Bój pod Serdziukami

Bój pod Serdziukami

Wojna polsko-bolszewicka
Czas	30 czerwca–6 lipca 1920
Miejsce	pod Serdziukami[a]
Terytorium	Ukraińska Republika Ludowa
Przyczyna	ofensywa Frontu Płd.-Zach.
Wynik	zwycięstwo Sowietów
Strony konfliktu
Polska  Rosyjska FSRR
Siły
7 Dywizja Piechoty 25 pułku piechoty 42. i 56 ps; 28 pk
brak współrzędnych

Bój pod Serdziukami – walki polskiego 25 pułku piechoty z pododdziałami sowieckich 42., 56 pułku strzelców, 28 pułku kawalerii i 1 Warszawskiego Pułku im. Bartosza Głowackiego toczone w okresie ofensywy Frontu Południowo-Zachodniego w czasie wojny polsko-bolszewickiej.

26 maja na Ukrainie wojska sowieckiego Frontu Południowo-Zachodniego przeszły do ofensywy, a już 5 czerwca trzy dywizje sowieckiej 1 Armia Konna Siemiona Budionnego przełamały trwale polski front na odcinku obrony grupy gen. Jana Sawickiego^[4][5].

 Osobny artykuł: bitwa pod Samhorodkiem.

Sowiecki plan kontrofensywy na Ukrainie przewidywał odcięcie polskiej 3 Armii gen. Edwarda Rydza-Śmigłego, zgrupowanej w rejonie Kijowa, poprzez opanowanie Korostenia siłami 12 Armii, oraz Koziatyna i Żytomierza przez 1 Armię Konną Siemiona Budionnego^[6]. 10 czerwca odwrót spod Kijowa w kierunku na Korosteń rozpoczęła polska 3 Armia gen. Edwarda Rydza-Śmigłego^[7], 16 czerwca dotarła do Uszy^[8], a 22 czerwca większość sił posiadała już na Uborci^[9]. W ostatnich dniach czerwca poszczególne związki operacyjne Frontu Ukraińskiego ugrupowane były w następujący sposób: Armia Ukraińska skupiona była nad Dniestrem w kierunku granicy z Rumunią, 6 Armia zajmowała odcinek frontu Dniestr–Chmielnik–Lubar, 2 Armia znajdowała się na linii rzek Słucz i Horyń, 3 Armia rozlokowana była nad Uborcią^[10]. 27 czerwca 1 Armia Konna przełamała polską obronę na Słuczy na południe od Zwiahla, na odcinku bronionym przez I Brygadę Piechoty (rez.). Kawaleria Budionnego wdarła się w lukę między lewym skrzydłem 6 Armii a grupą gen. Leona Berbeckiego z 2 Armii^[11][12].

Po zakończeniu odwrotu polskiej 3 Armii gen. Edwarda Rydza-Śmigłego, wchodzący w skład 7 Dywizji Piechoty 25 pułk piechoty obsadził 28 czerwca odcinek frontu nad Uborcią od Łopatycz po Barbarówkę^[1][13]. Na wschodnim brzegu rzeki przedmościa bronił I batalion. Około 9.00 na przedmoście „Łopatycze” uderzył wzmocniony artylerią sowiecki 60 pułk strzelców. Mimo dużych strat, atak został odparty. Sowieci wznowili natarcie próbując zastosować manewr oskrzydlenia. Kontratakowała 2 kompania por. Henryka Chmielewskiego wsparta działaniem 10 kompanii. W tej akcji zdobyto 4 armaty z jaszczami i 8 karabinów maszynowych^[14].

30 czerwca I/25 pułku piechoty z 8/7 pułku artylerii polowej dokonał w Serdziukach luzowania pododdziałów 1 pułku piechoty Legionów. W tym czasie, wykorzystując sprzyjające warunki terenowe, przygotowywały się do ataku sowieckie 42. i 56 pułki strzelców oraz 28 pułk kawalerii. Zgodnie z przewidywaniami, po południu uderzyły one na stanowiska polskiego batalionu. Ich zadaniem było opanować Serdziuki, sforsować Uborć i wyjść na prawe skrzydło 7 Dywizji Piechoty^[1]. Sowieckie pułki atakowały bez powodzenia polski batalion aż do 4 lipca. W kolejnym dniu Sowieci zdecydowali nadać walce charakter propagandowy. 5 lipca pod Serdziuki ściągnięto złożony z Polaków 1 Warszawski Pułk im. Bartosza Głowackiego. Przed walką, będący w sowieckich okopach komunistyczni agitatorzy w języku polskim przekonywali żołnierzy polskiego batalionu do wypowiedzenia posłuszeństwa oficerom i złożenia broni. Akcja propagandowa nie przyniosła skutku^[1]. 6 lipca rewolucyjny pułk warszawski przystąpił do natarcia i po kilku godzinach walki zmusił batalion polski do odwrotu za Uborć^[1].

W boju o przyczółek „Serdziuki” I batalion 25 pułku piechoty uległ przeważającym liczebnie pododdziałom sowieckim. Straty batalionu to 1 oficer i 6 szeregowych zabitych, 18 rannych i 12 zaginionych^[15]. Taktyczny sukces 7 Dywizji Strzelców okupiony był jednak na tyle dużymi stratami, że dowództwo sowieckie zrezygnowało z planowanej akcji oskrzydlenia polskiej 7 Dywizji Piechoty i ograniczyło się do obsadzenia swoimi wojskami wschodniego brzegu Uborci^[1].

• Franciszek Adam Arciszewski: Ostróg – Dubno – Brody. Walki 18 Dywizji Piechoty z konną armją Budiennego (1 lipca – 6 sierpnia 1920). Szkice. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1923.
• Mieczysław Biernacki: Działania Armji Konnej Budiennego w kampanji polsko-rosyjskiej 1920 r. 26 V–20 VI 1920. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1924.
• Władysław Juszkiewicz: Zarys historii wojennej 25-go pułku piechoty. Warszawa: Zakłady Graficzne „Polska Zjednoczona”, 1928, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
• Janusz Odziemkowski: Leksykon bitew polskich 1914–1920. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Ajaks”, 1998. ISBN 83-85621-46-6.
• Janusz Odziemkowski: Leksykon wojny polsko-rosyjskiej 1919–1920. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Rytm”, 2004. ISBN 83-7399-096-8.
• Adam Przybylski: Wojna polska 1918–1921. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1930.
• Lech Wyszczelski: Kampania ukraińska 1920 roku. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2009. ISBN 978-83-7543-066-0.
• Lech Wyszczelski: Kijów 1920. Warszawa: Wydawnictwo Bellona SA, 2008. ISBN 978-83-11-11431-9.