Strażnica WOP Czelin

Strażnica WOP Czołno/Czelin

Strażnica SG w Czelinie

Historia
Państwo	Polska
Sformowanie	1945[a]
Rozformowanie	24 sierpnia 2005[1] (przekształcenia)
Tradycje
Rodowód	53 strażnica WOP
Kontynuacja	Placówka SG w Czelinie
Organizacja
Dyslokacja	Czelin[2]
Formacja	Wojska Ochrony Pogranicza Straż Graniczna
Podległość	11 komenda odcinka 38 batalion OP 121 batalion WOP 122 batalion WOP 12 Pomorska Brygada WOP bg WOP Chojna Pomorska Brygada WOP Pomorski Oddział SG
Multimedia w Wikimedia Commons

Strażnica Wojsk Ochrony Pogranicza Czołno/Czelin – zlikwidowany pododdział Wojsk Ochrony Pogranicza pełniący służbę graniczą na granicy z Niemiecką Republiką Demokratyczną/Republiką Federalną Niemiec^[b].

Strażnica Straży Granicznej w Czelinie – zlikwidowana graniczna jednostka organizacyjna Straży Granicznej realizująca zadania bezpośrednio w ochronie granicy państwowej z Republiką Federalną Niemiec.

Strażnica została sformowana w 1945 w strukturze 11 komendy odcinka Mieszkowice^[2] jako 53 strażnica WOP (Czołno)^[3] o stanie 56 żołnierzy. Kierownictwo strażnicy stanowili: komendant strażnicy, zastępca komendanta do spraw polityczno-wychowawczych i zastępca do spraw zwiadu. Strażnica składała się z dwóch drużyn strzeleckich, drużyny fizylierów, drużyny łączności i gospodarczej. Etat przewidywał także instruktora do tresury psów służbowych oraz instruktora sanitarnego^[4].

Na początku 1947 obsada personalna strażnicy została wymieniona z obsadą 187 strażnicy WOP Łysa Polana^[c].

W związku z reorganizacją oddziałów WOP, 24 kwietnia 1948 strażnica OP nr 53 Czelin została włączona w struktury 38 batalionu Ochrony Pogranicza, a 1 stycznia 1951 121 batalionu WOP w Mieszkowicach^[5][6][7].

Od 15 marca 1954 wprowadzono nową numerację strażnic^[d], a 53 strażnica WOP Czelin III kategorii otrzymała nr 51 w skali kraju^[9]. W 1956 rozpoczęto numerowanie strażnic na poziomie brygady. Strażnica WOP Czelin II kategorii była 23. w 9 Brygadzie WOP, w Krośnie Odrzańskim^[10].

121 batalion WOP w Mieszkowicach został rozformowany w 1958^[e][11]. . Strażnice rozformowanego batalionu włączono w struktury 93 batalionowi w Słubicach^[11](sic!). Strażnicę WOP Czelin włączono w struktury 122 batalionu WOP w Chojnie^[f][12]. 12 Pomorskiej Brygady WOP w Szczecinie.

Po reorganizacji 122 batalionu WOP w 1958 Strażnica WOP Czelin posiadała nr 2^[12].

W 1960 funkcjonowała jako 28 strażnica WOP III kategorii Czelin w strukturach 122 batalionu WOP. Rozkazem organizacyjnym dowódcy WOP nr 0148 z 2 września 1963 przeformowano ze Strażnicy WOP lądowej kategorii III Czelin na 20 strażnicę WOP rzeczną kategorii I Czelin w strukturach ww. batalionu^[13].

W kwietniu 1976 Wojska Ochrony Pogranicza przeszły na dwuszczeblowy system zarządzania. Strażnica WOP Czelin podporządkowana została bezpośrednio pod sztab 12 Pomorskiej Brygady WOP w Szczecinie^[14] , a w 1984 utworzonego batalionu granicznego WOP Chojna, jako Strażnica WOP Czelin lądowa rozwinięta. Batalion Graniczny Pomorskiej Brygady WOP w Chojnie funkcjonował do 31 października 1989 i 1 listopada 1989 został rozformowany, a Strażnica WOP Czelin podporządkowana została bezpośrednio pod sztab Pomorskiej Brygady WOP już jako Strażnica WOP Lądowa kadrowa w Czelinie (na czas „P” kadrowa)^[g]. Tak funkcjonowała do 15 maja 1991. Żołnierze służby zasadniczej WOP z ostatnich poborów nadal pełnili służbę w strażnicy.

Straż Graniczna:

15 maja 1991 po rozwiązaniu Wojsk Ochrony Pogranicza, 16 maja 1991 strażnica została przejęta przez Pomorski Oddział Straży Granicznej w Szczecinie^[15] i przyjęła nazwę Strażnica Straży Granicznej w Czelinie (Strażnica SG w Czelinie).

W 2000 rozpoczęła się reorganizacja struktur Straży Granicznej, związana z przygotowaniem Polski do wstąpienia, do Unii Europejskiej i przystąpieniem do Traktatu z Schengen. W wyniku tej restrukturyzacji 1 października 2002 Strażnica SG w Czelinie przejęła obszar służbowej odpowiedzialności^[16] po rozformowanej Strażnicy SG w Namyślinie^[1][h].

Jako Strażnica Straży Granicznej w Czelinie funkcjonowała do 23 sierpnia 2005 i 24 sierpnia 2005 Ustawą z 22 kwietnia 2005 O zmianie ustawy o Straży Granicznej... została przekształcona na Placówkę Straży Granicznej w Czelinie (PSG w Czelinie)^[i].

W 1960 28 strażnica WOP III kategorii ochraniała odcinek granicy państwowej o długości 11 600 m:

• Włącznie od znaku granicznego nr 585, wyłącznie do znaku gran. nr 606.

Straż Graniczna:

1 października 2002 odcinek strażnicy został wydłużony po przejęciu odcinka rozformowanej Strażnicy SG w Namyślinie^[16][1].

• 1945 – 27 lutego żołnierze 6 Samodzielnego Batalionu Pontonowo-Mostowego 1 Armii Wojska Polskiego wbili pierwszy znak graniczny nad brzegiem Odry. Biało-czerwony słup wyciosał kapral Adolf Wydrzyński. Wraz ze słupem wkopano do ziemi butelkę z aktem erekcyjnym upamiętniającym ten fakt z podpisami biorących udział w zdarzeniu żołnierzy. Do słupa przybito tablicę z napisem „Polska”, orłem i informacjami o odległościach do Warszawy (474 km) i Berlina (64 km). W październiku 1968 na miejscu słupa postawiono obelisk projektu rzeźbiarki Anny Paszkiewicz symbolizujący słup graniczny. Pomnik ma przypominać o wydarzeniu z 1945. Ma on formę kolumny z kamienia łupanego. Około 100 m na zachód od właściwego obelisku stoi w lesie obelisk mały. Zaprojektował go komandor Henryk Kalinowski, a wykonali żołnierze ze Szczecina–Podjuch. Stał on od 1960 do 1968 na miejscu obecnego pomnika^[17].
• 13 grudnia 1981–22 lipca 1983 – (stan wojenny w Polsce), normę służby granicznej dla żołnierzy podwyższono z 8 do 12 godzin na dobę. Ścisłą kontrolą objęto całą strefę nadgraniczną. W stan gotowości były postawione pododdziały odwodowe^[18].

• 52 strażnica WOP Namyślin ⇔ 54 strażnica WOP Glickie Łyse Górki – 1946
• Strażnica nr 52 OP Namyślin ⇔ Strażnica nr 54 OP Stare Łysogórki – 1949
• Strażnica WOP Namyślin nr 50 ⇔ Strażnica WOP nr 52 Łysogórki – 15.03.1954
• Strażnica WOP Namyślin III kat. nr 22 ⇔ Strażnica WOP Łysogórki III kat. nr 24 – 1956
• Strażnica WOP Namyślin nr 1 ⇔ Strażnica WOP Łysogórki nr 3 – 1958
• 29 strażnica WOP III kat. Namyślin ⇔ 27 strażnica WOP III kat. Łysogórki – 01.01.1960
• 21 strażnica WOP rzeczna I kat. Namyślin ⇔ 19 strażnica WOP rzeczna I kat. Łysogórki – 01.01.1964
• Strażnica WOP Namyślin lądowa rozwinięta ⇔ Strażnica WOP Cedynia lądowa rozwinięta – 1984
• Strażnica WOP lądowa kadrowa w Namyślinie ⇔ Strażnica WOP lądowa kadrowa w Cedyni – 01.10.1989

Straż Graniczna:

• Strażnica SG w Namyślinie ⇔ Strażnica SG w Cedyni – 16.05.1991^[14] 
• Strażnica SG w Kostrzynie ⇔ Strażnica SG w Cedyni – 01.10.2002^[14] 
• GPK SG w Kostrzynie ⇔ GPK SG w Osinowie Dolnym – 02.01.2003^[14] .

• ppor. Józef Juchta (był w 10.1946)^[20]
• Augustyn Iżyniec (01.01.1949–06.03.1949)^[21]
• ppor./kpt. Stanisław Otwinowski (1952–1961)^[22]
• ppor. Leon Tutak p.o. (1961–1962)^[23]
• kpt. Stanisław Muszyński (1962–1964)
• por. Henryk Rokicki (1964–1965)
• por. Leon Nita (od 1965)

Komendanci strażnicy SG:

• mjr SG Roman Tyszkiewicz
• mjr SG Dariusz Makowski.

• Henryk Dominiczak: Zarys historii Wojsk Ochrony Pogranicza 1945–1985. Warszawa: Wojskowa Drukarnia w Łodzi, 1985.
• Zenon Jackiewicz: Wojska Ochrony Pogranicza: (1945–1991) : krótki informator historyczny. Kętrzyn: Centrum Szkolenia Straży Granicznej, 1998. ISBN 83-909304-3-9.
• Halina Łach: System ochrony polskiej granicy państwowej. Olsztyn: Instytut Historii i Stosunków Międzynarodowych. Wydział Humanistyczny UWM, 2013. ISBN 978-83-935593-8-1.
• Jerzy Prochwicz: Wojska Ochrony Pogranicza 1945–1965. Piotrków Trybunalski: Naukowe Wydawnictwo Piotrkowskie, 2011. ISBN 978-83-7726-027-2.

• Ryszard Techman: Pomorski Oddział Straży Granicznej w Szczecinie. W: Leszek Elas : Straż Graniczna w dwudziestoleciu 1991–2011. Materiały poseminaryjne – Tom II. Koszalin: Centralny Ośrodek Szkolenia Straży Granicznej im. Marszałka Polski Józefa Piłsudskiego, 2011. ISBN 978-83-909484-4-7.
• Andrzej Wojtaszak, Kazimierz Kozłowski: Żołnierz polski na Pomorzu Zachodnim X-XX wiek. Materiały z sesji naukowej z 10 listopada 1999 r. Praca zbiorowa. Szczecin: Oddział Edukacji Obywatelskiej, 2001. ISBN 83-86992-76-X.
• SławomirS. Żurawlow SławomirS., Pododdziały Ochrony Pogranicza w Jaworzynce, Istebnej i Koniakowie – Rys historyczny 1922–2008, Gliwice: Gminny Ośrodek Kultury w Istebnej, 2011 .
• Wojska Ochrony Pogranicza 1945–1990 – Pomorska Brygada WOP. Muzeum Polskich Formacji Granicznych im. Władysława Raginisa . muzeumsg.strazgraniczna.pl. . (pol.).
• Ryszard Techman: Straż Graniczna od 1991 – Pomorski Oddział Straży Granicznej. Muzeum Polskich Formacji Granicznych im. Władysława Raginisa . muzeumsg.strazgraniczna.pl. . (pol.).
• Archiwum Straży Granicznej, zespół archiwalny DWOP, sygn. 1842/6, Historia Pomorskiej Brygady Wojsk Ochrony Pogranicza. Szczecin 1961.
• Archiwum Straży Granicznej. Rozkazy personalne dowódcy Wojsk Ochrony Pogranicza.
• Archiwum SGr., DWOP, sygn. 217/143, Wykazy dyslokacyjne Wojsk Ochrony Pogranicza 1946. Wykaz strażnic i miejsc ich rozlokowania adresowany do Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego i Ministerstwa Spraw Zagranicznych z 4 maja 1946.
• Archiwum SGr., zespół archiwalny DWOP, sygn. 1284/200, Struktury organizacyjno-dyslokacyjne. Dyslokacja jednostek Wojsk Ochrony Pogranicza z 8 kwietnia 1954.
• Archiwum SGr., zespół archiwalny DWOP, sygn. 1284/200, Struktury organizacyjno-dyslokacyjne. Wykaz dyslokacyjny etatowych oddziałów i pododdziałów Wojsk Ochrony Pogranicza z 18 maja 1957.
• Archiwum SGr., zespół archiwalny DWOP, sygn. 1400/3, k. 590–620; Rozkazy zarządzenia i wytyczne w zakresie wszelkiego rodzaju zaopatrzenia. Wykaz dyslokacyjny jednostek i pododdziałów WOP na dzień 1 stycznia 1964.