Strażnica WOP Gryfino

Strażnica WOP Marwice/Gryfino

Strażnica SG w Gryfinie

Budynek byłej strażnicy w Gryfinie (maj 2014)
Historia
Państwo	Polska
Sformowanie	1945[a]
Rozformowanie	24 sierpnia 2005 (przekształcenia)[1]
Tradycje
Rodowód	60 strażnica WOP
Kontynuacja	PSG w Gryfinie
Komendanci / Dowódcy
Ostatni	Tomasz Kling
Organizacja
Dyslokacja	Marwice 1; Gryfino ul. Szczecińska 33
Formacja	Wojska Ochrony Pogranicza Straż Graniczna
Podległość	12 komenda odcinka 40 batalion OP 122 batalion WOP 12 Pomorska Brygada WOP batalion graniczny PB WOP Pomorska Brygada WOP Pomorski Oddział SG
Multimedia w Wikimedia Commons

Strażnica Wojsk Ochrony Pogranicza Marwice/Gryfino – zlikwidowany pododdział Wojsk Ochrony Pogranicza pełniący służbę graniczą na granicy z Niemiecką Republiką Demokratyczną/Republiką Federalną Niemiec^[b].

Strażnica Straży Granicznej w Gryfinie – zlikwidowana graniczna jednostka organizacyjna Straży Granicznej realizująca zadania bezpośrednio w ochronie granicy państwowej z Republiką Federalną Niemiec.

Strażnica została sformowana w 1945 w strukturze 12 komendy odcinka Chojna jako 60 strażnica WOP (Marwice)^[2] o stanie 56 żołnierzy. Kierownictwo strażnicy stanowili: komendant strażnicy, zastępca komendanta do spraw polityczno-wychowawczych i zastępca do spraw zwiadu. Strażnica składała się z dwóch drużyn strzeleckich, drużyny fizylierów, drużyny łączności i gospodarczej. Etat przewidywał także instruktora do tresury psów służbowych oraz instruktora sanitarnego^[3].

W związku z reorganizacją oddziałów WOP, 24 kwietnia 1948 60 strażnica OP Gryfino została włączona w struktury 40 batalionu Ochrony Pogranicza, a 1 stycznia 1951 122 batalionu WOP w Chojnie^[4][5].

Od 15 marca 1954 wprowadzono nową numerację strażnic^[c], a 60 strażnica WOP Gryfino I kategorii otrzymała nr 58 w skali kraju i stacjonowała w Gryfinie^[7][8].

W 1956 rozpoczęto numerowanie strażnic na poziomie brygady. Strażnica specjalna WOP Gryfino była 5 w 12 Brygadzie Wojsk Ochrony Pogranicza w Szczecinie^[9][10].

Po reorganizacji 122 batalionu WOP Chojna w 1958^[d], Strażnica WOP Gryfino posiadała numer 9^[11].

1 stycznia 1960 funkcjonowała jako 21 strażnica WOP Gryfino III kategorii w strukturach 122 batalionu WOP. Rozkazem organizacyjnym dowódcy WOP nr 0148 z 02.09.1963 przeformowano Strażnicę WOP Gryfino lądową kategorii II na Strażnicę WOP Gryfino rzeczną kategorii I i 1 stycznia 1964 była jako 13 strażnica WOP Gryfino rzeczna kategorii I^[12].

1 czerwca 1976 nastąpiła zmiana rejonu służbowego działania strażnicy, dyktowaną przez reformę administracyjną kraju i nowy podział na województwa^[13],ponadto Wojska Ochrony Pogranicza przeszły na dwuszczeblowy system zarządzania. Strażnicę WOP Gryfino podporządkowano bezpośrednio pod sztab 12 Pomorskiej Brygady WOP w Szczecinie^[14], a w 1984 utworzonego batalionu granicznego Pomorskiej Brygady WOP w Chojnie jako strażnica WOP Gryfino i tak funkcjonowała do 31 października 1989. 1 listopada 1989 został rozformowany batalion graniczny PB WOP w Chojnie, a podległe strażnice weszły w podporządkowanie bezpośrednio dowódcy Pomorskiej Brygady WOP^[e] i tak funkcjonowała do 15 maja 1991^[15].

Straż Graniczna:

15 maja 1991 po rozwiązaniu Wojsk Ochrony Pogranicza, od 16 maja 1991 ochronę granicy państwowej przejęła nowo sformowana Straż Graniczna. Strażnica w Gryfinie weszła w podporządkowanie Pomorskiego Oddziału Straży Granicznej^[16] i przyjęła nazwę Strażnica Straży Granicznej w Gryfinie (Strażnica SG w Gryfinie}^[17].

Jako strażnica Straży Granicznej w Gryfinie funkcjonowała do 23 sierpnia 2005 i 24 sierpnia 2005 Ustawą z 22 kwietnia 2005 O zmianie ustawy o Straży Granicznej... została przekształcona na Placówkę Straży Granicznej w Gryfinie (Placówka SG w Gryfinie)^[17].

Początkowo 60 strażnica WOP Marwice ochraniała odcinek granicy państwowej wzdłuż rzeki Odry:^[18]

• Od Gryfina (włącznie), do Widuchowej (wyłącznie).
• Linia zaporowa^[f]:
  • Od Pacholęt (włącznie) przez Nowe Czarnowo, Żórawie, Wełtyń do Bolkowic.

1 stycznia 1964 na ochranianym odcinku funkcjonowało przejście graniczne gdzie kontrolę graniczną osób, towarów i jednostek pływających wykonywała załoga strażnicy:

• Gryfino (Odra Zachodnia) (rzeczne).

Straż Graniczna:

2 stycznia 1996 na odcinku strażnicy zostało uruchomione przejście graniczne małego ruchu granicznego, w którym kontrolę graniczną i celną osób, towarów oraz środków transportu wykonywała załoga GPK SG w Krajniku Dolnym^[19]:

• Gryfino-Mescherin (mrg).

• 59 strażnica WOP Ognica ⇔ 61 strażnica WOP Kamieniec – 1946
• 59 strażnica OP Widuchowa ⇔ 61 strażnica OP Kamieniec – 1949
• 57 strażnica WOP Widuchowa ⇔ 59 strażnica WOP Kamieniec – 15.03.1954
• 22 strażnica WOP Widuchowa kat. III ⇔ 20 strażnica WOP Kamieniec kat. II – 1.01.1960
• 14 strażnica WOP Widuchowa rzeczna kat. I ⇔ 12 strażnica WOP Kamieniec lądowa kat. III – 1.01.1964
• Strażnica WOP Widuchowa ⇔ Strażnica WOP Kamieniec – 31.10.1989
• Strażnica WOP Chojna lądowa kadrowa ⇔ Strażnica WOP Kamieniec – 1.11.1989

Straż Graniczna:

• Strażnica SG w Chojnie ⇔ Strażnica SG w Kamieńcu – 16.05.1991^[17]
• Strażnica SG w Chojnie ⇔ Strażnica SG w Branisławiu – 15.10.2002^[17]
• GPK SG w Krajniku Dolnym ⇔ GPK SG w Kołbaskowie – 2.01.2003^[17].

• 1947 – 10 marca dwuosobowy patrol ze strażnicy stoczył walkę z grupą przemytników, w wyniku której zabici zostali obaj żołnierze WOP^[20].
• 1968 – Stocznia Marynarki Wojennej przekazała dla WOP pierwszą partię kutrów rozpoznawczych, które skierowano do służby rzecznej na odrzańskim odcinku granicy zachodniej Pomorskiej Brygady WOP (W latach następnych zaopatrzono w nie pozostałe strażnice rzeczne)^[21].
• 1976 – wycofano ostatecznie z granicy rowery, zastępując je motocyklami małolitrażowymi; WSK-175 dla kadry i WSK-125 dla żołnierzy służby zasadniczej (5–13 motocykli w zależności od obsady i na jakiej granicy). Wyposażone w łączność radiową motocykle stały się podstawowym środkiem transportu w służbie patrolowej i rozpoznawczej^[22].

• ppor. Senktas (był w 1945)^[18]
• por. Władysław Sobieraj (był w 10.1946)^[g].
• nn
• por. Romuald Jaroszewski (1954–1956)^[24]
• por. Edward Maniawski (1956–1958)^[24]
• por. Idzi Lebuda (1958–1961)^[25]
• por. Jerzy Balcerek (1961–1963)
• kpt. Mieczysław Kur (1963–1965)
• por. Tadeusz Sołtysik p.o. (był w 1965)
• kpt. Mieczysław Kur (od 1966)

---

• por./kpt. Paweł Grzybowski (był w 1986–był w 1989)

Komendanci strażnicy SG:

• Wojciech Tatara
• Tomasz Kling (do 23.08.2005)^[26].

• Henryk Dominiczak: Zarys historii Wojsk Ochrony Pogranicza 1945–1985. Warszawa: Wojskowa Drukarnia w Łodzi, 1985, s. 1–356. (pol.).
• Zenon Jackiewicz: Wojska Ochrony Pogranicza : (1945–1991) : krótki informator historyczny. Kętrzyn: Centrum Szkolenia Straży Granicznej, 1998. ISBN 83-909304-3-9.
• Halina Łach: System ochrony polskiej granicy państwowej. Olsztyn: Instytut Historii i Stosunków Międzynarodowych. Wydział Humanistyczny UWM, 2013. ISBN 978-83-935593-8-1.
• Jerzy Prochwicz: Wojska Ochrony Pogranicza 1945–1965. Piotrków Trybunalski: Naukowe Wydawnictwo Piotrkowskie, 2011. ISBN 978-83-7726-027-2.
• Emilia Szczygieł-Lembicz. Jednostka wojskowa w Chojnie na tle powstania i organizacji Pomorskiej Brygady WOP w latach 1945–1961 w:. „Rocznik Chojeński. Pismo Historyczno–Społeczne”. t. 2, 2010. Chojna: Towarzystwo Historyczno–Kulturalne „Terra Incognita. ISSN 2080-9565. 
• Ryszard Techman: Pomorski Oddział Straży Granicznej w Szczecinie. W: Leszek Elas : Straż Graniczna w dwudziestoleciu 1991–2011. Materiały poseminaryjne – Tom II. Koszalin: Centralny Ośrodek Szkolenia Straży Granicznej im. Marszałka Polski Józefa Piłsudskiego, 2011. ISBN 978-83-909484-4-7.
• Andrzej Wyganowski: w: Andrzej Wojtaszak, Kazimierz Kozłowski, „Żołnierz polski na Pomorzu Zachodnim X–XX wiek”: materiały z sesji naukowej z 10 listopada 1999 r.. Szczecin: Oddział Edukacji Obywatelskiej, 2001. ISBN 83-86992-76-X.
• Roczniki Wydziału Nauk Prawnych i Ekonomicznych KUL. W: Stanisław Dubaj: Patroni Nadbużańskiego Oddziału Straży Granicznej i Podległych Placówcek SG – Tom VIII−IX, zeszyt 1 – 2012–2013. Lublin: Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, 2013, s. 316–343.
• Archiwum Straży Granicznej, zespół archiwalny DWOP, sygn. 1842/6, Historia Pomorskiej Brygady Wojsk Ochrony Pogranicza. Szczecin 1961.
• Archiwum Straży Granicznej. Rozkazy personalne dowódcy Wojsk Ochrony Pogranicza.
• Archiwum SG, DWOP, sygn. 217/143, Wykazy dyslokacyjne Wojsk Ochrony Pogranicza 1946. Wykaz strażnic i miejsc ich rozlokowania adresowany do Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego i Ministerstwa Spraw Zagranicznych z 4 maja 1946.
• Archiwum SG, zespół archiwalny DWOP, sygn. 1284/200, Struktury organizacyjno-dyslokacyjne. Dyslokacja jednostek Wojsk Ochrony Pogranicza z 8 kwietnia 1954.
• Archiwum SG, zespół archiwalny DWOP, sygn. 1284/200, Struktury organizacyjno-dyslokacyjne. Wykaz dyslokacyjny etatowych oddziałów i pododdziałów Wojsk Ochrony Pogranicza z 18 maja 1957.
• Archiwum SG, zespół archiwalny DWOP, sygn. 1400/3, k. 590–620; Rozkazy zarządzenia i wytyczne w zakresie wszelkiego rodzaju zaopatrzenia. Wykaz dyslokacyjny jednostek i pododdziałów WOP na dzień 1 stycznia 1964.