Strażnica WOP Dorohusk

Strażnica Wojsk Ochrony Pogranicza Dorohusk – zlikwidowany podstawowy pododdział Wojsk Ochrony Pogranicza pełniący służbę graniczną na granicy polsko-radzieckiej.

Strażnica Straży Granicznej w Dorohusku – zlikwidowana graniczna jednostka organizacyjna Straży Granicznej realizująca zadania bezpośrednio w ochronie granicy państwowej z Ukrainą.

Od 15 marca 1954 wprowadzono nową numerację strażnic^[b]. 141 strażnica WOP Dorohusk III kategorii^[2] była w strukturach 232 batalionu WOP we Włodawie^[3].

Reorganizacja, jaką przechodziły Wojska Ochrony Pogranicza w czerwcu 1956, doprowadziły do likwidacji 23 Brygady i podległych jej pododdziałów. W miejsce zniesionej jednostki utworzono dwie samodzielne: Grupę Manewrową Wojsk Ochrony Pogranicza Tomaszów (Chełm) Lubelski i Samodzielny Oddział Zwiadowczy WOP Chełm do którego została włączona Placówka WOP Dorohusk^[4]. 1 maja 1957, na bazie Grupy Manewrowej i Samodzielnego Oddziału Zwiadowczego WOP zorganizowano 23 Chełmski Oddział WOP^[c] a od 1959 nadano 23 Oddziałowi nazwę regionalną: 23 Chełmski Oddział WOP^[d][4]. W 1964 placówka WOP Dorohusk nr 4 była w strukturach 23 Chełmskiego Oddziału WOP^[5], który funkcjonował do 30 maja 1976.

1 czerwca 1976 odtwarzano brygady na granicy ze Związkiem Radzieckim. Na bazie 23 Chełmskiego Oddziału WOP sformowano Nadbużańską Brygadę WOP^[6]. W jej strukturach, na bazie Placówki WOP Dorohusk zorganizowano Strażnicę WOP Dorohusk^[7].

1 października 1989 rozformowana została Nadbużańska Brygada WOP, na jej bazie powstał Nadbużański Batalion WOP^[4], a Strażnica WOP Dorohusk wraz z batalionem została włączona w struktury Bieszczadzkiej Brygady WOP w Przemyślu^[8] i tak funkcjonowała do 15 maja 1991^[9].

Straż Graniczna:

16 maja 1991 ochronę granicy państwowej przejęła nowo sformowana Straż Graniczna. Strażnica w Dorohusku została włączona w struktury Nadbużańskiego Oddziału Straży Granicznej w Chełmie^[10] i przyjęła nazwę Strażnica Straży Granicznej w Dorohusku (Strażnica SG w Dorohusku)^[e].

W 2000 począwszy od Komendy Głównej SG, Oddziałów SG i na końcu strażnic SG oraz GPK SG, rozpoczęła się reorganizacja struktur Straży Granicznej związana z przygotowaniem Polski do wstąpienia, do Unii Europejskiej i przystąpieniem do Traktatu z Schengen. Podczas restrukturyzacji wprowadzono kompleksową ochronę granicy już na najniższym szczeblu organizacyjnym tj. strażnica i graniczna placówka kontrolna. Wprowadzona całościowa ochrona granicy zniosła podział na graniczne jednostki organizacyjne ochraniające tylko tzw. „zieloną granicę” i prowadzące tylko kontrole ruchu granicznego. W wyniku tego, 2 stycznia 2003, nastąpiło zniesie Strażnicy SG w Dorohusku^[f]. Ochraniany przez strażnicę odcinek granicy, wraz z obsadą etatową przejęła Graniczna Placówka Kontrolna SG w Dorohusku^[11][12].

W 1946 w ramach Wojsk Ochrony Pogranicza został utworzony Przejściowy Punkt Kontrolny Dorohusk (PPK Dorohusk) – kolejowy kategorii B^[g], którego załoga wykonywała kontrolę graniczną osób, towarów oraz środków transportu w przejściu granicznym^[4]:

• Dorohusk-Jagodzin (kolejowe).

1 stycznia 1964 na ochranianym odcinku funkcjonowało przejście graniczne uproszczonego ruchu granicznego (urg), w którym kontrolę graniczną i celną osób, towarów oraz środków transportu wykonywała 4 placówka WOP Dodohusk^[14]:

• Okopy.

Straż Graniczna:

Na odcinku strażnicy funkcjonowały przejścia graniczne, w których kontrolę graniczną osób, towarów i środków transportu wykonywała Graniczna Placówka Kontrolna SG w Dorohusku:

• Dorohusk-Jagodzin (kolejowe)
• Dorohusk-Jagodzin (drogowe).

• 140 strażnica WOP Uhrusk ⇔ 142 strażnica WOP Dubienka – 1954
• 5 placówka WOP Włodawa ⇔ 3 placówka WOP Strzyżów – 01.01.1960^[14]
• 5 placówka WOP Włodawa ⇔ 3 placówka WOP Hrubieszów – 01.01.1964^[14].
• Strażnica WOP Włodawa ⇔ Strażnica WOP Hrubieszów – 1990^[8]

Straż Graniczna:

• Strażnica SG we Włodawie ⇔ Strażnica SG w Hrubieszowie – 16.05.1991^[15].

• Tadeusz Jaroc (01.06.1976–30.11.1977)^[7]
• kpt. Leszek Górnik (21.09.1989–był 31.07.1990)^[16].

• Zenon Jackiewicz: Wojska Ochrony Pogranicza : (1945–1991) : krótki informator historyczny. Kętrzyn: Centrum Szkolenia Straży Granicznej, 1998. ISBN 83-909304-3-9.
• Halina Łach: System ochrony polskiej granicy państwowej. Olsztyn: Instytut Historii i Stosunków Międzynarodowych. Wydział Humanistyczny UWM, 2013. ISBN 978-83-935593-8-1.
• Jerzy Prochwicz: Wojska Ochrony Pogranicza 1945–1965. Piotrków Trybunalski: Naukowe Wydawnictwo Piotrkowskie, 2011. ISBN 978-83-7726-027-2.

• Jerzy Rydz: Nadbużański Oddział Straży Granicznej im. 27 Wołyńskiej Dywizji Armii Krajowej w Chełmie. W: Leszek Elas : Straż Graniczna w dwudziestoleciu 1991–2011. Materiały poseminaryjne – Tom I. Koszalin: Centralny Ośrodek Szkolenia Straży Granicznej im. Marszałka Polski Józefa Piłsudskiego, 2011. ISBN 978-83-909484-4-7.
• Roczniki Wydziału Nauk Prawnych i Ekonomicznych KUL. W: Stanisław Dubaj: Patroni Nadbużańskiego Oddziału Straży Granicznej i Podległych Placówcek SG – Tom VIII−IX, zeszyt 1 – 2012–2013. Lublin: Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, 2013, s. 316–343. (pol.).
• Dariusz Nowosad. Nadbużański Oddział Straży Granicznej w latach 1991–2011. „Roczniki Wydziału Nauk Prawnych i Ekonomicznych”. VIII–IX, zeszyt 1, 2012–2013, s. 299–314, 2013. Lublin: Katolicki Uniwersytet Lubelski. . (pol.). 
• Archiwum Straży Granicznej, DWOP, sygn. 217/143 k.119 -123. Wykazy dyslokacyjne WOP 1946.
• Archiwum SG, zespół archiwalny DWOP, sygn. 1284/200, Struktury organizacyjno-dyslokacyjne. Dyslokacja jednostek Wojsk Ochrony Pogranicza z 8 kwietnia 1954.
• Archiwum SGr., zespół archiwalny DWOP, sygn. 1400/3, k. 590–620; Rozkazy zarządzenia i wytyczne w zakresie wszelkiego rodzaju zaopatrzenia. Wykaz dyslokacyjny jednostek i pododdziałów WOP na dzień 1 stycznia 1964.
• Archiwum Straży Granicznej, Zespół DWOP, sygn. 2825/1. Rejestr główny jednostek Wojsk Ochrony Pogranicza.