec autobusowy. Utrzymywane są kursy autokarów do Wrocławia, Wołowa, Trzebnicy, Twardogóry, Sycowa, Poznania, Żmigrodu, Sulmierzyc, Krotoszyna, Jutrosina i in. Dworzec w Miliczu obsługują przelotowo autobusy przedsiębiorstw PKS Konin oraz PKS Ostrów Wielkopolski.

Od 26 marca 2019 r. gmina Milicz organizuje bezpłatną komunikację miejską (Mała Komunikacja Miejska w Miliczu), służącą lepszemu skomunikowaniu miasta ze stacją kolejową^[29]. Założono kursowanie w dni robocze 4 kursów mikrobusu po linii okólnej, łączącej 10 przystanków w granicach miasta^[29]. Połączenia obsługuje miejscowa placówka terenowa PKS Wołów^[29]. Przejazdy są bezpłatne dla pasażerów^[29].

Ta sekcja od 2015-04 wymaga zweryfikowania podanych informacji: 2015-04, wskazać dokładne źródła by można je było zweryfikować.

Należy podać wiarygodne źródła w formie przypisów bibliograficznych.
Część lub nawet wszystkie informacje w sekcji mogą być nieprawdziwe. Jako pozbawione źródeł mogą zostać zakwestionowane i usunięte.
Sprawdź w źródłach: Encyklopedia PWN • Google Books • Google Scholar • Federacja Bibliotek Cyfrowych • BazHum • BazTech • RCIN • Internet Archive (texts / inlibrary)
Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tej sekcji.
Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tej sekcji.

Średnie miesięczne ciśnienie atmosferyczne waha się od 1014,5 hPa (IV) do 1018,4 hPa (I), największy zanotowany wzrost ciśnienia 24 hPa, największy spadek 29 hPa^[30].

Średnia roczna prędkość wiatru wynosi 4,1 m/s. Najmniejsze średnie zachmurzenie osiąga 47% (VIII), największe 75% (XII), średnie roczne 60%^[31].

Średnia roczna temperatura powietrza osiąga +8,8 °C. W przebiegu rocznym najchłodniejszy jest styczeń (–1,1 °C), najcieplejszy lipiec (+18,7 °C). Najwyższą maksymalną temperaturę zanotowano 10 sierpnia 1992 (+37,6 °C), najniższą temperaturę minimalną 14 stycznia 1987 (–28,5 °C)^[30].

Absolutna amplituda temperatury powietrza osiągnęła 66,1 °C. W ciągu roku występuje 43 dni gorących, czyli takich, w których maksymalna temperatura przekracza 25 °C, z czego 7 to dni upalne z temperaturą powyżej 30 °C; czasami zdarzają się w Miliczu dni bardzo upalne, podczas których maksymalna temperatura przekracza 35 °C. Najdłuższe fale upałów nad miastem wystąpiły:

• 6–11 VIII 1992 r. (6 dni)
• 23 VII – 2 VIII 1994 r. (11 dni)
• 18–28 VII 2006 r. (11 dni)
• 25–29 VII 2008 r. (5 dni)
• 10–17 VII 2010 r. (8 dni)^[30]

Najwięcej dni upalnych (z temperaturą maksymalną powyżej 30 °C) zanotowano w 1994 r. – aż 20 dni, z czego 12 w lipcu 1994. Latem występują bardzo rzadko "noce tropikalne", kiedy temperatura minimalna nie spada poniżej 20 °C. Zdarzają się one od końca czerwca do początku sierpnia. Najwyższą minimalną temperaturę w Miliczu zanotowano 29 VII 2013 r. i było to 21,6 °C^[30].

Dni mroźnych, z ujemną temperaturą maksymalną (poniżej 0 °C) jest w Miliczu tylko 28 rocznie. Średnia roczna suma opadu wynosi 461 mm^[30].

Największe średnie miesięczne sumy opadu 70 mm (VII), najmniejsze 24 mm (II). Notowanych jest średnio 103 dni z opadem w roku (z maksimum w lecie)^[30].

Liczne trasy rowerowe przebiegają także przez kompleksy stawów hodowlanych (największych w Europie), malownicze tereny Parku Krajobrazowego „Dolina Baryczy” i na obrzeżach chronionego Rezerwatu „Stawy Milickie”. W Miliczu znajduje się też ostoja koników polskich. Rzeka Barycz wykorzystywana jest również do turystyki kajakowej.

• Kościół rzymskokatolicki (dekanat Milicz):
  • parafia św. Andrzeja Boboli
  • parafia św. Anny
  • parafia św. Michała Archanioła.
• Świadkowie Jehowy:
  • zbór Milicz-Południe
  • zbór Milicz-Północ (Sala Królestwa Sławoszowice, ul. Łąkowa 4c)^[33].
• Katolicki Kościół Narodowy w Polsce:
  • parafia Najświętszego Sakramentu

Miasta partnerskie:

• Lohr am Main^{[potrzebny przypis]}
• Gniew^{[potrzebny przypis]}
• Springe^{[potrzebny przypis]}
• Kobuleti

• Cmentarz żydowski w Miliczu
• Milicz Wąskotorowy
• Powiat milicki
• Stawy Milickie
• Kościoły łaski

• Bolesław Dolata, Tadeusz Jurga: Walki zbrojne na ziemiach polskich 1939-1945. Warszawa: 1977.
• Johann GeorgJ.G. Knie Johann GeorgJ.G., Alphabethisch-Statistisch-Topographische Uebersicht aller Dörfer, Flecken, Städte und andern Orte der Königl. Preuß. Provinz Schlesien ..., Breslau: Graß, Barth und Comp., 1830, OCLC 751379865  (niem.).

• Oficjalna strona miasta
• Historia i legendy Milicza. milicz.net.pl. .
• Muzeum Bombki w Miliczu
• MiliczInfo – portal informacyjny Milicza i powiatu milickiego
• Mielice albo Mielicz, Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VI: Malczyce – Netreba, Warszawa 1885, s. 343 .