Zamek Czocha

Zamek Czocha

Burg Tzschocha

nr rej. 100/790 z 26 października 1960[1]
Zamek Czocha, część główna zamku
Państwo	Polska
Województwo	dolnośląskie
Miejscowość	Sucha
Adres	59-820 Leśna
Typ budynku	zamek
Fundator	Piastowie Śląscy lub Przemyślidzi
Rozpoczęcie budowy	1241
Ukończenie budowy	1247
Ważniejsze przebudowy	1912 do 1920
Pierwszy właściciel	Biskup miśnieński von Weisenow
Obecny właściciel	AMW REWITA Sp. z.o.o.
Położenie na mapie gminy Leśna Zamek Czocha
Położenie na mapie Polski Zamek Czocha
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego Zamek Czocha
Położenie na mapie powiatu lubańskiego Zamek Czocha
51°01′52″N 15°18′13″E/51,031111 15,303611
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

Galeria

Zamek Czocha (dawniej: Czajków, 1329: castrum Caychow, przed 1945 niem.  Burg Tzschocha)^[3] – zabytkowy zamek w osadzie Sucha, w gminie Leśna, w powiecie lubańskim nad Zalewem Leśniańskim na rzece Kwisa w polskiej części Łużyc Górnych.

Obronny zamek graniczny posadowiony jest na gnejsowych skałach należących do metamorfiku izerskiego. Najstarszą częścią jest, stojący przy głównych bramach (istnieją dwie, starsza dolna i nowa górna), stołp – później obudowany częścią mieszkalną. Z części mieszkalnej najstarszy jest północny fragment.

Powstał jako warownia graniczna na pograniczu śląsko-łużyckim w latach 1241–1247 z rozkazu Piastów śląskich^[4], bądź króla czeskiego Wacława I Przemyślidy^[5]. Ze względu na swoje strategiczne położenie często zmieniał przynależność. W 1253 roku zdobyty przez Marchię Brandenburską i przekazany w lenno biskupowi miśnieńskiemu von Weisenow^[5].

W 1319 roku jako posag razem z okolicznymi ziemiami został włączony do księstwa jaworskiego, którym władał Henryk I jaworski^[5]. Po śmierci krewnego w 1346 roku przejął go wraz z całym księstwem zmarłego, Bolko II Mały, książę świdnicko-jaworski^[5]. Po śmierci księżnej Agnieszki Habsburg, wdowy po Bolku II Małym, na mocy układu o przeżycie z cesarzem niemieckim Karolem IV Luksemburskim znalazł się w granicach Korony Czeskiej. W latach 1389–1453 znajdował się w dobrach rycerskich rodów von Dohn i von Klüks^[5]. W latach 1451–1700 zamek był własnością łużyckiego rodu von Nostitz^[6]. Na początku XV wieku bezskutecznie oblegany przez husytów, ostatecznie w 1427 roku zdobyty przez oddział Czirnina pod nieobecność właścicieli, krótko później odbity^[5].

Zamek pod polską nazwą Czocha w książce pt. Krótki rys jeografii Szląska dla nauki początkowej wydanej w Głogówku w 1847 wymienił górnośląski nauczyciel i pisarz Józef Lompa, który notuje, że w owym czasie był to „zamek spustoszały”^[7].

Kupiony w 1909 roku przez drezdeńskiego producenta wyrobów tytoniowych (cygar) Ernsta Gütschowa za 1,5 mln marek^[8], w latach 1912–1920 został przebudowany przez znanego architekta berlińskiego Bodo Ebhardta zgodnie z wyglądem zachowanym na rycinie z 1703 roku^[4]. Podczas przebudowy zniszczono jednak wiele najstarszych fragmentów kompleksu. W dawnej fosie urządzono zwierzyniec. Ernst Gütschow utrzymywał dobre stosunki z dworem carskim, a po rewolucji z rosyjskimi emigrantami, od których skupował różne przedmioty o wysokiej wartości artystycznej. W zamku mieszkał do marca 1945 roku. Opuścił zamek, zostawiając najcenniejszą część wyposażenia. Przyjmuje się, że w latach II wojny światowej w zamku mieściła się szkoła szyfrantów Abwehry, jednak brak na to dowodów.

Po II wojnie światowej zamek znalazł się w granicach Polski i przechodził różne koleje losu. Był wielokrotnie okradany z mebli i wyposażenia przez Sowietów. Część zbiorów bibliofilskich została zabrana podczas akcji rewindykacyjnych do Wrocławia. W ostatnich latach dominowała sensacyjna teza, że największej kradzieży dopuścił się 1 lutego 1946 roku burmistrz Leśnej, Kazimierz Lech, wspólnie z Krystyną von Saurma, bibliotekarką zamkową, która odkryła zamkowy schowek, wywożąc pełną ciężarówkę mienia zamkowego: (insygnia koronacyjne Romanowów, 60 popiersi carów rosyjskich, 100 ikon, zastawy porcelanowe, biżuterię, obrazy), z którą udało mu się przedostać do amerykańskiej strefy okupacyjnej^[9]. Ostatecznie teza ta została obalona, albowiem ikony zostały zabrane do składnicy rewindykacyjnej w Jeleniej Górze, a stamtąd trafiły do Warszawy^[10]. Następnie w zamku przez krótki czas mieszkali uchodźcy z Grecji, którzy w sali rycerskiej trzymali zwierzęta gospodarskie, dopełniając tym samym dzieła dewastacji. Od 1952 roku mieścił się tam Wojskowy Dom Wczasowy i z tego powodu budowla miała charakter utajniony, tj. nie występowała na mapach^[5]. Od września 1996 roku publicznie dostępny jako ośrodek hotelowo-konferencyjny. Podczas ferii zimowych oraz wakacji letnich w zamku odbywają się tematyczne kolonie dla dzieci i młodzieży^[11].

Właścicielem obiektu jest AMW REWITA Sp. z o.o.^[12] należąca do Agencji Mienia Wojskowego.

Zabudowania zamku zostały wykorzystane przy kręceniu filmów: Gdzie jest generał?, Dolina szczęścia, Wiedźmin, Legenda^[13], Poza Lasem Sherwood (Beyond Sherwood Forest)^[14], Fabryka Zła i seriali: Tajemnica twierdzy szyfrów, Dwa światy (Spellbinder), Święta wojna i Pierwsza miłość.

W zamku znajduje się kilka herbów:

• nad portalem pierwszej bramy na dolny dziedziniec w zachodniej części kartusz z herbem von Nostiz^[15][16]
• nad portalem głównego wejścia do zamku von: Nostitz i Debschitz (liść), poniżej w zworniku von Üchtritz^[17]
• na ścianie przedstawiający lwa w koronie^[18]
• von: Nostiz^[19] i Seydlitz^[20] i Seydlitz
• von Gütschow:
  • w kamieniu na głównej bramie^[21]
  • na witrażu^[19]

• 
  Herb Nostiz
• 
  Herb Nostiz
• 
  Herb von Nostiz
• 
  Seidlitz
• 
  Üchtritz
• 
  Gütschow
• 
  Zamek Czocha^[22]
• 
  Panorama zimowa
• 
  Budynek bramy
• 
  Fosa zamkowa z mostem

• Romuald Łuczyński: Zamki, dwory i pałace w Sudetach. Legnica: Stowarzyszenie „Wspólnota Akademicka”, 2008, ISBN 978-83-89102-63-8.

• Strona internetowa zamku
• Kolonie tematyczne dla dzieci w Zamku Czocha. .
• sekulada.com: Zamek Czocha – Wielka Enigma. . (pol.).